Дамытушылы?: О?ушыларды? ойлау ?абілетін, логикалы? –абстракциясын
дамыту.
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?.
Саба?ты? ?олданылатын к?рнекті ??ралдар:компьютер, о?улы?, ж?мыс д?птері, электронды
о?улы?тар.
. Саба? ж?рісі I. ?йымдастыру
II.?й тапсырмасын с?рау
III. Жа?а саба?
IV. ?орытындылау
V. ?й тапсырмасын беру
VI. Ба?алау
Компьютер с?зі «есептеуіш» дегенді білдіреді, я?ни есептеуге арнал?ан ??рыл?ы.компьютер- деректерді ба?дарламалап ??лдеуге арнал?ан электрондар ??рыл?ы.?азіргі компьютерлер тек есептеп ?ана ?оймай, цифрлы? емес (м?тіндер,дыбыстар,графика ж?не т.б.) а?пратты ?ндейді, ?р т?рлі технологиялы? процесттерді,деректер базасын ж?не бас?аларды бас?арады.Б?л типті компьтерлерді д?ние ж?зінде ж?здеген ?ндірушілер шы?арады.Олар ?зара ?німділігімен, жадыны? сыйымдылы?ымен ж?не бір?атар функционал м?мкіндіктерімен ерекшеленеді. ДК-сі. Біра?. ДК-лерді? барлы? типтеріні? а?парат ?ндеу ж?не адаммен ?арым-?атынас жасауыны? негізгі принціптері бірдей. Дербес компьютер ?нерк?сіп б?йымы ретінде ?зара жал?астырушы кабельбдермен байланыстырыл?ан бірнеше блоклардан т?рады. Блоктарды? номенклатуруасы ?р т?рлі болуы м?мкін,біра? кез келген компьютерж?мыс істеуі ?щіе, ?ш блоктан т?ратын жина? керек. Бас?а ??рыл?ыларды? барлы?ы ?осымша деп аталады.Олар?а принтер, ыбыс колонкалары, ??ла??ап, микрофон, модем, сканер, маус, трекбол, терте жатады. Компьютерді? атал?ан негізгі жина?ыны? басты элементі-ж?йелік блок. ДК ж?йелік блогы – компьютерді? негізгі тораптары орналас?ан тік т?ртб?рышты ?орапша, онда: микропроцессоры мен жедел жады ж?не т.б. аналы? та?ша, адаптерлер, ?оректендіру блогы, иілгіш ж?не ?ат?ыл дискідегі жина?тауыштар, контролер ажыратпалар орналастырыл?ан. Д? (дербес компьютер деп аталуыны? – бір-а? адам ?олданады) ?азіргі кезде к?пшілік арасында ке? тарай бастады. Кез-келген компьютерлер бірнеше ??рыл?ыдан т?рады. Монитор, ж?йелік блок, пернета?та, мультимедиа колонкасы, модем, маус. Б?л ??рыл?ыларды? е? негізгісі Монитор, ж?йелік блок, пернета?та. Компьютерді? барлы? ??рыл?ылары оны? артында?ы ажыратып ?ос?ыштар ар?ылы ажыратылады. Компьютерді? процессоры мен жедел жадысынан бас?алары оны? сырт?ы ??рыл?ылары болып табылады.Олар: монитор, пернета?та,принтер, маус, модем.?рбір сырт?ы ??рыл?ы процессормен арнайы блоктар – адаптер немесе контролер ар?ылы жал?асады. Контролер немесе адаптерді? міндеті – процессордан келіп т?скен а?паратты ??рыл?ыларды? ж?мысын бас?аратын с?йкес сигналдар?а айналдыру.
