Операциялы? ж?йелерді? ??рылымы.Windows файлдары ж?не бумалары мен ж?мыс істеу.

Сабақтың тақырыбы: Операциялық жүйелердің құрылымы.Windows файлдары және бумалары мен жұмыс істеу.

Сабақтың мақсаты

білімділік: Қатысушыларды Windows операциялық жүйесіндегі бумалар мен файлдар ұғымымен таныстыру, оқушылардың Windows операциялық жүйесі жайында алған мағлұматтарын толықтыру

дамытушылық: қойылған сұрақтарға жүйелі түрде жауап беруге, анықтама беруге, түсіндіруге үйрету.

тәрбиелік: сабақ уақытында берілген тапсырманы жылдам орындауға, жинақылыққа және ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақ түрі: Аралас

Сабақтың жабдықталуы: ДК, проектор, электронды оқулық

Пәнаралық байланыс: информатика негіздері.

Сабақ жоспары:

Р\с	Сабақтың кезеңдері	Уақыты
I	Ұйымдастыру	2-3 мин
II	Сабақты таныстыру	2 мин
III	Үй тапсырмасын тексеру	10 мин
IV	Жаңа сабақты түсіндіру	25 мин
V	Жаңа сабақты бекіту	45 мин
VI	Сабақтың қорытындысы. Үй тапсырмасын беру.	5 мин

Сабақ барысы:

I. Оқушылардың және аудиторияның сабаққа дайындығына көңіл бөлу. Журналды толтырып, оқушыларды түгендеу.

1. Жаңа тақырыптың атын хабарлау, оның негізгі бағыттары, оқушылардың алдына мақсат қою.

2. Үй тапсырмасын тексеру

А) ОЖ дегеніміз не ол қандай функциялар орындайды?

Ә) Windows ОЖ интерфейсінің негізгі нысандарын және басқарушы элементтерін атаңдар?

Б) Жұмыс үстелінің негізгі элементтерін атаңдар?

В) Тапсырмалар тақтасында не орналасқан?

Г) Терезені басқарудың қандай элементтерін білесіңдер?

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру

Бума туралы түсінік

Windows операциялық жүйесінің негізгі объектілері терезе мен шартбелгілер түрінде бейнеленеді. Жұмыс столында Windows-тың объектілері мен басқару элементтері орналасқан. Объект – олармен Windows жұмыс істейтіндердің барлығы. Әр объектінің өзіне тән қасиеттері болады. Олар бір-бірінен қасиеттері арқылы ажыратылады. Windows объектілерін негізгі және арнайы деп шартты түрде бөлуге болады.

Windows-тың негізгі обектілеріне: бумалар, бағдарламалар, құжаттар мен таңбашалар (ярлық) жатады.

Арнайы объектілеріне: Бас меню, басқару тақтасы, менің компьютерім (Мой компьютер) және себет (корзина) жатады.

Бірқатар объектілер белгілі бір белгілері бойынша топтастырылады, оларды анықтау үшін бума түсінігі пайдаланылады.

Бума – бұл объектілер қоймасы. Бумалардың ішінде тек файлдар, шартбелгілер, тңбшалар ғана емеа басқа бумалар да болуы мүмкін. Бумалар ашық немесе жабық болады. Жабық бума шартбелгі түрінде, ал ашық бума терезе түрінде көрінеді. Бумалар компьютерде белгілі тәртіппен орнласады, оны иерархия деп атайды. Бума иерархиясын Бағыттауыш (Проводник) қолданбасының терезесінің сол жағында немесе мына сызбадан көруге болады.

Windows объектілерінің шартты иерархиясының сызбасы.

Жұмыс столы

Мой компьютер

Корзина

D:

C:

A:

Басқару тақтасы

Таңбашалар

Файл

Бума

… … …

Таңбашалар

Файл

Windows бумасының иерархиясының шыңы жұмыс орны бумасы болып табылады. Бұл бума қалған барлық бумалардың аналық бумасы болып табылады. Оның бірқатар ерекше қасиеттері бар. Жұмыс столы барлық терезелердің астында болады, ол барлық терезелер жинамаланған кезде ғана толық көрінеді.

Бумалар жүйелік және жұмыс бумалары болып екіге бөлінеді. Windows объектілері жүйелік бумаларда сақталады. Жүйелік бумаларға қандайда бір өзгерістер енгізілсе, жүйе жұмысының дұрыс істемеуі немесе жұмыс барысында тұрып қалуы мүмкін.

Жүйелік бумаларға: Windows, Program files бумалары және бағдарламалар арқылы құрылған бумалар жатады.

