Дербес компьютерді? ??рыл?ысы. Базалы? а?паратты? конфигурациясы.

Сабақ жоспары

Күні Пән Тобы

Оқытушының Т.Ә.А. Жакыпбаев Р.Е.

Сабақтың гақырыбы: Дербес компьютердін құрылғысы. Базалық ақпараттық конфигурациясы. Жүйелік блоктың ішкі құрылғылары

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Дербес компьютерлер, дербес компьютер туралы жалпы мәлімет, дербес

компьютердің құрауыштары, дербес компьютерді жіктеу туралы білімдерін қалыптастыру;

Тәрбиелілік: Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу;

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік кабілеттерін дамыту,

пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтьщ түрі: Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар : компьютер, оқулық, практикум

Сабақтың өту барысы:

1. ¥йымдастыру кезеңі

2. Үйге берілген тапсырманы тексеру .

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру

1. Тапсырмаларды орындау

2. Үйге тапсырма

Өткен сабақтар бойынша қайталау.

Үй тапсырмасын тексеруде мынадай кроссворд беремін. Алғаш аяқтаған бесеуін бағалаймын.

Кроссворд.

Тігінен:

1. Ақпараттың ең кіші өлшем бірлігі.

2. Олармен тіл таңбалары көрсетілетін символдар жиыны.

3. Ақпаратпен жасалатын әрекет.

4. Үздіксіз сигнал

5. Ақпаратпен жасалатын әрекет.

Көлденеңнен:

6. Ақпаратпен жасалатын әрекет.

7. Айналадағы дүние туралы мәліметтер.(орысша)

8. Ол арқылы адам немесе құрылғы ақпарат алатын физикалық процесс.

9. Сегіз разрядты екілік сан.

10. Белгілі алфавиттің көмегімен ақпаратты көрсету.

3

								ө
								ң
								д
				2				е
		1 6	с	а	қ	т	а	у
		б		л
	7	и	н	ф	о	р	м	а	ц	и	я
		т		а		4
				в		а
		8	с	и	г	н	а	л
9	б	а	й	т		а		5
						л		б
						о		е
						г		р
		10	к	о	д	т	а	у
						ы
						қ

Жаңа тақырыпты түсіндіру

ДК жасау ғасырдың ең маңызды өнертабыстарының біріне жатады. Дербес компьютер-есептвуіш техниканың адам өміріндегі мәні мен рөлін айтарлықтай

Есептеуіш машиналар

Үлкен ЭЕМ-дер

Мини ЭЕМ-дер

Микро ЭЕМ-дер

Дербес компьютер (ДК)

Соңгы 20 жылда қарқындап дамып келеді. Олар «пайдаланушы» деп аталатын бір адамның жұмыс істеуіне арналған. Жұмыс істеу үшін арнайы бағдарла- малау тілін білу қажет емес.Көлемі шағын,құны төмен, 70-жылдардың үлкен ЭЕМ-деріне, 80 жылдардың мини ЭЕМ-деріне, 90 жылдардың микро ЭЕМ-деріне қарағанда өнімділіктері жоғары.

Үлкен ЭЕМ-дерге қарағанда өнімділігі төмен, негізгі деректер дайындау, программалық қамтамасыз етуін жетілдіру бойынша көмекші операциялар орындайды. Онымен жұмыс атқару үшін құрамында бірнеше адамы бар шагын лаборатория қажет.

Үлкен Эем-дерге қарағанда өлшемдері шағын және өсімділігі мен құны да төмен. Өндірістік процестері басқаруға, ғылыми мекемелерде, ғылыми жұмыстарды оқу ісімен үйлестіретін жоғары оқу орындарында қолданылады. Онымен жұмыс істеу үшін шағын есептеу орталығы қажет.

Бұл өте қуатты компьютерлер, олар ірі мекеме- лерге, кәсіпорын- дарға немесе халықшаруашылығының тұтастай жұмыс істеу үшін қолданылады. Оны пайдалану үшін көптеген қызметкерлері бар есептеу орталықтары құрылады. Бірнеше міндеті, бірнеше пайдаланушылармен қатар шеше береді.

