Сыныбы: 5
Сабақтың тақырыбы: Файлдар, бумалар және жарлықтар
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларды файлдармен, бумалармен және жарлықтармен таныстыру;
Тәрбиелілік: Оқушыларды тәрбиелілікке, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа үйрету.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық - абстракциясын дамыту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың типі: Жаңа білімді меңгеру сабағы.
Әдіс-тәсілдері: топпен жұмыс, практикалық жұмыс
Пәнаралық байланыс: математика
Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: интер. тақта, компьютер, презентация, топтамалар
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
А) Сәлемдесу, түгелдеу.
Ә) Көңіл – күй сыйлату әдісі.Шаттық шеңбері арқылы ынтымақтастық атмосферасын орнату.
Б) Оқушылардың сабаққа әзірлігін тексеріп, 3 топқа бөлу./сурет б-ша файлдар, бумалар, жарлықтар/
«Мандарин» бейнебаян арқылы оқушы назарын сабаққа аудару.
Ертегі сабақ.
Операциялық жүйе, Терезе, Файлдар мен бумалар, жарлықтар құру тақырыбын қайталау арқылы алған теориялық білімдерімізді тиянақтап, оны практикалық жұмыс барысында қолдана отырып, өз заманымыздан алшақтап бізге беймәлім уақытта өмір сүріп жатқан Windows атты хан ордасына саяхатқа шекпекпіз. Олай болса, сол сапарға аттану үшін барлығыңызда мына ұшақ кілемге отырып Сиқырлы кілемге мінейік,
Өткенге сапар шегейік.
Ханшайым ашқан қызықты
Көзімізбен көрейік- деп біздер ертегі әлеміне де келіп жеттік.
Мұғалім : Ерте, ерте, ертеде Операциялық жүйе атты шаһар болыпты. Бұл шаһарда Windows атты хан билепті. Windows атты хан Компьютер атты елде тұрып, бүкіл лемге билігін жүргізіпті. Ханның ай десе аузы, күн десе көзі бар, сұлу да ерке қызы болыпты. Тек қана сұлу ғана емес, көркіне ақылы сай болыпты. Тек бір ғана міні бұл Ханшаның достары болмапты. Жалғыздықтан зеріккен хан қызы күндердің-күнінде патша бағын аралап жүріп сиқырлы кілемдегі басқа елдің тұрғындарына тап болыпты.
Сол кезде хан : - Уа, менің шаһарыма рұқсатсыз келген бұлар кімдер. Бұларды тұтқындап, жазалау керек.
Хан қызы : - Әке, Бұлар бізге болашақтан келген жас қонақтар, сондықтан біз алдымен жайғастырып отырғызайық. Олар біздің елемізді қалай тауып келгенін, біздің ел туралы не білетіндіктерін сұрайық. Мен сіздердің білімдеріңізді тексеру мақсатында сынақ сұрақтарын қоямын. Менің сұрақтарыма жауап бергендеріңіз менің айнымас достарым атанасыздар.
Мұғалім : - Осылай деп, хан қызы дос табамын деп өз шартын қойды. Хан қызының әрбір шарты «Алтын жұлдызбен» бағаланады.
- Олай болса, Хан қызының алғашқы шарты Операциялық жүйелер, Терезелер ауылынан болыпты :
(үй тапсырмасы «Өрмекші торы» әдісі бойынша сұралады)
1. Компьютердің программалық жабдықтамасы деген не ?
2.Компьютерлеріңде қандай операциялық жүйе орнатылған ?
3.Драйвер-программалар не үшін керек ?
4.Утилиталар деген не ?
5.Операциялық жүйе деген не ?
6. Қосымаларға қандай программалар жатады ?
7. Жұмыс үстелі дегеніміз не ? онда қандай обьектілер орналасқан ?
8. Терезе дегеніміз не ?
9. Терезе түрлерін ата ? / бума, қосымша, сұхбаттық, анықтама терезелер/
10. Терезені басқаратын батырмаларды ата?
Хан қызы : - Барлығыңызда Операциялық жүйелер, Терезелер ауылынан қойылған сұрақтарға мүдірмей жауап бердіңіздер. Мен сіздерге ризамын.