Жұмыс бумаларына өздерің құрған немесе сендер үшін Windows құрған бумалар жатады. Мысалы: Менің құжаттарым (Мой документы) бумасы. Windows-та бумалардың ішіне бумаларды шексіз кірістіре беруге болады. Компьютермен жұмыс істегенде көптеген файлдар құруға тура келеді. Егер ол файлдарды тек бір бумада орналастыра берсе, онда бара-бара ол бумадан қажетті файлды тауып алу үшін көп уақыт қажет болады. Бұл жағдайды болдырмау үшін, файлдарды өзіміз жасаған жеке бумаларға орналастырған жөн. Мысалы: барлық суреттерді Сурет бумасына, ал ойындарды Ойын бумасына т.с.с. орныластырады. Жаңа бума құру қиын емес, оны мына мысалды қарастыраық:

1. Мой компьютер бумасын ашамыз

2. Өз буамаңызды орналастырғыңыз келген буманы ашыңыз, мысалы С: дискісінің бумасын ашыңыз.

3. С: дискінің терезесінің бос жеріне барып тышқанның оң жақ батырмасын шертіңіз.

4. Ашылған контекстік менюден Создать командасын шертеміз

5. Экранда пайда болған бағыныңқы менюден Папка командасын таңдаймыз.

Осы командаларды орындағаннан кейін экранда «Жаңа бума» («Новая папка») атты жаң бума белгішесі пайда болады. Пернетақтадан қажет атты енгізіп Enter пернесін басамыз. Бумаларды құрудың басқа әдістері де бар.

Файл ұғымы

Файл – аты бар бірқатар байттар тізбегі. Файл не бағдарлама, не құжат болуы мүмкін. Файл (file) сөзі ағылшын тілінен аударғанд «бума» дегенді білдіреді. Файл тауы өзара екі нүктемен бөлінген бөліктен тұрады, оның бірінші бөлігі - өз аты, ал екінші бөлігі – кеңейтілуі. әр файлдың аты бар. Оның аты: 1-ден 255 символға дейін болады, оның пайдаланушы үшін құжаттың қызметін анықтатын мазмұндық жүктемесі бар. Файл атында \ ? : * « / символдарын пайдалануға болмайды. Файлдың типі бойыеша компьютер оның бағдарлама немесе құжат екендігін анықтайды. Егер файл типінде .exe немесе .com кеңейтулері тұрса онда бұл бағдарлама болғаны. Ал қалған кеңейтулері барлардың бәрін компьютер құжат деп анықтайды. Файл типтерінің кейбір негізгі «құжат ретінде» кеңейтулерінің тізімі төменде келтірілген.

.dmp Paint графикалық қолданбасының кеңейтілуі

.doc Word және WordPad мәтіндік редакторларының кеңейтілулері

.txt Блокнот қолданбасының кеңейтілуі

.avi Бейне – клип кеңейтілуі

.xlx Excel кестелік процессорының кеңейтілуі

.ppt Power Point қолданбасының кеңейтілуі

Компьютер құжаттың типі бойынша құжат қай қолданбада өңделгенін анықтайды. Мысалы екі рет шерткеннен кейін, компьютер құжаттың типін анықтай отырып, ол құжатты жасалған қолданбада ашады.

Файлды ақпарат өлшемі – бит сияқты ақпаратты сақтау бірлігі ретінде қарастыруға болады. Бір тұтас объект ретінде файлдармен жазу, өшіру (жою), көшіру, жылжыту, қайта атау операцияларын жүргізуге болады.

1. Жаңа сабақты бекіту.

1. Жаңа бума құру

1.1. Жүйелік менюдің көмегімен:

• Мой компьютер немесе Проводник бімасынан С: бумасын ашыңдар (С: бумасынан жаңа бума ашу керек).

• Файл→Создать→Папка командаларын орындаңдар.

• Терезеде аты әлі жазылмаған жаңа бума пайда болады, Колледж деп жаңа ат енгізіңдер.

• Enter пернесін басыңдар.

• Колледж бумасын ашыңдар және оның ішінен Группа бумасын құрыңдар.

• Группа бумасын ашып, оның бос екеніне көз жеткізіңдер.

• Ашылған терезелердің бәрін жабыңдар.

1.2. Жанама менюдің көмегімен құру.

• Тышқан көрсеткішін С: бумасы терезесінің бос аймағына әкеліп, жанама менюді шақырыңдар.

• Создать→Папка командасын орындаңдар.

2. Файлды, буманы көшіру

2.1. Жүйелік меню және жанама меню командаларының көмегімен:

• Мои документы бумасын ашыңдар және doc1 файлын белгілеңдер.

• Жүйелік менюден Правка→Копировать немесе жанама менюден Копировать командасын орындаңдар.

• Өздерің құрған Колледж бумасының ішінде орналасқан Группа бумасын ашыңдар.

• Осы бума терезесінің жүйелік менюінен Правка→Вставить немесе жанама менюден Вставить командасын орындаңдар.

• Жаңағы өздерің көшірген  doc1 файлының әртүрлі бумаларда екі көшірмесі бар екеніне көз жеткізіңдер.

2.2. Тышқанның көмегімен тасу арқылы.

• Колледж және Мои документы бумаларын ашып, экранда екеуі де бірдей көрінетіндей етіп орналастырыңдар.

• Мои документы бумасынан doc2 файлын табыңдар және Ctrl пернесін басып тұрып, оны Группа бумасына көшіріңдер.

• Бірінші тышқан батырмасын, сосын Ctrl пернесін босатыңдар.