ЭЕМ түрлерінің ең маңызды сипаттамалары:

1. уақыт бірлігінде орындайтын операцияларының орташа мөлшерімен өлшенетін

шапшаңдығы-МІРS;

2. операция орындайтын сандардың берілу түрі мен разрядтылығы;

жадтайтын (есте сақтайтын) құрылғылардың сыймыдылығы мен шапшаңдығы.

ПАРАМЕТР	Үлкен ЭЕМ-дер	Мини ЭЕМ-дер	Микро ЭЕМ-дер	Дербес компьютерлер (ДК)
Өнімділігі, МІРS	1000-100000	10-1000	1-100	133-1000
Ішкі жад сыйымдылығы, Мбайт	2000-10000	64-10000	4-512	4-256
Сыртқы жад сыйьшдылығы, Гбайт	500-5000	50-1000	2-100	1-100
Разрядтылығы, бит	64-128	32-64	16-64	11-64

Компьютерлердің дүниежүзілік паркі 90-жылдардың басында, шамамен 150 млн дана болса олардың 90 пайызға жуығы ДК-лер. Көп тараған компьютер модельдері Реntium, Реntium-Рго, Реntium 2,3,4... микропроцессорлары бар ІВМ РС болып табылады.

1-буын (1975-1980 жж.)-8 разрядты МП негізінде;

1. буын (1981-1985 жж.)-16 разрядты МП негізінде;

2. буын (1986-1992 жж.)-32 разрядты МП негізінде;

3. буын (1993 ж-қазіргі кезге дейін)-64 разрядты МП негізінде;

ДК МП – ның параметрлері бойынша төмендегідей болып бөлінеді.

Параметрі	Микропроцессор типі
	80386DX	80486SX	80486DX	Реntium	Реntium Pro	Реntium 4
Тактілік жиілігі, МГц	33-40	33-80	50-100	60-150	100-200	4000
Разрядтылығы, бит	32	32	32	64	64	64
ЖЖҚ көлемі, Мбайт	2;4;8	2;4;8	4;6;8	4;8;16	8;16;32	512
КЕШ-жад көлемі,Кбайт	64;128	128;256	256/512	512/1024	512;1024;2048	3200
ҚМДЖ көлемі,Мбайт	420	540	850	1000	2000	1000000
Бейнеадаптер VGA/SVGA6 %	24/76	10/90	0/100	0/100	0/100	0/1000
Сопроцессорының бар болуы, %	67	80	100	100	100	100

ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕРДІҢ ҚҰРАУЫШТАРЫ

ДК құрауыштары

Процессор

Жүйелік тақша

процессордың ұясы; процессордың қоректену кернеуін

түрлендіруЕЫЕС- жуіелж тиЕ=анкЕ жүйелік

логика микросхемаларыньщ жинағы; екінші деңгейлі кэш-жады (хэс: 4-2. жадтарының ұялары; К.ОМ ВІО8; СМОЗ пен сағаттарды орекпгндіру бвстрсю»:, яипз-шь^ару микросхемасы.

Бұл компьютердің «қозғалтқышы» оны орталық процессор немесе СР^Т_" лса жтуйКты. Брі і " :.:е. і ең маңызды микросхема, өйткені дәл осы микросхема программалык жасауыныЕ каміизадаран орындайды. Қазіргі процессорларда кремний кристалынан ойьш жасалғаз мжижзвдіаіғів: транзисторлар бар. Компьютерлердің көбінде процессорлары езі орналаскан жүйелік тажиадаи ла жьаюсг тұрады.

Жедел жад немесе ерікті қатынасты жад деп аталады. Бұл онда процессор ещдо Егзяшае сьйхгланатын барлық бағдарламалар мен деректер жазылатын негізгі жад. Жедел жадта лераггг^ сжгау үжін оны үздіксіз электрмен қоректендіріп отыру қажет. Компьютерді ажыратқанда - жедст якслпіеъ» бэрі өшеді, ал компьютерді қосқанда-барлық бағдарламалар мен деректерді процесшғлын екжуі таін жеітел жялкя кайтя жүктейлі.

