Программаға енетін айнымалылар мен тұрақтыларды, сандарды пайдаланып түрлі әрекеттер (нұсқау, жарлық) орындай алатын сөйлемдерді Паскаль тілінде операторлар, ал алгоритмдік тілде командалар деп атайды. Операторлар қарапайым және күрделі (құрама командалар) деп екі топқа бөлінеді. Вegin және end түйінді сөздеріоператорлық жақшалар деп аталады.
Меншіктеу операторы:Паскаль тілінде негізгі операторының бірі-меншіктеу операторы. Ол қарапайым операторлар тобына жатады.
Меншіктеу операторының “:=” белгісі “меншіктеу”деп оқылады. Меншіктеу операторының жалпы жазылуы: айнымалы атауы :=өрнек; мысалы: а := а+1; мұндағы айнымалы атауы – а а-ға меншіктеу а+1 өрнекті
Енгізу операторы:Программадағы орындалатын алғашқы іс - әрекет – берілгендерді енгізу. Берілгендерді енгізу – программадағы алғашқы берілгендерді компьютердің жедел жадына өңдеуге жіберу болып табылады. Паскаль тілінде берілгендерді енгізуге read – ағылшын тілінен аударғанда “оқу”, readln (read Line) - “жолды оқу” операторлары қолданылады.
Енгізу операторының жалпы жазылуы: READ(al, a2,…, an); READLN(al, a2,……, an);
Мәліметтерді шығару операторы – компьютердің жедел жадысындағы өңделінген мәліметтерді сыртқы құрылғыларға (экранға принтер) беру. Паскаль тілінде мәліметтерді экранға шығару үшін Write ағылшын тілінен аударғанда “жазу”, (Write line) – “жолды жазу” қолданылады.
Шығару операторының жалпы жазылуы: WRITE (al, a2,…, an); WRITELN(al, a2,……, an) Ln дегеніміз - (ағылшының Line - “жол” деген сөзінің қысқартылған түрі)
Мысал Есеп 1 y = a*x/с
IV. Сабақты бекіту
Төмендегі есептерді алгоритм және программалық түрде жазу
Мәні:
a=66, b=56, c=2, d=? A+b/c
s=75, z=3, t=25, g=? s/z*t
V. Сабақты қорытындылау
«Қатені тап» ойыны.
1. Қай операторлар дұрыс және дұрыс жазылмағанын табу?
program _1;
var a, b: integer;
x, y: real;
begin
a := 5;
10 := x; (айнымалы атауы := белгісінің сол жағында болуы керек)
y := 7,8; (бүтін мен бөлшектің арасы нүктемен ажыратылуы керек)
b := 2.5; (нақты мәнді бүтін айнымалыға меншіктеуге болмайды)
x := 2*(a + y);
a := b + x; (нақты мәнді бүтін айнымалыға меншіктеуге болмайды)