Монитор
Ж?йелік блок-м?нда компьютерді? негізгі ??рыл?ылары орналас?ан. Компьютерді ?осып ?шіру батырмасы, дискжетек, компакт-дискіні о?итын CD-ROM орналастырыл?ан.Ж?йелік блокты? ішінде аналы? плата, процессор, CD-ROM, бейнета?таша, дыбыс та?ташасы мен т.б. бар.Процессор- компьютерді? е? басты б?лігі.Ол компьютерді? «миы». Ол б?кіл компьютерді? ж?мысын бас?арады ж?не ба?дарламада?ы барлы? командаларды орындайды. Іс ж?зінде компьютерді? орындайтын ж?мысыны? б?рін оны? бас микросхемасына – микропроцессор ат?арады. ?азіргі кезде е? к?п тара?ан «пентиум» процессор. Сонды?тан компьютер де пентиум деп аталады.
жіктеу және жалпы сипаттамасын түсіндіру білімін жетілдіру.
Тәрбиелік: Оқуыларды алғырллықа өз бетімен жұмыс істеуге
тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі теориялық
Сабақ көрнекілігі Оқулық, жұмыс дәптері
Сабақ жүрісі I. Ұйымдастыру
II.Үй тапсырмасын сұрау
III. Жаңа сабақ
IV. Қорытындылау
V. Үй тапсырмасын беру
VI. Бағалау
Компьютердің программалық жабдықтамалары жүйелік программалар, қолданбалы программалар және программалау жүйелерінен тұрады.Жүйелік программалардың ішіндегі ең негізгісі операциялық жүүйе (ОЖ) болып табылады. ОЖ – компьютердің мәліметтерді өңдеу жұмысын ұйымдастыратын программалар жүйесі.Казіргі кезде кең тараған жүйелер: Windоws 2000, Windоws XP, Windоws 7.
Қарым-қатынас жасау тәсілі интерфейс деп те аталады.Дербес компьютерлерде интерфейстің – командалық және терезелік деп аталатын екі тәсілі бар.Командалық интерфейсте адам компьютермен ОЖнің командалар жиынының көмегімен қарым-қатынас жасайды.Интерфейстің екінші бір түрі – терезелік.Ол Windоws типтегі ОЖ-де жүзеге асырады.
Қолданбалы программалар арнайы және әмбебап деп екіге бөлінеді.Арнайы программаларғак бухгалтерлер, жобалаушы, дәрігер сияқты саланың мамандары пайдаланатын программалар жатады.Әмбебап программаларға мәтіндік және графикалық редакторлар электрондық кестелер, электрондық пошта программалары яғни пайдаланушылардың үлкен тобы үшін қажет программалар жатады.Арнайы программаларға бухгалтерлер жобалаушылар дәрігерлер сияқты бір саланың мамандары пайдаланатын программалар жатады.
Жүйелік программалық жабдықтамаларға драйвелер де кіреді.Бұл компьютерге қосылатын құрылғылармен бірге орнатылатын программалар.
Программалау жүйелерінің пайдаланушыларын программалаушылар деп атайды. Программалау тілдері өте көп.Мысалы Паскаль,Бейсик, Си, Фортран,Кобол,Пролог т.б Осы тілдердің көмегімен программалаушылар программалар жазып және арнайы жүйелердің көмегімен олардың реттеп тексереді және оларды пайдалануға болатын түрге келтіреді. Пайдаланушының тәжірибелігіне оның дағдыларына және компьютермен жұмыс істеу кезіндегі нақты жағдайға байланысты програманы іске қосу немесе құжаттарды ашу әртүрлі тәсілмен мысалы Менің компьютерім қапшығының терезесі арқылы Бағыттаушы програмасымен немесе Іске қосу батырмасымен орындалуы мүмкін.
Операциялық жүйе ДЭЕМ –нің программалық құралдарының ажырамас бөлігі болып саналады.Әрбір адамға ЭЕМ –нің барлық құрылғыларын басқару мүмкіншілігін беретін, сол бебепті басқа программаларды аппаратанурамен байланысты жасаудан босататын компьютерде жұмыс істегісі келетін әрбір адамға өте қажет операциялық жүйенің яғни системаның (ос) алатын орны ерекше болып есептеледіҚазіргі кезде Windows – барлық дербес компьютерлерге арналып кең тараған операциялық жүйе Windows –тің кеңінен таралуына себеп, оның қолайлылығы, түсініктілігі, графикалық интерфейсі, бірнеше программалармен қатар жұмыс жасау мүмкіндігі және жаңа жабдықтардың автоматты түрде бапталуы сияқты ерекше қасиеттерін атауы болады.
