Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari

To'ychiyeva Surayyo 404-g

“ Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari” mavzuni o’rganish metodikasi mavzusida

KURS ISHI

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Shuni unutmaslik kerakki, kelajagimiz poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning ertangi kuni qanday bo‘lishi farzandlarimizning bugun qanday ta’lim va tarbiya olishiga bog‘liq.

I.A.Karimov

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Ta’lim metodlari va ularning turlari.

O‘qitishdan ko‘zlanadigan maqsad bu davlat ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko‘nikmalarini o‘quvchiga yetkazishdan iborat. Qachonki o‘quvchi tomonidan bilim qabul qilinsa va tushunib yetilsa yoki o‘quvchi malaka oshirish uchun mo‘ljallangan topshiriqlarni amalda namoyish etib bera olsagina o‘qitish muvaffaqiyatli kechdi deb hisoblasa bo‘ladi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Ma’lumki, ta’lim olish (ma’lumot olish) jarayoni – bu ma’naviy va aqliy qobiliyatlarni tizimli rivojlantirib borish, bilim va tushunchalarni shakllantirish va olingan bilimdan foydalana olish qobiliyatini tarkib toptirishdan iborat jarayondir. Bu jarayon ta’lim oluvchining o‘zi orqali yoki boshqa birov- ta’lim beruvchining ko‘magida amalga oshirilishi mumkin. Ta’lim olish jarayoni esa turli xil metodlarga(usullarga) tayangan holda kechadi. Metod – grekcha metodos so‘zidan olingan bo‘lib, izlanish yoki bilish yo‘li, nazariya, ta’limot ma’nosini anglatadi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Ta’lim metodi (usuli)

- ta’lim oluvchi va ta’lim beruvchining ma’lum maqsadga qaratilgan, birgalikdagi faoliyatini tashkil qilishning muayyan tizimga va tartibga solingan yo‘l-yo‘rig‘i sifatida ta’riflash mumkin.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Ta’lim modelini,   esa bir yoki bir nechta ta’lim metodlari yordamida amalga oshiriladigan   ta’lim jarayoni amalga oshirish tuzilmasi, deb qarashimiz mumkin.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Ta’lim metodi - bu ta’lim oluvchi va ta’lim beruvchining ma’lum maqsadga qaratilgan, birgalikdagi faoliyatini tashkil qilishning muayyan tizimga solingan yo‘l-yo‘rig‘i.

Ta’lim metodlarini ta’lim maqsadlariga erishish bo‘yicha o‘quvchi va o‘qituvchining birgalikdagi ish faoliyatini tashkil qilishning belgilari bo‘yicha quyidagicha guruhlarga bo‘lish mumkin:

• O‘qituvchi markazda bo‘lgan uslublar;
• O‘quvchi markazda bo‘lgan (interfaol yoki interaktiv) uslublar.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Odatda ushbu uslublardan biri yoki bir nechtasi ayrim o‘qitish modellarida birvarakayiga foydalaniladi. Odatda dars jarayoni ikki yoki undan ortiq asosiy uslublardan tashkil topadi va bu uslublar dars mavzusiga to‘la muvofiq bo‘lib, o‘quvchilarning bilim va tajribasi qay bosqichda ekanligiga qarab qo‘llaniladi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

O‘qituvchi markazda bo‘lgan uslub.   Bu uslub orqali o‘qituvchi o‘zi egallagan ma’lumot va ko‘nikmalarni o‘quvchilarning sezgi organlari orqali uzatish yo‘llarini qidiradi. Bunda o‘quvchilarning ishtiroki passiv bo‘ladi, ya’ni ular tinglaydilar, kuzatadilar va ma’ruzalarni yozib boradilar.

Bu uslublar asosan o‘qituvchining qo‘yidagi faoliyat turlari orqali amalga oshiriladi:

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Namoyish etish usuli (demonstratsiya)

O‘qituvchi ma’lum bir asbob yoki jihozdan foydalanish vazifasini yoki topshiriqqa aloqador harakatlarni namuna sifatida namoyish etib berishi mumkin. Yakka holda namoyish etish o‘quvchini ko‘rish qobiliyatidan foydalanishga undaydi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

O`quv faoliyatini tashkillashtirishning jarayonli tuzilmasi:

1) toifali sharhlashni tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Aqliy hujim / klaster tuzish/ yangi o`quv materiali bilan tanishishdan so`ng, kichik guruhlarda, olingan ma`lumot lavhalarini birlashtirish imkonini beradigan toifalarni izlaydilar;

2) toifalarni jadval ko`rinishida rasmiylashtiradilar. G`oyalarni / ma`lumotlarni toifaga mos ravishda bo`ladilar. Ish jarayonida toifalarning ayrim nomlari o`zgarishi mumkin. Yangilari paydo bo`lishi mumkin;

3) ish natijalarini taqdimoti.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Texnologik xarita

Mavzu: Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari

Maqsad

Vazifa

O’quvchilarga masalalrni kompyuterda yechish bosqichlari haqida ma’lumot berish

Ta’limiy:Matematikada masalalar yechish bosqichlarini ko’rish bilan kompyuterda masalalar yechishning oltita bosqichlari haqida tushuncha hosil qilish.

