Адамдарды? барлы? ?ызметі а?паратпен байланысты. Кез келген тама?ты пісіру ?шін о?ан ?ажетті заттар мен дайындау жолын білу ?ажет. Автомобильді бас?ару ?шін немесе ?й т?р?ызу ?шін ?ажетті а?паратты білуіміз керек.
Сендер ?алай т?сінесі?дер, а?парат деген не?
А?парат – са?тау, т?рлендіру, ж?нелту ж?не пайдалану нысаны болып табылатын ?орша?ан ?лем туралы м?ліметтер.
Сендер к?нде ?андай да бір а?парат аласы?дар. А?паратты ала отырып, оны ?абылдайсы?дар, игересі?дер, ?айта ??дейсі?дер.А?паратты ата – аталары?а, достары?а жеткізулері? м?мкін. Я?ни, а?парат к?зі ж?не оны ?абылдаушы бар. Адам а?паратты сезім м?шелері ар?ылы ?абылдайды.
?алымдарды? деректері бойынша біз а?паратты? 81%-ын – к?ру ар?ылы,10%-ын – есту, 4%-ын – иіскеу, 3%-ын – д?м сезу ар?ылы аламыз.
Сонымен ?атар ?рбір адам жеке – дара м?мкіндіктерге ие. Мысалы, дизайнерді? к?ру ?абілеті, музыкантты? есту ?абілеті жа?сы дамы?ан. Сендерді? кейбіреулері? жа?а материалды кітаптан о?ып жа?сы т?сінсе?дер, ?лдекім біреу айтып берсе арты? т?сінеді, ал та?ы біреулері?е т?сіну ?шін практикалы? тапсырманы ?здері? орындап шы??андары? ы??айлы.
А?паратты? т?рлері
Адамны? а?паратты ?андай а?паратты? арнамен ?абылдауына байланысты, ол ?рт?рлі болады.
Мысалы, та?ерте? са?атты? шылдырын адам есту м?шесі – ??ла?пен ?абылдайды. А?парат к?зі ?о?ыраулы са?ат болып табылады. Ал а?паратты ?абылдаушы – адам. А?парат ?й?ыдан оянатын уа?ытын келгені туралы м?ліметті жеткізіп т?р. А?паратты? м?ндай т?рі естілетін а?парат деп аталады.
А?паратты? бас?а т?рлерін ата?дар!
Сонымен, адамны? ?абылдау т?сілдері бойынша а?парат к?рінетін, естілетін, д?м сезу, иіскеу ж?не сезу ар?ылы болып б?лдінеді.
Бір а?паратты? ?зі ?рт?рлі бейнеленуі м?мкін: сан, м?тін немесе сурет т?рінде. М?селен, автот?ра?ты машиналарды? санын 5 санымен, «бес» с?зімен жазыл?ан м?тінмен ж?не оларды? суретін салу ар?ылы бейнелеуге болады.
Я?ни, а?паратты та?ы бейнелеу т?сілдеріне ?арай да т?рге б?луге болады.
Бейнелеу т?сілдеріне ?арай а?парат санды?, м?тіндік, графикалы?, дыбысты? ж?не видеоа?парат болуы м?мкін. А?паратты? б?л т?рлері ?азіргі кезде компьютерде табысты к?рсетіледі.
А?паратты? ?асиеттері
О?ушылар?а к?з жанарын алдау?а бірнеше суреттер ?сынады. О?ушылар осыдан кейін ?р а?парат шынайы (объективті) болмайтынды?ы туралы ?орытынды жасайды. Шынайылы? – а?паратты? негізгі ?асиеттеріні? бірі.
Бір ?ана а?парат ?рт?рлі жа?дайда ?зекті немесе ?зекті емес болуы м?мкін. М?селен, 2 мамыр?а арнал?ан ауа райы болжамы кез келген адам ?шін 1 мамырда ?зекті бол?анымен, 10 мамырда ?зектілігін жояды. Сонымен, а?парат ?зектілік ?асиетке ие.
А?парат толы? немесе толы? емес болуы м?мкін. Мысалы, сендерді? достары? «Ерте?» десін. Егер сендер достары?а: «Біз кино?а ?ашан барамыз?» деген с?ра? ?ой?ан болса?дар, онда б?л а?парат т?сінікті болады. Бас?а жа?дайда б?л а?парат т?сініксіз болады. Себебі – ол толы? емес. А?паратты? б?л ?асиеті толы?тылы? деп аталады.
Адамдардың барлық қызметі ақпаратпен байланысты. Кез келген тамақты пісіру үшін оған қажетті заттар мен дайындау жолын білу қажет. Автомобильді басқару үшін немесе үй тұрғызу үшін қажетті ақпаратты білуіміз керек.
Сендер қалай түсінесіңдер, ақпарат деген не?