Хан қызы : - Келесі шартым 3- топқа ребус шешуге берейін.
Хан қызы : Менің үшінші шартым : Файлдар мен бумалар, жарлықтар тақырыбына 3- топ жоба жасап қорғап берсеңіздер. / жаңа сабақ бойынша 3-топ постер қорғайды/
«Постер» қорғауға әр топтан 1- оқушы шығып өз ойларын жеткізеді.
1-топ
Компьютердегі барлық ақпарат белгілі бір тәртіппен орналасады. Ол тәртіп файлдық жүйе деп аталатын арнайы жүйенің көмегімен қамтамасыз етіледі. Файлдық жүйенің негізгі нысандары файлдар, бумалар және жарлықтар.
ФАЙЛ
ФАЙЛ-байттардың әлдебір атауы бар тізбегі.
Әр файлдың аты болады. Оның аты оң және сол бөліктен тұрады. Оң жақ бөлігі үш символдан тұрады және оның типін анықтайды. Сол жақ бөліктің ұзындығы 1 - 255 символға дейін болады.
Файл типтерінің кейбір негізгі «құжат ретінде» белгіленулерінің тізімі төменде келтірілген:
*. bmp Paint
*. doc Word WordPad
*. txt Блокнот қолданбасының құжаты
*. wav Фононграф қолданбасының дыбыстық файлы.
*. avi Бейне — клип
*. xls Excel кестелік процессорының құжаты
*. ppt PowerPoint қолданбасының тұсаукесері
Файлдың атын жазу үшін мына символдарды қолдануға болмайды:
\, /, :, *,, |.
2- топ
БУМА
Бума қайсібір тәсілмен ақпаратты және файлдар мен бумаларды реттеу үшін құрылады. Бума – бұл аты аталған файлдар тобы. Буманың, файл сияқты аты және мөлшері бар.
Windows 98 - дің бумалары каталог рөлін атқарады. Тұрмыстық деңгейде буманы кәдімгі ішіне қағаз беттерін — файлдарды салатын бумалармен салыстыруға болады. Windows 98 - дегі барлық файлдар, құжаттар мен бағдарламалар бумаларда сақталады. Бумалардың аты, файлдың аты сияқты оның мазмұнын көрсете алады.
Буманың пиктограммасы болуы мүмкін. Бумаларда таңбашалар, файлдар және басқа бумалар да болуы мүмкін. Бума бос болуы да мүмкін. Бумада аты бірдей объектілер болмауы керек. Буманың ішіндегісін қарап шығу үшін, тінтуірдің батырмасын онда екі рет басу жеткілікті.
Бумалардың түрлері:
1. Жүйелік бумалар.
Windows операциялық жүйесін өзі құрып, тұтынушыға жұмыс жасауға көмектеседі. Оларды жоюға немесе басқа терезелерге орын алмастыруға болмайды. Олар суреті бар белгішелермен жабдықталады.
2. Жұмысшы бумалар.
Оларды тұтынушылардың өздері құрады. Оларға Windows –те рұқсат етілген амалдардың бәрін қолдануға болады. Мұндай бумаларды екі рет шерту арқылы ашады.
БУМА ҚҰРУ
Жұмыс үстелінде жаңа Бума құру
Жұмыс үстелінің жаңа бума орналастырмақшы болған жерінде маустың оң жақ батырмасын басу — контексті меню пайда болады.
Создать => Папка командасын орындау. Жұмыс үстелінде бума белгішесі пайда болады. Буманың атын енгізіп, енгізу пернесін басу
3-топ
ЖАРЛЫҚТАР.
Жарлық-нысанға қолжетімділікті жеңілдететін, нысанның сілтеме көрсеткіші. Жарлық программаны тез іске қосуға немесе файл мен буманы тез ашуға арналған.
Әрбір программа компьютерге орнатылған кезде оның жарлығы Жұмыс үстеліне және Бас мәзірге орналастырылады.
