3. Жа?а саба?ты т?сіндіру: А?парат ж?йелері (а?ылш. Information systems; ?ыс?аша: IS) - деректерді тарату, ??ру, ??деу, фильтрлеу, жинау?а адамдар мен компаниялар?а ?ажетті техникалы? ??рал-жабды?тар мен ба?дарламалы? жаса?тамаларды о?у. ?ойыл?ан ма?сат?а жету жолында а?паратты са?тау, ??деу ж?не бас?алар?а беру ?шін пайдаланылатын ??ралдарды?, ?дістерді? ж?не адамдарды? ?зара байланысты жиыны, пайдаланушыларды? с?рауы бойынша а?паратты са?тау?а, іздестіруге ж?не беруге арнал?ан ж?йе; м?ліметтер базасы м?тініні? ма?ыналы? б?лігі?де — м?ліметтерді са?тау ж?не олармен амал-?рекет жасау?а арнал?ан белгілі бір ж?йені? формальды толы?ты?ын ??райтын т?жырымды схема, а?паратты? база ж?не а?паратты? процессор.
А?паратты? ж?йелер компьютерлерден, са?таулы а?параттар, адамдар мен процедуралардан т?рады.
А?паратты? ж?йелер бес б?ліктен ??ралады:
Management Information System (MIS) - Менеджмент А?паратты? Ж?йесі
Decision Support System (DSS) - Шешім ?абылдау Ж?йесі
Executive Information System (EIS) - Ат?арушы А?паратты? Ж?йесі
Transaction Processing System (TPS) - Транзакция Процесстеу Ж?йесі
Negotiation Support System (NSS) - Тал?ылау А?паратты? Ж?йесі
АВТОМАТТАНДЫРЫЛ?АН А?ПАРАТТЫ? Ж?ЙЕ
ААЖ— а?паратты жинау?а, са?тау?а, іздеуге ж?не с?раным бойынша талап етушіге жеткізуге арнал?ан программалы? ж?не техникалы? ??ралдар кешені.
Автоматтандыру, технологиялы? ?олдану ?дісі, экономика – матема-тикалы? метод ж?не бас?ару системасы, адамды алу н?тижесінен толы? босатады. Беру ж?не ?олдану энергиясын, материалдар немесе к?п к?лем-дегі ??делген а?параттар.
2) ?нерк?сіп, жоспарлау ж?не бас?ару цехы, к?сіпорын, ??рылыс, ?скери обьекті, ?осу ж?не т.б. ;
3) ?ылыми іздеулер, медициналы? ж?не техникалы? диагностика, програмирование, инженерлік есептеулер, ж?не т.б. Автоматтандыруды? ма?саты – ж?мыс уа?ытын ?немдеу, оптимизациялы? бас?ару, адамны? денсаулы?ына зиянды ж?мыс уа?ытынан босату. Автоматтандыру – ?ылыми техрикалы? процесті? бірі ;
Автоматтандыру – ?ылыми функциялы? бас?ару элементіні? ке? тарал-?ан т?рі. Автоматтандыру ?з кезегінде техникалы? кибернетиканы? бір т?рі. Техникалы? кибернетика ?те ?иын автоматтандыруды бас?ару системасын компьютерлік ?діспен о?ытады.Автоматикалы? бас?ару ХIХ ?асырды? со?ында ке? ?олданыла баста-ды. Негізгі ?олдану ?дісі есептеу техникасы ж?не а?паратты? ж?йе барысын-да ж?зеге асады. Автоматтандыруды? ?зі екі б?лімнен т?рады : а?паратты? ж?не есептеу.Подсистема техникалы? есептеуі комплекстік компьютерлік ?дісін ?сынады. О?ан ба?дарламалы? есептеу ж?не локальды? желіге арнал?ан арнайы техника, д?ние ж?зілік желілерге ?осылу, регистрация б?лімі, жиналу ж?не к?сету а?параттары.Подсистема а?паратты? ж?йесіне сырттай а?параттармен ?амтамасыз ету кіреді. Оринтирование на организации базы данных. Базалы? система ?детте белгілі бір клас?а ?ана берілген. Автоматтандырумен ?амтамасыздандырыл-?ан к?птеген ?діспен, я?ни есептеу техникасымен, сол белгілі бір а?