Ақпарат – сақтау, түрлендіру, жөнелту және пайдалану нысаны болып табылатын қоршаған әлем туралы мәліметтер.
Сендер күнде қандай да бір ақпарат аласыңдар. Ақпаратты ала отырып, оны қабылдайсыңдар, игересіңдер, қайта өңдейсіңдер.Ақпаратты ата – аталарыңа, достарыңа жеткізулерің мүмкін. Яғни, ақпарат көзі және оны қабылдаушы бар. Адам ақпаратты сезім мүшелері арқылы қабылдайды.
Ғалымдардың деректері бойынша біз ақпараттың 81%-ын – көру арқылы,10%-ын – есту, 4%-ын – иіскеу, 3%-ын – дәм сезу арқылы аламыз.
Сонымен қатар әрбір адам жеке – дара мүмкіндіктерге ие. Мысалы, дизайнердің көру қабілеті, музыканттың есту қабілеті жақсы дамыған. Сендердің кейбіреулерің жаңа материалды кітаптан оқып жақсы түсінсеңдер, әлдекім біреу айтып берсе артық түсінеді, ал тағы біреулеріңе түсіну үшін практикалық тапсырманы өздерің орындап шыққандарың ыңғайлы.
Ақпараттың түрлері
Адамның ақпаратты қандай ақпараттық арнамен қабылдауына байланысты, ол әртүрлі болады.
Мысалы, таңертең сағаттың шылдырын адам есту мүшесі – құлақпен қабылдайды. Ақпарат көзі қоңыраулы сағат болып табылады. Ал ақпаратты қабылдаушы – адам. Ақпарат ұйқыдан оянатын уақытын келгені туралы мәліметті жеткізіп тұр. Ақпараттың мұндай түрі естілетін ақпарат деп аталады.
Ақпараттың басқа түрлерін атаңдар!
Сонымен, адамның қабылдау тәсілдері бойынша ақпарат көрінетін, естілетін, дәм сезу, иіскеу және сезу арқылы болып бөлдінеді.
Бір ақпараттың өзі әртүрлі бейнеленуі мүмкін: сан, мәтін немесе сурет түрінде. Мәселен, автотұрақты машиналардың санын 5 санымен, «бес» сөзімен жазылған мәтінмен және олардың суретін салу арқылы бейнелеуге болады.
Яғни, ақпаратты тағы бейнелеу тәсілдеріне қарай да түрге бөлуге болады.
Бейнелеу тәсілдеріне қарай ақпарат сандық, мәтіндік, графикалық, дыбыстық және видеоақпарат болуы мүмкін. Ақпараттың бұл түрлері қазіргі кезде компьютерде табысты көрсетіледі.
Ақпараттың қасиеттері
Оқушыларға көз жанарын алдауға бірнеше суреттер ұсынады. Оқушылар осыдан кейін әр ақпарат шынайы (объективті) болмайтындығы туралы қорытынды жасайды. Шынайылық – ақпараттың негізгі қасиеттерінің бірі.
Бір ғана ақпарат әртүрлі жағдайда өзекті немесе өзекті емес болуы мүмкін. Мәселен, 2 мамырға арналған ауа райы болжамы кез келген адам үшін 1 мамырда өзекті болғанымен, 10 мамырда өзектілігін жояды. Сонымен, ақпарат өзектілік қасиетке ие.
Ақпарат толық немесе толық емес болуы мүмкін. Мысалы, сендердің достарың «Ертең» десін. Егер сендер достарыңа: «Біз киноға қашан барамыз?» деген сұрақ қойған болсаңдар, онда бұл ақпарат түсінікті болады. Басқа жағдайда бұл ақпарат түсініксіз болады. Себебі – ол толық емес. Ақпараттың бұл қасиеті толықтылық деп аталады.
Ақпараттың қасиеттері:
өзектілігі (ақпараттың өз уақытында берілуіне байланысты);
толықтығы (ақпараттың көлеміне байланысты);
объективтілігі (адам факторына байланысты);
жеткіліктігі (қойылған талаптарға байланысты);
адекваттылығы (шындыққа сәйкестігі);
қолжетімділігі (қажетті ақпаратқа қол жеткізу мүмкіндігі).
4. Сабақты бекіту.
Бақылау сұрақтарын қою:
1. «Ақпарат» термині туралы жаңадан не білдіңдер?
2. Сендерге қандай ақпарат тасығыштар белгілі?
3. Қазіргі кезде ақпараттың қандай түрлері бар?
5. Сабақты қорытындылау.
Оқушыларды бағалау, журналға, күнделіктеріне баға қою.
6. Үйге тапсырма беру.
Оқулықтан §2 оқу, сұрақтарға жауап беру, 7 – тапсырманы жұмыс дәптеріне орындау.