Windows бірнеше операциялық жүйелерді біріктіреді, олар бір –біріне ұқсас болғанмен әр түрлі мүмкіндіктері бар және әр түрлі мақсаттарға арналған.2010 жылдың мамыр айында операциялық жүйелер аренасында жаңа Windows 7 операциялық жүйексі пайда болды.Кез келген сымсыз желіге қосу мүмкіндігі үй желісінде компьютерде телехабар қарау және оны жазып алу, файлдармен, фотосуреттермен және музикамен оңай алмасу сонымен қатар ойындар мен мультимедиа файлдарындағы неғұрлым шынай және тиімді графика және т.б.
Жұмыс істеудің бастамасы.
Компьютердің жүйелік блогының алдыңғы бетінде орналасқан Power деп аталатын қосу/ өшіру батырмасын басып, оны іске қосыңдар.Операциялық жүйе (ОЖ) жүктеледі де, экранда Windows жүйесі жүктелуін білдіретін қыстырма бет пайда болады.Экранда бір-бірі ауыстыратын бірнеше қыстырма бет пайда болуы мүмкін.
Windows объектілері
Windows – графикалық операциялық жүйе оның негізгі объектілерге терезе мен белгішелер түрінде бейнеленеді Windows –дің объектілерін әр түрлі құрылғылармен басқаруға болады, оның ең негізгісі- тышқан Тышқанның құрлымы мен жұмыс істеу принциптері жоғарыда қарастырылды.
Тышқанның көмегімен Windows –дің объектілерімен төмендегі әрекеттерді орындауға болады: белгілеу, жылжыту, қосу, созу, ашу, жабу.Тышқанның сол жақ батырмасын – негізгі, ал оң жақ батырмасын көмекші батырма дейді.
Пуск
Батырмасы Белгішелер Жұмыс үстелі Тапсырмалар тақтасы
Жүйені жүктегеннен кейін жұмыс үстелі.
Жүмыс үстеліWindows – тің объектілері мен басқару элементтері орналасқан,Объект- олармен Windows жұмыс істейтіндердің барлығы.Мысалы файл объектісінің қасиеттеріне оның атауы типі және өлшемі құрылған мерзімі жаталыы.Белгішелердің тағы бір түрі- бұл таңбашалар.Егер белгішелер өзі объект болса, онда таңбашалар оның бейнесін көрсетеді.Қапшық (бума)-бұл объектілер қоймасы.Қапшықтардыңішінде тек файлдар, белгішелер, таңбашалар ғана емес, басқа қапшықтар да болуы мүмкін.Қапшықтар ашық немесе жабық болады.Жабық қапшық белгіше түрінде, ал ашық қапшық терезе түрінде көрінеді
Бекіту сұрақтары:
1.ОЖ –нің негізізгі қызметтерін атаңдар
2.Интерфейс дегеніміз не?
3.Программалау жүйесі не үшін қажет?
Үй тапсырмасын беру. Операциялық жүйе ұғымы
Бағалау.Оқушыларды жауап бергеніне және сабаққа қатысына қарап бағалаймын
Тәрбиелік: Оқуыларды алғырллықа өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі теориялық
Сабақ көрнекілігі Оқулық, жұмыс дәптері
Сабақ жүрісі I. Ұйымдастыру
II.Үй тапсырмасын сұрау
III. Жаңа сабақ
IV. Қорытындылау
V. Үй тапсырмасын беру
VI. Бағалау
Компьютердің ең маңызды компоненттерінің бірі оның жады болып табылады.Компьютер жадында программалар мен мәліметтер сақталады.Компьютер жады ішкі және сыртқы болып екіге бөлінед
Сыртқы
Ішкі
Компьютер жады
Оптикалық дискілер
Магниттік дискілер
Флеш-жады
Тұрақты жад
Жедел жад
CD-R. CD-RW дискілер
DVD
дискілер
Қатты дискілер
(винчестер)
Иілгіш дискілер (дискетв)
Кэш-жады
Компьютер жады схемасы
Ішкі жа Жедел жад жылдам жұмыс істейді, ол сенімді және өте берік.Тұрақты жад ақпаратты тұрақты есте сақтайтын құрылғы
Сыртқы жадКомпьютер сыртқы жадының негізгі қызметі үлкен көлемді ақпаратты (программалық , құжаттар ,ауди-және бейне клиптер т.б) ұзақ уақыт сақтау болып табылады,
Иілгіш магниттік дискілер ( floppy disk) корпусы пласмассадан жасалған қапта орналасады.Мұндай ақпарат тасымалдаушыны дискет деп атайды.