паратты шы?арып, ??деу ж?не сонымен ?оса экран?а шы?ару. М?ны? ж?мыс істеу ?абілеті жо?ары сапалы системамен ж?мыс істейді. Жалпы, автоматтандыру ?азіргі кезде дамып келе жат?ан жо?ар?ы техника. Б?гінгі кезде б?кіл ?нер-к?сіп орындарында ?ойылып жатыр. ?йткені шы?аратын ?ндіріс затын сапа-?а с?йкес шы?ару керек. Ол бір ?ана компьютермен ба?ыланады. Ж?не де б?л ?те ?олайлы да, ?рі тиімді. Демек, ол б?гінгі заманны? талабы.Автоматтандыруды, я?ни жа?а техника енгізу- к?рделі социал - эко-номикалы? ??былыс, ?йымдастыру ж?мысы, бас?ару ж?йесіні? ?айта ?аралуын, сондай- а? практикалы? нормативті талап етеді. Сонды?тан да, кітапханашыларды? б?гінгі та?да?ы міндеті : жа?а, ?олайлы жа?дайлар?а с?йкес келмеген техникалы? мінездемесі мен ау?ымын аны?тау. Кітапхана-да?ы нормативтік базаны ?айта ?арастыру керектігі, е? ?уелде, ?ажетті кі-тапханалы? ж?мыс техникасыны? ж?мыс істеу барысын кітапхана маманда-рымен байланыстыру. ?азіргі кезде, кітапханашыны? ж?мысын автомат-тандыру ?те тиімді, ?рі пайдалы болып табылады. Егер е?бек ж?не норматив-тік ж?мысты? белгілі бір мінезін аны?тайтын ?згерістер, кітапхана – библио-графты? процестерде автоматтандыруды? тигізетін ?серінен болады. Осы к?з?арастарды? ?серінен, ірі кітапханалы? – техникалы? процестер автомат-тандыруды? т?рлеріні?, я?ни тура ж?не жанама т?рлерінен ?шырауы с?зсіз еді.Автоматтандыруды? енгізілуі технологиялы? д?ст?рге жанама ?серін тигізуде, ж?мыс жургізу барысына ?згерістер ша?ырып, жа?а ж?мыс т?рлеріні? тууына м?мкіндіктер ту?ызады, ол м?мкіндіктер машинаны? алдында ж?не машинадан кейінгі ??делген, жа?а а?парат алу?а к?мек-теседі.Автоматтандыруды? ?серінен ?р?ашан ?згерістер болып отыратыны с?зсіз, ж?не б?л ?згерістер тек е?бек, структуралы? е?бек процесінде ?ана емес, біра? м?нда квалификациялы? де?гей мен білім де?гейіне деген талап ету ?згереді. Б?л себептермен ты?ыз байланыс?ан та?ы бір ?те ма?ызды с?ра? туады, ол нормативті кітапханашыны? ж?мысын автоматтандыру технологиясыны? енгізілу жа?дайларына с?йкестеу. Кітапханалы? – библиографты? ?ызмет к?рсетуді автоматтандыруды, я?ни жаттанды ж?не анализ ?згерістерін, кітапханалы? функцияны о?ып білуді? ?те ?атал да, ма?ызды проблемасын ту?ызды. Осы тенденцияларды ба?ылау?а ала оты-рып, осы ж?не бас?а да есептеулерге д?рыс араласу?а, ?рдайым д?рыс ше-шімін табу?а м?мкіндік береді.?азіргі уа?ытта бас?аруды автоматтандыру теориясы жа?а б?лімдермен жалпы теориялы? бас?ару ( операцияны? ?ту барысын зерттеу, система миханика, ойын теориялары, барша?а ?ызмет к?рсету ) автоматты бас?ару тоериялы ж?йесін ??райды, ма?ызды р?л ат?арады. Автоматтандыру ?ылыми техникалы? прогресті? бір ма?ызды ба?ыты. Ол осы заман?а сай ?нерк?сіп ?ндірісіні? сапасы, персоналды ?ауіпсіздендіру, ?орша?ан ортаны ?ор?ау, экономикалы?, сенімді ж?не ?ауіпсіз к?рделі ?нерк?сіп функциясы -мен ?амтамасыз ету, техникалы? бас?ару, т?уелсіз принциптер к?мегімен ж?зеге асады.