Tarbiyaviy: O’quvchilarga iqtisodiy tarbiya berish

Rivojlantiruvchi: O’quvchilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish

DTS

Masalalarni kompyuterda yechish bosqichlari haqida ma’lumotga ega bo`lish.

Dars jihozi

Darslik, proektor, taqdimot

Dars turi

Darsning borishi

Kirish darsi. Yangi mavzu bayoni.

Tashkiliy davr: 1.Salomlashish;

2.Davomatni aniqlash;

Takrorlash: 1.Elektron jadvalning imkoniyatlari

2.Excelni ishga tushirish va unda ishni tugallash;

3.Excelning asosiy elementlari;

4.Matematik formulalar;

5.Absolyut va nisbiy murojaat.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Yangi mavzuni o`rganish.

Inson amaliy ish jarayonida juda ko‘p masalalarni hal etishiga to‘g‘ri keladi. Masalalarning ba’zilari oson, ba’zilari murakkab hisob-kitob bilan bog’liq bo’ladi. Ba’zi masalalarni hal etishda biror amallar guruhi esa minglab marta bajarilishiga to’g’ri kelishi mumkin. Shuning uchun beminnat va o’ta tez ishlaydigan yordamchimiz bo’lgan kompyuter bu ishimizda yordam bera oladimi, agar yordam bera olsa, u holda masalalarni kompyuterda hal etish qanday tashkil etiladi? degan savol tabiiydir. Bu savolga javob berishdan avval bir nechta masala va ularni yechilishini ko’rib chiqaylik.

1–masala . Hajmi 20 sm 3 bo’lgan jism suvga botirilganda unga ta’sir etuvchi ko’taruvchi kuch qiymatini toping.

Masalani tahlil etamiz: fizika kursidan ma’lumki, suvga botirilgan jism o’z hajmiga teng suvni siqib chiqaradi va unga siqib chiqarilgan suv og’irligiga teng kuch ta’sir etadi, bu kuch Arximed kuchi deb ataladi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Chizmasi:

Berilgan:

Formulalar:

Topish kerak: F A -?

F A = ρ ·V· g

Yechish: F A = 1000 · m 3 · 9,81 = 0,1962 · m 3 · = 0,1962 N.

Javob: 0,1962 N.

 = 1000

V

g = 9,81

2–masala . Muhtor katak varaqqa qizil rangli qalamda asosi 16 ta katak, balandligi asosining 3/4 qismiga teng to’g’ri burchakli uchburchak chizdi. Shu uchburchakning perimetrini toping.

Masalani tahlil etamiz: birinchidan, masalani yechimini topish uchun uchburchakning qanday rangli qalamda chizilganini ahamiyati yo’qligini, ya’ni bu biz uchun “ keraksiz ” axborot, ikkinchidan uchburchakning to’g’ri burchakli bo’lishi muhim axborot ekanligi aniqlaymiz. Agar ikkita katak 1 sm ga tengligini e’tiborga olsak, u holda geometriya kursida masala yechilishi quyidagi ko’rinishda ifodalanadi:

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Chizmasi:

Berilgan:

Formulalar:

a = 16 ta katak = 8 sm

b = 8 sm · 3/4 = 6 sm

Perimetr: P uchb = a+b+c

Topish kerak: P uchb - ?

a

Pifagor teoremasi: c 2 = a 2 +b 2

Javob: 24 sm.

Yechish: Pifagor teoremasidan: = = = 10 sm.

b

c

U holda: P uchb = 8 sm + 6 sm + 10 sm = 24 sm.

3 – masala . Behzod kitobning to‘rt sahifasi va yana to‘rtta satrini o‘qidi. Kitob sahifasida qancha satr bo‘lsa, har bir satrda shunchadan belgi mavjud. Agar Behzod o‘qigan axborot 6560 bayt bo‘lsa, kitobning bir sahifasida nechta satr borligini aniqlang.

Masalani tahlil qilishga o‘tamiz.