Қатты диск (РВВ-Hard Disk Drive) алмастырылмайтын дискілі магниттік нинақтаушыға жатады.Дискілердің жылдам айналуына (7200 айн/ мин) байланысты қатты дискілердегі ақпаратты жазу және оқу жылдамдығы едәуір жоғары (300 Мбайт/с-қа жуық)
Оптикалық дискілер –бұл оптикалық дискілердің келесі буыны ол цифрлық мәліметтерді, оның ішінде қанықтылығы мен тығыздығы жоғары бейнелерді де сақтау үшін пайданылады.
Флеш-жиннақтаушылар (флешка) –бұл мәліметтерді микросхемаларға жазуға және сақтауға мүмкіндік беретін жадтың энергияға тәуелсіз түрі.Флеш-жадты Фудзи Масуока 1984 жылы Toshiba- да жұмыс істеп жүргенде кезде ашқан
Илгіш магниттік дискілер Қатты диск
Оптикалық дискілер
Төмендегі кесте ақпарат тасмалдаушыларды сипаатттамалары берілген.
Тасмалдаушы түрі
Тасымалдаушы сыйымдылығы
Мәлімет алмасу жылдамдығы (Мбайт/с)
Қауіп тудыратын жағдайлар
Иілгіш магниттік дискілер
1,44 Мбайт
0,05
Магниттік өрістер, қызып кету, физикалық әсерлер
Қатты магниттік дискілер
Жүздеген Гбайт
300-ге жуық
Соққылар, жұмыс істеу барысыннда кеңістік бағытын өзгерту
CD-ROM
700 Мбайтқа дейін
7,8-ге дейін
Сызаттар, кірлеу
BD
54 гбайтқа дейін
432-ге дейін
Flash жады негізіндегі құрылғылар
16 гбайтқа дейін
USB1.0-1,5
USB1.1-12
USB2.0-480
Ток күшінің артуы
DVD-ROM
17 гбайтқа дейін
21-ге дейін
Бекіту сұрақтары:
1.Компьютер жады кандай түрлерге бөлінеді
2.Ішкі жад неден тұрады?
Үй тапсырмасын беру.
Бағалау. Оқушыларды жауап бергеніне және сабаққа қатысына қарап бағалаймын
Сабақтың тақырыбы:Информатика.Ақпарат.Ақпараттардың алуан түрлілігі және оларды өңдеудің тәсілдері.Ақпарат саны, ақпарат өлшем бірлігі.Әлемнің ақпараттық
Бейнес.і Ақпарат қасиеті.Әлемнің ақпараттық бейнесі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Ақпарат көздерін, типтері мен қасиеттерін білуі тиіс.
Тәрбиелік: Тірі табиғатта, техникада, қоғам мен адам іс-әрекетінде
ақпараттарды жеткізу, сақтау және өңдеудің құндылығын
түсіну.
Дамытушылық: Ақпарат ұғымымен, оның түрлерімен және өңдеу
тәсілдерімен таныстыру.