5. Ба?алау: О?ушыларды білім де?гейіне ?арай ба?алау.
Сабақ барысы: 1. Ұйымдастыру: 1. Студенттермен амандасу.
2. Студенттерді түгендеу.
2. Үй тапсырмасын сұрау: Өткенді қайталау.
3. Жаңа сабақты түсіндіру: Ақпарат жүйелері (ағылш. Information systems; қысқаша: IS) - деректерді тарату, құру, өңдеу, фильтрлеу, жинауға адамдар мен компанияларға қажетті техникалық құрал-жабдықтар мен бағдарламалық жасақтамаларды оқу. Қойылған мақсатқа жету жолында ақпаратты сақтау, өңдеу және басқаларға беру үшін пайдаланылатын құралдардың, әдістердің және адамдардың өзара байланысты жиыны, пайдаланушылардың сұрауы бойынша ақпаратты сақтауға, іздестіруге және беруге арналған жүйе; мәліметтер базасы мәтінінің мағыналық бөлігіңде — мәліметтерді сақтау және олармен амал-әрекет жасауға арналған белгілі бір жүйенің формальды толықтығын құрайтын тұжырымды схема, ақпараттық база және ақпараттық процессор.
Ақпараттық жүйелер компьютерлерден, сақтаулы ақпараттар, адамдар мен процедуралардан тұрады.
Ақпараттық жүйелер бес бөліктен құралады:
Management Information System (MIS) - Менеджмент Ақпараттық Жүйесі
Decision Support System (DSS) - Шешім Қабылдау Жүйесі
Executive Information System (EIS) - Атқарушы Ақпараттық Жүйесі
Transaction Processing System (TPS) - Транзакция Процесстеу Жүйесі
Negotiation Support System (NSS) - Талқылау Ақпараттық Жүйесі
АВТОМАТТАНДЫРЫЛҒАН АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕ
ААЖ— ақпаратты жинауға, сақтауға, іздеуге және сұраным бойынша талап етушіге жеткізуге арналған программалық және техникалық құралдар кешені.
Автоматтандыру , технологиялық қолдану әдісі , экономика – матема-тикалық метод және басқару системасы , адамды алу нәтижесінен толық босатады. Беру және қолдану энергиясын , материалдар немесе көп көлем-дегі өңделген ақпараттар.
Автоматтандырылады :
1) технологиялық , энергетикалық , транспорттық және тағы басқа өндірістік прцестер ;
2) өнеркәсіп , жоспарлау және басқару цехы , кәсіпорын , құрылыс , әскери обьекті , қосу және т.б. ;
3) ғылыми іздеулер , медициналық және техникалық диагностика , програмирование , инженерлік есептеулер , және т.б. Автоматтандырудың мақсаты – жұмыс уақытын үнемдеу , оптимизациялық басқару , адамның денсаулығына зиянды жұмыс уақытынан босату. Автоматтандыру – ғылыми техрикалық процестің бірі ;
Автоматтандыру – ғылыми функциялық басқару элементінің кең тарал-ған түрі. Автоматтандыру өз кезегінде техникалық кибернетиканың бір түрі. Техникалық кибернетика өте қиын автоматтандыруды басқару системасын компьютерлік әдіспен оқытады.Автоматикалық басқару ХIХ ғасырдың соңында кең қолданыла баста-ды. Негізгі қолдану әдісі есептеу техникасы және ақпараттық жүйе барысын-да жүзеге асады. Автоматтандырудың өзі екі бөлімнен тұрады : ақпараттық және есептеу.Подсистема техникалық есептеуі комплекстік компьютерлік әдісін ұсынады. Оған бағдарламалық есептеу және локальдық желіге арналған арнайы техника , дүние жүзілік желілерге қосылу , регистрация бөлімі , жиналу және көсету ақпараттары.