ЕСТЕРІҢДЕ БОЛСЫН! Егер сендер тасығышқа, мысалы, флешкаға, жарлықты көшірсеңдер, онда басқа компьютерде файлдарың ашылмай қалады.Ақпаратты тасымалдау үшін жарлықты емес, файлдың өзін көшіру керек.
БУМАЛАРДЫҢ БҰТАҚТАЛУЫ
Бумалар бірінің ішіне бірі кіріп тұрады. Ақпаратты сақтаудың мұндай құрылымы бумалардың бұтақталуы деп аталады.
Файлдың атымен бірге жазылған файлға дейінгі жол файлдың толық аты деп аталады.
ЖАРЛЫҚ ҚҰРУ
1. Қажетті нысанның үстінде шақырылған контекстік мәзірде Жарлық құру бұйрығы бар.
Бұл бұйрық арқылы бастапқы нысан орналасқан жерге жарлық құрылады.
2. Таңдалған нысанға жарлық құрып, он жұмыс үстеліне орналастыруға арналған бұйрық: Отправить – Рабочий стол. Жұмыс үстелінде осы нысанды ашатын жарлық пайда болады.
Ағымдағы терезеде жарлықты құру үшін: Файл => Создать ярлык немесе контексті менюдің Создать - Ярлык командасының көмегімен жасауға болады. Таңбашаны жасағаннан кейін оны қажетті орынға, орналастыруға болады.
НЫСАНДАРДЫҢ АТЫН АЛМАСТЫРУ
Нысанның атын алмастыру үшін нысанның контекстік мәзірін қолданады. Одан ПЕРЕИМЕНОВАТЬ бұйрығын таңдау керек. Бірден бірнеше нысанның алмастыруға болмайды.
Хан : - Маған сіздердің жасаған жобаларыңыз ұнады. Мен бұларды болашақта қолданамын. Сондықтан «Хан сарайы» деген атпен файл ашып сақтап қойыңыздар.
Хан қызы : - Құрбыларым! Сіздер біздің еліміз туралы білетіндіктеріңізге күмәнім қалған жоқ. Ендеше, мен де сіздердің елдеріңіз туралы білгім келеді. Барлығыңыз Word мәтіндік редакторында өз елдеріңіз, яғни Отан, туған жер туралы 2 шумақ өлең немесе өз отаныңыз туралы 5 сөйлемнен тұратын шығарма жазу керек. 5- сынып деген бума құрып, сақтаған файлдарыңызды сонда салып қойыңыздар.
Хан : Бәріңізде өз Отаныңыздың патриоты, туған еліңіз бен жеріңіздің мақтанышы екенсіңдер. Осы сынақтан дара көзге түскендерге арналған сыйым бар. Ол сыйлықты өз елдеріңізге барған соң көресіздер.
Хан қызы : - Барлығыңызда Word мәтіндік редакторы ауылынан берілген тапсырманы мүдірмей орындап бердіңіздер. Мен сіздерге тағы да өте ризамын. Енді сіздермен
«сергіту сәтін «өткізсем деген ойым бар. Қалай қарайсыздар?
/«Компьютерден кірпінің қаражорға биіне» билеуі бойынша бәрі тұрып билейді/
Хан қызы : - Келесі шарт «Файлдар мен бумалар» тақырыбы бойынша сіздерден графикалық диктант алғым келіп тұр.
«Графикалық диктант»
Егер тұжырым дұрыс болса оқушылар __ белгісін қояды.
Егер дұрыс болмаса /\ белгісін қояды.
1. Файл дегеніміз- байттардың әлдебір атауы бар тізбегі.
2. Бума - қайсібір тәсілмен тек ақпаратты реттеу үшін құрылады.
3. Жарлық -нысанға сілтеме ретінде қолданылмайды
4. Бумаларда таңбашалар, файлдар және басқа бумалар да болуы мүмкін.
5. Буманы құру әрекеті - маустың оң жақ батырмасын басу — контексті меню -Создать => Папка командасын орындау. Жұмыс үстелінде бума белгішесі пайда болады. Буманың атын енгізіп, енгізу пернесін басу
6. Жарлықты құру әрекеті файл мәзірі арқылы орындалады.