Сабақтың түрі теориялық
Сабақ көрнекілігі Оқулық, жұмыс дәптері
Сабақ жүрісі I. Ұйымдастыру
II.Үй тапсырмасын сұрау
III. Жаңа сабақ
IV. Қорытындылау
V. Үй тапсырмасын беру
VI. Бағалау
Адам баласы үшін ақпараттың аса маңызды қасиеттерін мыналар жатады:
1,Ақпараттың сенімділігі
2. Ақпараттың толықтылығы
3.Ақпараттың құндылығы (бағалылғы)
4.Ақпараттың дер кезінде берілуі
5.Ақпараттың түсініктілігі
6.Ақпараттың қолжетімдігі
7.Ақпараттың қысқалығы
8.Ақпараттың нақтылығы
Ақпарат көзі мен қабылдаушы жанды (тірі организмдер), жансыз (ДК) заттар, айқын (мұғалім - оқушы) және жанама (су шуылы сарқыраманың жақын екенін білдіреді) болуы мүмкін. Акпарат кабылдаушы бір уақытта оны жеткізуші де болатын және керісінше жағдайларда кездеседі,
Адам ақпаратты сақтай, жеткізе, өңдей алады.
• Біз кітап, газет-журналдар оқығанда ақпаратты есте сақтап жинаймыз да, біраз уақыттан кейін басқа біреуге жеткізе аламыз. Адам миы ақпаратты тек қабылдап қана қоймай сақтай да алады. Бірақ көп уақытта мида сақтай алмайды. Сондықтан ақпаратты сақтау үшін: қағаз, папирус, түрлі таспалар, дискілер қолданылады.
Адам ақпаратты жеткізе алады. Ақпарат алмасу үшін жолдаушы, қабылдаушы болады. Хабар жеткізуші құралдарды ақпаратты жеткізу арнасы деп аталады. Олар телевизор, радио, газет, компьютерлік желі т.б.
Адам ақпаратты өңдей алады. Ақпаратты өңдеу деп- ақпарат алуды, оның мазмұнын өзгертпей, ұсыну түрін өзгертуді, алынған ақпаратты бір ретке келтіруді және жаңа ақпарат іздеп толықтыруды айтады.
Адам ақпаратты сақтай, жеткізе, өңдей алады. Бұл процесті ақпараттық процестер деп атайды.
Ақпарат адам үшін жаңа, белгісіз болу керек. Хабар бізе ақпарат алу деген бізге жаңа түсінікті болуы керек. Сол салада біліміміз жеткілікті болуы керек. Егер ақпарат біз үшін толық. объективті, жаңа, пайдалы, әрі нақты болса ол біз үшін бағалы болады. Хабардың акпаратгың көлемі деп - хабардың ұзындыгын, яғни символдар санын білдіреді. Ендеше техникада кез-келген сақталатын, берілетін ақпарат көлемі ондағы берілетін ақпарат көлемі ондағы ең кіші өлшем бір екілік разрядқа немес 1 битке тең болады. Ақпаратты өлшеу бірлігі бір битке тең. Одан кейін 1 байт. Хабардың ақпараттң көлемі-бит немесе байтта өлшенетін оның ұзындығы.
1 бай=8 бит;
1 кбайт(килобайт)=1024 байт;
1 мбайт(мегабайт) =1024кбайт;
1 гбайт(гигабайт) =1024 мбайт.
Тапсырмалар: Жұмыс дәптеріндегі 1.2.8, 9, 10, 11 тапсырмаларды орындау Жауабы: 22 символ, 22 байт, 176 бит.
Шешуі:
Бір беттің ақпараттық көлемі 39*67=2613 символ~2613 байт
Кітаптың ақпараттық көлемі 2613*290=757770 байт = 757770 : 1024 =740Кбайт
740:1024 = 0,722 Мбайт
0,722 Жауабы: кітапты бір дискетке сыйғызуға болады.
Оқу жылдамдыгы мен сөйлеу жылдамдыгын анықтау үшін оқушыларга екі-екіден жұмыс істеу ұсынылады.
Шешу үлгісі: Минутына 1140 символ Секундына 1140:60—19символ 19 бсшт
19x8 =152 бит 19:1024 =0,0185 Кбайт
Жауабы: секундына 19 байт, 152 бит, 0,185 Кбайт
Сабақты бекіту сұрақтары:
Ақпараттың көлемін екілік түрде өлшеу бірліктерінің туындыларын атаңдар.
