Ербулатова Галина Жанатовна учитель информатики, СШ Жамбыла
Саба?ты? та?ырыбы:М?тіндік а?параттарды кодтау
Саба?ты? ма?саты:М?тіндік а?паратты кодтауды? ?станымдарын к?рсету.Кодтауды т?сіндіру.
Білімділік: О?ушыларды? а?паратты техникалы? ??ралдар мен дербес компьютерді? к?мегімен беру, са?тау ж?не ?сыну т?сілдерімен, ?абылдан?ан екілік санау ж?йесімен, АSСІІ кодтарымен таныстыру;
Т?рбиелілік: О?ушыларды т?рбиелілікке,??ыптылы??а, тияна?тылы??а ?йрету. Дамыту шылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін, логикалы?-абстракциясын дамыту.
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?.
Саба?та ?олданылатын к?рнекті ??ралдар:компьютер,о?улы?,к?рсету т?ртібіндегі т?саукесер,ж?мыс д?птері.
Саба?ты? ?ту барысы:
1. О?ушыларды ?йымдастыру
2. ?йге берілген тапсырманы тексеру
3. Жа?а та?ырыпты т?сіндіру
4. Тапсырмаларды орындау
5. Саба?ты бекіту
6. ?йге тапсырма
?ткен материалды ?айталау с?ра?тары:
• А?парат деген с?зге ?андай ма?ына бересі?дер?
• Адам а?паратты? ?андай т?рлерін ?абылдай алады?
• Кодтау мен кері кодтау деген не?
• Бит, байт деген не?
• Адам а?паратты ?алай ж?не ?айда са?тайды?
• Адамны? а?паратты ??деуіне мысал келтір
Жа?а т?сініктер:А?паратты белгілі-бір алфавит ар?ылы ?сынуды кодтау деп атайды.Бір белгі тобынан екінші белгі тобына к?шіру ережесін код деп атайды.А?паратты са?тау, ?абылдау, ?сыну, ж?не ??деу ?дістері іс ж?зінде а?паратты? ?сынылу (кодталу) т?ріне байланысты болады.А?паратты? кодталуы кейде шифрлау деп те айтылады,оны? кері кодталуы декодирование процесімен тікелей байланысты.Екілік алфабиті 0 ж?не 1 та?баларымен ?сынылады. А?паратты екілік код пен к?рсету ?шін, ??рыл?ы екі к?йді айыра білуі керек, мысалы: 1- ??рыл?ыда ток бар, ал 0-жо?ын, немесе 1-жо?ары кернеу, 0 т?мен кернеу. Тек екі т?рлі м?ні немесе о?ан с?йкес код разряды бар, 0 немесе 1 м?ндерін ?ана ?абылдай алатын снгналды бит деп айтады. Символдарды кодтау ?шін 8 биттен т?ратын я?ни 8 екілік та?балардан т?ратын тіркестерді ?олдану ?абылдан?ан. 8 биттен т?ратын кодты байт деп атайды. 8 н?л мен бірлерді? к?мегімен я?ни бір байтты? к?мегімен 256 символ кодталады. Символдарды кодталу комбинацияларыны? жиынты?ын кодтау кестесі деп атайды.АSСП коды. Есептеуіш техникасында е? к?п пайдаланатын код- АSСІІ коды-американды? апарат алмасуды? стандартты коды. Кодтау кестесіні? 16 жолы 16 ба?аны бар. Кесте екі б?ліктен т?рады: стандартты, баламалы. Стандартты б?ліктегі - бірінші 128 символдар, 0-ден 127 -ге дейінгі кодтар: цифрлар, латын алфавитіні? ?ріптері мен копьютер ж?мысын бас?аратын арнайы символдар. Баламалы б?ліктегі-128-ден 255-ке дейінгі кодтар ?лтты? алфавиттер (орыс, ?аза?). Онды?, екілік, оналтылы? санау ж?йелеріні? с?йкестендіру кестесі 2- суретте келтірілген.
Парта с?зін кодтау ?шін
• М?тінні? ?р символыны? кодын АSСІІ кестесінен табу керек.Оны? коды- екі оналтылы? сан, оны? біріншісі - осы символ орналас?ан к?лдене? жолды? номерін,ал екіншісі тік ба?ан номерін к?рсетеді.Сосын с?йкестендіру кестесінен оны? екілік ж?йеге ауыстыру керек.
АSСІІ ж?йесінде кодтауды? екі кестесі бекітілген – негізгі ж?не ке?ейтілген.Негізгі кесте кодтарды? м?нін 0-ден 127-ге дейін аны?тайды,ал ке?ейтілгені - 128-ден 255 аралы?ында?ы символдар.
Ал?аш?ы 33 код символдар?а емес,амалдар?а сай келеді(?атарды ауыстыру,бос орын енгізу ж?не т.б.)
33-тен 127-ге дейінгі кодтар халы?аралы? болып табылады ж?не латынды? алфавитті? символдарына,цифрлар?а,арифметикалы? амалдарды? та?баларына ж?не тыныс белгілеріне с?йкес келеді.
128-ден 255-ке дейінгі кодтар ?лтты? болып табылады,я?ни ?лтты? кодтауларда бір код?а бірнеше символ с?йкес келеді.
М?тінді екілік кодтау жолымен танысайы?.Сендер компьютерді? пернелерін бас?анда,ж?йелік блок?а белгілі бір электрлік дабылдарды? тізбектері беріледі.?р перне ?щін б?л тізбектер бірегей болады.?рі ?арай арнайы программа ж?мыс істейді,ол символды аны?тайды ж?не оны? кескінін экранда жасайды.
Осылайша,м?тіндер мен сандар компьютерді? жадында екілік кодта са?талады ж?не программалы? ?діспен экранда?ы кескінге айналады.Мысалы латынны? і ?рпі мынадай бит жиынты?ынан т?рады:01101001.
?азіргі кезде орыс ?ріптерін кодтау ?шін ?рт?рлі кодты? кестелер пайдаланылады(мысалы,КОИ-8,СР 1251,СР 866,МАС).
?лкен к?лемдегі а?паратты? ?лшем бірліктері:
• 1 Килобайт (Кбайт) = 1024 байт = 210 байт,
• 1 Мегабайт (Мбайт) = 1024 Кбайт = 220 байт,
• 1 Гигабайт (Гбайт) = 1024 Мбайт = 230 байт. Со??ы кездерде мына т?мендегі ?лшем бірліктер де ?олданылады:
• 1 Терабайт (Тбайт) = 1024 Гбайт = 240 байт,
• 1 Петабайт (Пбайт) = 1024 Тбайт = 250 байтКомпьютер символдарды оларды? кодтары бойынша ажыратады.На?ты бір код символыны? та?айындалуы-ма?ызды.Ол кодты? кестеде бекітіледі.
Заманауи компьютерлерде м?тінді кодтау ?шін Unicode кодтау кестесі ?олданылады.
Unicode – б?л кодтау кестесі,онда бір символды кодтау ?шін 2 байт пайдаланылады.
- М?тіндік а?паратты байттарды? к?мегімен кодтау ?рт?рлі стандарттар?а с?йенеді,біра? барлы?ына бірінші негіз бол?ан ASCII стандарты.
- Unicode–б?л кодтау кестесі,онда бір символды кодтау ?шін 2 байт пайдаланылады.
