Информатика ?ылымында «алгоритм» т?сінігі а?парат т?сінігі сия?ты негізгі ??ымдарды? бірі болып табылады.
«Алгоритм» с?зі ата?ты араб математигі ?бу Жафар Мухаммед ибн М?са ?л-Хорезми (763—850 жж.) есіміні? латынды? транскрипциясы болып табылады. Ол санауды? онды? санау ж?йесінде к?порынды сандар мен арифметикалы? амалдарды? орындалу ережесін ?сын?ан. Б?л ережелер ?осынды мен к?бейтіндіні табу?а арнал?ан амалдарды орындау?а ?ажетті тізбектен ??рыл?ан. Сол ереже осы к?нге дейін ?олданылып келеді.
Алгоритм деп берілген есепті? шы?ару жолын реттелген амалдар тізбегі т?ріне келтіруді айтамыз. Кез келген есепті? шешу кезе?ін ?арапайым амалдар тізбегіне б?лектеуге болады. Алгоритмді компьютерде орындау ?шін оны программа т?рінде жазып шы?у керек.
Программа деп машина тілі т?сінетіндей, инструкциялар тізбегі т?рінде жазыл?ан алгоритмді айтамыз. Программа командалар тізбегінен т?рады. Командалар тізбегі орындал?ан кезде есепті? н?тижесі шы?ады. ?рбір компьютер алдын-ала ??рыл?ан программа бойынша ж?мыс жасайды.
Алгоритм ??ымын толы?ымен т?сіну ?шін оны? ?асиеттерін білу ?ажет. Ж?не де компьютерде орындалатын алгоритмге ?ойылатын талаптарды білу керек:
алгоритм на?ты ж?не аны? берілуі ?ажет;
модульдік ?асиетке ие болуы керек (я?ни, алгоритмді ?арапайым кіші б?ліктерге б?лу м?мкіндігі болу керек);
белгілі бір уа?ыт аралы?ында бір н?тижеге келу, я?ни, алгоритм ?адамдарыны? саны шексіз болмауы керек;
бір тектес есептерге жалпы бір ?ана алгоритмді ?олдану.
Алгоритмді жазу т?сілдері.
Алгоритмді компьютерде орындау ?шін оны белгілі бір за?дылы?тар?а с?йкес ??деу керек. Алгоритмді жазуды? бірнеше т?сілдері бар:
1. Таби?и тілде
2. Арнайы т?йінді с?здер – терминдер, псевдокодтар ар?ылы жазу. Я?ни, ?арапайым алгоритмдік тілдер ?олдану.
3. Блок-схема т?рінде графикалы? кескіндеу.
4. Программалау тілінде жазу.
Осыны? ішінде алгоритмді блок-схема т?рінде жазу ж?не одан кейін оны программалау тіліне аудару ке?інен ?олданылады.
Алгоритмді графикалы? кескін т?рінде жазу – ке?інен ?олданылатын т?сіл. Алгоритм схемасын блок-схема деп атайды.
Информатика ғылымында «алгоритм» түсінігі ақпарат түсінігі сияқты негізгі ұғымдардың бірі болып табылады.
«Алгоритм» сөзі атақты араб математигі Әбу Жафар Мухаммед ибн Мұса әл-Хорезми (763—850 жж.) есімінің латындық транскрипциясы болып табылады. Ол санаудың ондық санау жүйесінде көпорынды сандар мен арифметикалық амалдардың орындалу ережесін ұсынған. Бұл ережелер қосынды мен көбейтіндіні табуға арналған амалдарды орындауға қажетті тізбектен құрылған. Сол ереже осы күнге дейін қолданылып келеді.
Алгоритм деп берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар тізбегі түріне келтіруді айтамыз. Кез келген есептің шешу кезеңін қарапайым амалдар тізбегіне бөлектеуге болады. Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны программа түрінде жазып шығу керек.
Программа деп машина тілі түсінетіндей, инструкциялар тізбегі түрінде жазылған алгоритмді айтамыз. Программа командалар тізбегінен тұрады. Командалар тізбегі орындалған кезде есептің нәтижесі шығады. Әрбір компьютер алдын-ала құрылған программа бойынша жұмыс жасайды.
Алгоритм ұғымын толығымен түсіну үшін оның қасиеттерін білу қажет. Және де компьютерде орындалатын алгоритмге қойылатын талаптарды білу керек:
алгоритм нақты және анық берілуі қажет;
модульдік қасиетке ие болуы керек (яғни, алгоритмді қарапайым кіші бөліктерге бөлу мүмкіндігі болу керек);
белгілі бір уақыт аралығында бір нәтижеге келу, яғни, алгоритм қадамдарының саны шексіз болмауы керек;
бір тектес есептерге жалпы бір ғана алгоритмді қолдану.
Алгоритмді жазу тәсілдері.
Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны белгілі бір заңдылықтарға сәйкес өңдеу керек. Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілдері бар:
1. Табиғи тілде
2. Арнайы түйінді сөздер – терминдер, псевдокодтар арқылы жазу. Яғни, қарапайым алгоритмдік тілдер қолдану.
3. Блок-схема түрінде графикалық кескіндеу.
4. Программалау тілінде жазу.
Осының ішінде алгоритмді блок-схема түрінде жазу және одан кейін оны программалау тіліне аудару кеңінен қолданылады.
Алгоритмді графикалық кескін түрінде жазу – кеңінен қолданылатын тәсіл. Алгоритм схемасын блок-схема деп атайды.
Атауы
Блок-схема түрі
Негізгі әрекеттері
Процесс
Математикалық өрнектерді есептеу
Таңдау
Шартқа сәйкес есептеу жолын таңдау
Модификация
Циклдің басы (қайталау)
Енгізу және шығару
Берілгендерді енгізу және шығару
Басы, соңы
Алгоритмнің басы және соңы
Қосалқы программа
Қосалқы программа шақыру
Жаңа тақырыпты бекіту
Тапсырмалар мен сұрақтар:
Алгоритм қасиеттері?
Алгоритмнің формальды орындалуы дегеніміз не?
Алгоритмді жазу тәсілдері?
Блок-схема дегеніміз не?
Қандай блок-схема түрлерін білесіңдер?
Блок-схема құру үшін қандай ережелерді білесің?
Тапсырма .
x – тің кез келген мәні үшін у = (ах3 + b) / (cx3– d) функциясының блок –схемасын құр.
Сабақты қорытындылау және бағалау
Оқушыларға алгоритм ұғымы және оның қасиеттері туралы мағлұмат беру. Алгоритмге блок-схема құруды үйрету.