7. Нысанның атын ПЕРЕИМЕНОВАТЬ бұйрығын таңдау арқылы ауыстырамыз.
Жауабы : _/\/\__/\_
Бағалау:
«5»- 6-7
«4»- 4-5
«3» - 2-3
«2» - 1
Хан қызы : - Өте тамаша! Жарайсыңдар ! Сіздер менің достарым болуға толықтай лайықсыңдар.
Хан : Ал менің қызымның айнымас, ақылды достары Windows елімен саяхаттарыңыз осымен аяқталмасына сенімдімін. Сендерді бізге жеткізген сиқырлы кілемдеріңізге отырып, өз елдеріңізге аттануға рұқсат беремін.
Мұғалім : Міне, сіздер Windows атты хан елінде саяхатта болдыңыздар. Орындарымызға отырып, хан мен хан қызының сіздердің жауаптарыңывз бен білімдеріңізге берген бағасы алдарыңыздағы компьютердегі «Алтын жұлдаз» арқылы бағалаңыздар. Алдымен, Сіздер ертегі әлемінде өз білдеріңізді теория және практика жүзінде көрсетіп, хан мен хан қызының үлкен мақтанышына ие болдыңыздар. Енді сіздердің білімдеріңізді тест арқылы бағалайық.
Жаңа тақырыпты бекіту: «Өзіңді тексер!» тесттік бақылау жұмысы.
1. Байттардың аты бар қандай да бір тізбек қалай аталады?
А) Файл В) Бума С) Программа D) Құжат
2. Жарлық – ол:
А) Нысанға көрсететін, оған қол жеткізуді жеңілдететін сілтеме
В) Нысанға қол жеткізуді жеңілдететін бума
С) Арнайы түрде құрылған D) Мәтіні бар файл
3. Файлды атау үшін қолданылатын символдардың ең үлкен саны:
А) 100 В) 200 С) 50 D) 255
4. Буманы ашу үшін не істеу керек?
А) Осы буманы тышқанның сол жақ батырмасымен бір рет шерту
В) Осы буманы тышқанның оң жақ батырмасымен бір рет шерту
С) Осы буманы тышқанның сол жақ батырмасымен екі рет шерту
D) Осы буманы тышқанның оң жақ батырмасымен екі рет шерту
5. Басқа буманың ішіндегі бума қалай аталады ?
А/ Ішіне салынған
В/ Ата-аналық
С/ Каталог
Д/ Түпкі
6. Жаңа қалта жасауды мына әрекеттер көмегімен орындауға болады:
А/ Бастау мәзірінің Бағдарламалар тармағы
В/Ғ7 пернесі
С/ Бастау мәзірінің Жегу тармағы
Д/ тінтуірдің оң жақ батырмасымен шақырылатын мәтінмәндік мәзір немесе Файл мәзірінің жаңа тармағы
7. Қазіргі мезетте пайдаланушы жұмыс істеп отырған каталог. деп аталады
А/ жойылған
В/ түпкі
С/ ағымдағы
Д/ негізгі
8. Файлдың /.txt,. doc,.ipg және т.б./ кеңейтімі нені көрсетеді ?
А/ құжат жасалған қосымша типін
В/ файлдың құрылымын
С/ файлдың тұрған орын
Д/ файлдың ақпараттық көлемін.
Жауабы:А А В Д Д Д СА
Тестті бағалау шкаласы: 8 ұпай – 5;
6-7 ұпай – 4;
4-5 ұпай – 3;
4 төмен ұпай – 2.
Сабақты қорытындылау. Рефлексия : Оқушылар смайликтерге «Екі жұлдыз, бір тілек» кері байланыс арқылы өздерінің алған әсерлері мен біліп, үйренгенін жазады.
Оқушыларды бағалау: Тақтадағы жасалған формативті бағалаудан жиынтық бағалау шығарып журналға қоямын.
Үйге тапсырма беру. Файлдар, бумалар және жарлықтар.Түйінді сөздерді жаттау. Сөзжұмбақ дайындап келу
Хан қызы өзіне айнымас дос тауып, Ертегі мақсатына жетті.