Подсистема ақпараттық жүйесіне сырттай ақпараттармен қамтамасыз ету кіреді. Оринтирование на организации базы данных. Базалық система әдетте белгілі бір класқа ғана берілген. Автоматтандырумен қамтамасыздандырыл-ған көптеген әдіспен , яғни есептеу техникасымен , сол белгілі бір ақпаратты шығарып , өңдеу және сонымен қоса экранға шығару. Мұның жұмыс істеу қабілеті жоғары сапалы системамен жұмыс істейді. Жалпы, автоматтандыру қазіргі кезде дамып келе жатқан жоғарғы техника. Бүгінгі кезде бүкіл өнер-кәсіп орындарында қойылып жатыр. Өйткені шығаратын өндіріс затын сапа-ға сәйкес шығару керек. Ол бір ғана компьютермен бақыланады. Және де бұл өте қолайлы да , әрі тиімді. Демек , ол бүгінгі заманның талабы.Автоматтандыруды , яғни жаңа техника енгізу- күрделі социал - эко-номикалық құбылыс , ұйымдастыру жұмысы , басқару жүйесінің қайта қаралуын, сондай- ақ практикалық нормативті талап етеді . Сондықтан да , кітапханашылардың бүгінгі таңдағы міндеті : жаңа , қолайлы жағдайларға сәйкес келмеген техникалық мінездемесі мен ауқымын анықтау. Кітапхана-дағы нормативтік базаны қайта қарастыру керектігі, ең әуелде , қажетті кі-тапханалық жұмыс техникасының жұмыс істеу барысын кітапхана маманда-рымен байланыстыру . Қазіргі кезде , кітапханашының жұмысын автомат-тандыру өте тиімді, әрі пайдалы болып табылады. Егер еңбек және норматив-тік жұмыстың белгілі бір мінезін анықтайтын өзгерістер, кітапхана – библио-графтық процестерде автоматтандырудың тигізетін әсерінен болады. Осы көзқарастардың әсерінен , ірі кітапханалық – техникалық процестер автомат-тандырудың түрлерінің , яғни тура және жанама түрлерінен ұшырауы сөзсіз еді.Автоматтандырудың енгізілуі технологиялық дәстүрге жанама әсерін тигізуде , жұмыс жургізу барысына өзгерістер шақырып , жаңа жұмыс түрлерінің тууына мүмкіндіктер туғызады , ол мүмкіндіктер машинаның алдында және машинадан кейінгі өңделген , жаңа ақпарат алуға көмек-теседі.Автоматтандырудың әсерінен әрқашан өзгерістер болып отыратыны сөзсіз , және бұл өзгерістер тек еңбек , структуралық еңбек процесінде ғана емес, бірақ мұнда квалификациялық деңгей мен білім деңгейіне деген талап ету өзгереді . Бұл себептермен тығыз байланысқан тағы бір өте маңызды сұрақ туады , ол нормативті кітапханашының жұмысын автоматтандыру технологиясының енгізілу жағдайларына сәйкестеу. Кітапханалық – библиографтық қызмет көрсетуді автоматтандыруды , яғни жаттанды және анализ өзгерістерін , кітапханалық функцияны оқып білудің өте қатал да , маңызды проблемасын туғызды . Осы тенденцияларды бақылауға ала оты-рып , осы және басқа да есептеулерге дұрыс араласуға , әрдайым дұрыс ше-шімін табуға мүмкіндік береді.Қазіргі уақытта басқаруды автоматтандыру теориясы жаңа бөлімдермен жалпы теориялық басқару ( операцияның өту барысын зерттеу, система миханика, ойын теориялары, баршаға қызмет көрсету ) автоматты басқару тоериялы жүйесін құрайды , маңызды рөл атқарады. Автоматтандыру ғылыми техникалық прогрестің бір маңызды бағыты. Ол осы заманға сай өнеркәсіп өндірісінің сапасы, персоналды қауіпсіздендіру, қоршаған ортаны қорғау, экономикалық, сенімді және қауіпсіз күрделі өнеркәсіп функциясы -мен қамтамасыз ету, техникалық басқару, тәуелсіз принциптер көмегімен жүзеге асады.
5. Бағалау: Оқушыларды білім деңгейіне қарай бағалау.
6. Уйге тапсырма:
1.конспектімен жұмыс
2.« Ақпараттық жүйелер» тақырыбында студенттердің өзіндік жұмысын жасақтау