3. Файлдардың, бумалардың орындарын ауыстыру

3.1. Жүйелік меню және жанама меню командаларының көмегімен:

• Колледж бумасында орналасқан Группа бумасын ашыңдар.

• Группа бумасындағы өзіміз көшірген файлды белгілеңдер.

• Жүйелік менюден Правка→Вырезать немесе жанама менюден Вырезать командасын орындаңдар.

• Қиып алынған объектіні орналастыру үшін, Колледж бумасына ауысыңдар.

• Колледж бумасының терезесінде жүйелік менюінен Правка→Вставить немесе жанама менюден Вставить командасын орындаңдар.

• Группа бумасындағы doc2 файлының Колледж бумасына орын ауыстырғанына көз жеткізіңдер.

Бумалардың орындарын ауыстыру осылай жүргізіледі.

3.2. Тышқанның көмегімен тасу арқылы.

• Колледж бумасын және оның ішінде орналасқан Группа бумасын ашып, экранда екеуі де бірдей көрінетіндей етіп орналастырыңдар.

• Группа бумасынан doc2 файлын табыңдар және Shift пернесін басып тұрып, оны Колледж бумасына апарып орналастырыңдар.

• Бірінші тышқан батырмасын, сосын Shift пернесін босатыңдар.

• Группа бумасындағы doc2 файлының Колледж бумасына орын ауыстырғанына көз жеткізіңіздер.

•  

4. Файлдың және буманың атын өзгерту

• Колледж бумасындағы doc2 файлын белгілеңдер.

• Жүйелік менюден Файл→Переименовать немесе жанама менюден Переименовать командасын орындаңдар.

• Студент деп жаңа ат енгізіңдер.

• Enter пернесін басыңдар немесе терезенің бос аймағында тышқан батырмасын басыңдар.

5. Файлдарды және бумаларды өшіру

• Колледж  бумасындағы өшірілуге тиісті Студент файлын белгілеңдер.

• Жүйелік менюден Правка→Удалить немесе жанама менюден Удалить командасын орындаңдар. Delete пернесін де басуға болады.

• Файлды Себетке жөнелту жөніндегі сауалға тиісті жауап беріңдер.

• Студент файлының Колледж  бумасынан өшірілгеніне көз жеткізіңдер.

•  

1. Өшірілген объектілерді қайта қалпына келтіру және

біржолата жою

Себетті ашыңдар және Студент файлын тауып, белгілеңдер. Қажет болса, Файл→Восстановить командасымен қайтарып алуға болады. Ал қажет болмаса, ФайлОчистить корзину немесе удалит командалары арқылы біржолата өшіруге болады.

Себет (Корзина) – біз өшірген объектілер бірден жойылмай, уақытша себетке барып түседі.Егер сіз байқаусызда өшірген объект болса, онда оны қайтарып алуға болады. Ал мүлдем қажет емес объектіні біржола жоюға болады.

1. Windows операциялық жүйесінің негізгі функциялары қандай?

2. Жұмыс столы, шартбелгілер, жарлықтар түсінігі

3. Windows жүйесін іске қосу онымен жұмысты аяқтау

4. Бума мен файл ұғымына түсініктеме

5. Файлдармен орындалатын операциялар қандай?

1-ТАПСЫРМА

1. С каталогнда УЧЕБА каталогн құру;

2. УЧЕБА каталогінда СТУДЕНТ мәтіндік файлын құру, «Учиться, учиться и учиться!» мәтінін теру;

3. СТУДЕНТ файлын БАКАЛАВР файлына көшіру;

4. БАКАЛАВР файлындағы мәтінді көру;

5. УЧЕБА каталогінің мазмұнын көру;

6. СТУДЕНТ файлын жою;

7. БАКАЛАВР файлының атын МАГИСТР деп ауыстыру;

8. УЧЕБА каталогінің мазмұнын көру;

2-ТАПСЫРМА

1. УЧЕБА каталогін ашу;

2. Уақытты 12:00 деп ауыстыру;

3. Күн, ай, жыл мерзімін 04.12.2005 деп ауыстыру;

4. УЧЕБА каталогінда ВЫБОРЫ мәтіндік файлын құру, төмендегі мәтінді теру:

«4 декабря 2005 года были проведены выбора президента Республики Казахстан. Народ избрал Назарбаева Нурсултана Абишевича.»

1. ВЫБОРЫ файлының атын НАРОД –қа ауыстыру;

2. НАРОД файлындағы мәтінді көру;

3. Ағымдағы дұрыс уақытты орнату;

4. Ағымдағы дұрыс күн, ай, жылды орнату.

1. Сабақтың қорытындысын шығару. Оқушылардың сабаққа қатысын және практикалық жұмысты орындауына қарай бағалаймын.

№	Аты –жөні	Үй тапсырмасы	1 тапсырма	2 тапсырма	3 тапсырма	4 тапсырма	5 тапсырма	6 тапсырма	Қорыт ынды баға
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Үй тапсырмасы - Операциялық жүйелердің құрылымы.Windows файлдары және бумалары мен жұмыс істеу.