Кітапта 290 бет бар, бір бетте 39 жол, ал әр жолда 67 символ бар. Бұл кітапты сыйымдылығы 1,44 Мбайт дискіге сыйғызуға болама?
Үйге тапсырма: сөзжұмбақ құрастырып келу.
Бағалау. Оқушыларды үй тапсырмасына жауап бергеніне және сабаққа
қатысына қарап бағалаймын
Пәні: Информатика Сыныбы: 6 «Б», «В» Күні _____________________
Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік техниканың даму үрдісі
Сабақтың мақсаты
Білімділік:Оқушыларға компьютерлік техниканың даму үрдісін
түсіндіру білімін жетілдіру.
Тәрбиелік: Оқуыларды алғырллықа өз бетімен жұмыс істеуге
тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту.
Сабақтың түрі теориялық
Сабақ көрнекілігі Оқулық, жұмыс дәптері
Сабақ жүрісі I. Ұйымдастыру
II.Үй тапсырмасын сұрау
III. Жаңа сабақ
IV. Қорытындылау
V. Үй тапсырмасын беру
VI. Бағалау
Компьютер немесе ЭЕМ (электронды – есептеуіш машина)- ақпаратты автоматты түрде өңдеуге арналған әмбебап техникалық құрал. «Әмбебап» сөзі компьютердің әр түрлі ақпаратты өңдеу сақтау және жеткізу сияқты көптеген мақсаттарда қолданылатындығын және адамның кез келген саладағы қызметінде пайдаланылатындығын білдіреді.Компьютерде өңдеуге жарамды ақпаратты мәліметтер деп атайды.Бірақ адам компьютерлік көмегімен не жасаса да, ол әрдайым ақпаратпен, яғни сандармен мәтіндермен дыбыстармен немесе кескіндермен жұмыс істейді.Компьютер өңдеуге жарамды ақпаратты мәліметтер деп атайды. Компьютер мәліметтерді өзінде орнатылған программалардың көмегімен өңдейді. Программалық жабдықтау аумағы неғұрлым кең болса, компьютерде соғұрлым көп міндеттерді шешуге болады.
Дербес компьютер
Компьютердің аппараттық құралдарын мыналар жатады
1.Енгізу құрылғылары
2.Компьютердің жады
3.Процессор
4.Шығару құрылғылары
ДК құрылымының негізі екі мңызды үғым кіреді, олар: кеңарналы (магистральды) блоктың және ашық архитектура. Компьютердің жұмыс істеу принциптерін ең алғаш американдық ғалым Джан фон Нейман 1946 жылы жалпы түрде сипаттап берді
Компьютердің осы принциптер бойынша жұмыс істеу мәні былай орындалады
Ішкі жады
Процессор
Кеңарна (Магистралы)
Пернетақта
Тышқан
Джойстик.
Трекбол
Микрофон,
Сандық камера
TV-микрофон
Монитор
Принтер
Плоттер
Акустикалық
жүйе
Дискілер (иілгіш, қатты, оптикалық лазерлік)
Дискжетектер (FDD.CD-ROM. ZIP - drive)
Картридждер Стримерлер
Енгізу
Құрылғылары
Шығару
құрылғылары
Сыртқы жад
құрылғылары
Байланыс
құрылғылары
Модемдер
Порттар
Кеңейтілім тақшалары
Желілік концентраторлар
Шиналар мен кабельдер
Компьютерді ұйымдастыру схемасы
Бекіту сұрақтары:
1.Ақпараттың автоматты түрде өңделуі дегеніміз не?
2.Ақпарат компьютерге қандай түрде беріледі.
3.Программалық басқару принципі неге негізделеді?
Үй тапсырмасын беру. Компьютер – әмбебап есептеуіш машина
Бағалау. Оқушыларды жауап бергеніне және сабаққа қатысына қарап бағалаймын.