Masalaning boshlang’ich qiymatlari :

Behzod kitobning 4 sahifasi va 4 satrini o‘qigan;

Behzod o‘qigan axborot 6560 bayt;

sahifadagi satrlar soni satrlardagi belgilar soniga teng.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Birinchi bosqich: Masalaning qo‘yilishi. Masalaga mos boshlang‘ich kattaliklari va natijaviy kattaliklar aniqlanadi

Ikkinchi bosqich: Masalaning modelini tuzish. Masala ko‘rilayotgan sohaning ilmiy yutuqlaridan kelib chiqib matematil munosabatlar orqali ifodalanadi.

Uchinchi bosqich: Algoritm tuzish. Masalaning modelidan foydalanib hal etishning ko‘rsatmalar ketma-ketligini tuzish.

To‘rtinchi bosqich: Dastur tuzish. Algoritmdagi ko‘rsatmalar ketma-ketligini kompyuter bajara oladigan tilga o‘tkazish.

Beshinchi bosqich: Dasturni kompyuter xotirasiga kiritish. Bunda tuzilgan dasturni kompyuter xotirasiga kiritiladi.

Oltinchi bosqich: Natija olish va tahlil etish. Dastur ishlatiladi va natijasi tahlil etiladi, xato va kamchiliklar bartaraf etiladi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

“ ZINAMA-ZINA” TEXNOLOGIYASI

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Texnologiyaning tavsifi. Ushbu mashg‘ulot talabalarni o‘tilgan yoki o‘tilishi kerak bo‘lgan mavzu bo‘yicha yakka va kichik jamoa bo‘lib fikrlash hamda xotirlash, o‘zlashtirilgan bilimlarni yodga tushirib, to‘plangan fikrlarni umumlashtira olish va ularni yozma, rasm, chizma ko‘rinishida ifodalay olishiga o‘rgatadi. Bu texnologiya talabalar bilan bir guruh ichida yakka holda yoki guruhlarga ajratilgan holda yozma ravishda o‘tkaziladi va taqdimot qilinadi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Texnologiyaning maqsadi. Talaba larni erkin, mustaqil va mantiqiy fikrlashga, jamoa bo‘lib ishlashga, izlanishga, fikrlarni jamlab ulardan nazariy va amaliy tushuncha hosil qilishga, jamoaga o‘z fikri bilan ta’sir eta olishga,uni ma’qullashga, shuningdek, mavzuning tayanch tushunchalariga izoh berishda egallagan bilimlarini qo‘llay olishiga o‘rgatish.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Texnologiyaning qo‘llanishi: ma’ruza (imkoniyat va sharoit bo‘lsa), seminar, amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlarida yakka tartibda yoki kichik guruhlarda o‘tkazish hamda nazoratdarslarida qo‘llanishi mumkin.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Mashg‘ulotni o‘tkazish tartibi: O‘qituvchi talabalarni mavzular soniga qarab 3-5 kishidan iborat kichik guruhlarga ajratamiz (guruhlar soni 4-5 ta bo‘lgani ma’qul ); Talabalar mashg‘ulotning maqsadi va uning o‘tkazilish tartibi bilan tanishtiriladi. Har bir guruhga qog‘ozning chap qismida kichik mavzu bo‘lgan varaqlar tarqatiladi; O‘qituvchi guruh a’zolarini tarqatma materialda yozilgan kichik mavzular bilan tanishishlarini va shu mavzu asosida bilganlarini flomaster yordamida qog‘ozdagi bo‘sh joyiga jamoa bilan birgalikda fikrlashib yozib chiqish vazifasini beradi va vaqt belgilaydi;

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Guruh a’zolari birgalikda tarqatma materialda berilgan kichik mavzuni yozma (yoki rasm, yoki chizma) ko‘rinishida ifoda etadilar. Bunda guruh a’zolari kichik mavzu bo‘yicha imkon boricha to‘laroq ma’lumot berishlari kerak bo‘ladi. Tarqtma materiallar to‘ldirilgach, guruh a’zolaridan bir kishi taqdimot qiladi. Taqdimot vaqtida guruhlar tomonidan tayyorlangan material, albatta, audoriya (sinf) doskasiga mantiqan tagma-tag (zina shaklida) ilinadi; O‘qituvchi guruhlar tomonidan tayyorlangan materiallarga izoh berib ularni baholaydi va mashg‘ulotni yakunlaydi.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

Masalaning qo‘yilishi.

Masalaning modelini tuzish.

Algoritm tuzish

Dastur tuzish.

Dasturni kompyuter xotirasiga kiritish

Natija olish va tahlil etish

.

To'ychiyeva Surayyo 404-g

To'ychiyeva Surayyo 404-g

To'ychiyeva Surayyo 404-g

To'ychiyeva Surayyo 404-g

To'ychiyeva Surayyo 404-g

To'ychiyeva Surayyo 404-g