Ең басты ақпарат тасушы. Онда қазіргі кезде жедел жадта жок багдарламалар мен леректер сажталады. Қатқыл дискідегі жинақтауыпі көбіне жай қаткыл диск деп аталады. Өйткені ол ферроыагагтккамен сырланған, айналмалы алюминий немесе керамикалық қатқыл дисилерден тңиды-

Бұл ақпаратты оптикалық жазатын ауыстырмалы тасуыштары бар салыстырмалы турле * жадтайтын кмэылғылао.

Акпарат бейнесін басқару қызметін аткарады. Барлык бейнеадаптердін 4 негізгі белйг І.Логика микросхемаларының (Бейнечип);

1. Жедел бейнежад (Уісіео КАМ);

2. ЦАТ (цифрлық аналогтық түрлендіргіш);

3. Базалык енгізу-шығару жүйесі (ВЮ§).

Бейнечип деректерді жедел бейнежадқа жазып, іс жүзінде экрандағы асиргг 5еіа уи бвласшы.

ЦАТ жедел бейнежадтағы деректерді оқиды да, оларды цифрлык іүрлев аэала

баскару сигналдарына айналдырады. Базалык енгізу-шығару жүйесікле багшшв Лнвщрвіверлер бар.

Қазіргі кездегі ДК-лердің конструкти втік орындалуы немесе өлшем типтері бойынша жіктелуінің жаңа белгілері:

Дербес компьютерлер

1

Стационарлық (үстел үстіне қойылатын)

Тасьшалданатын

і

і

1

Шагын

Блокноттар

Қалтаға салынаты

Электрондык (хатшылар

Электрондык жазба КІтап

Стационарлыц немесе үстел үстіне қойылатын компьютерлер кең тараған. Олар жұмыс орнында орнатылады.

Тасымалданатын компьютерлер (шағын) алып жүруге қолайлы. Оларды іссапарда, жол үстінде болатын кэсіпкерлер, коммерсанттар, кэсіпорындар мен ү_жым басшылары пайдаланады.

Жеңілдігі мен көлемінің шағындығы LAРТОР («тізелік»), NОТЕВООК (компьютер- блокнот), НАNDНЕLF (қол компьютері) деп аталатын компьютерлерді шығаруға мүмкіндік берді.

LAРТОР -компьютерде пернетақта мен жүйелік блок бір корпуста орнатылған, жоғары жағынан электронды негізімен ажыратылмайтындай сұйық кристалды дисплеймен жабылады. Дисплей мен ЭЕМ арасындағы байланыстырушы сьмдар корпуста жасырылған.

NОТЕВООК (компьютер-блокнот)-А4 (297x210) стандартты қагаздың бір бетінін өлшеміндей, оның толық емес пернетақтасы (80 пернеге жуық) бар. Оларда ЖҚМД(сыйымдылығы-120 Мбайт дискжетек) жэне ЖИМД қолданылады. NОТЕВООК -пен бір жинаққа компьютерге жэне телефондық желіге кабельмен жалғанған жеке

үстелдік блок түрінде орындалған модемді немесе факсмодемді колдануға болады. Бірақ NОТЕВООК корпусына қондьфьшған тек хабар жіберу ушін асршс істеЁтін модемдер мен факсмодемдер де бар.

HАNDНЕLF -өлшемі А4 стандартты қағаздың бір бетінен кшпрек. сондықтан ол эрқашан қол астында (қалтада) жұмыс істеуге болады. Бүл модельдер электр желісінен тэуелсіз жұмыс істей алады. Программалар дербес жұмыс кезінле сыйым.тьтлыгы 32,64 немесе 128 кбайт программалар жазылған қатты карточкалардын (Ж)М САШЭ) көмегімен енгізіледі.

Жаңа сабақта орындалатын тапсырмалар:

Практикумдагы 32-35 беттегі тапсырмалар. 4.1,4.2,4.3,4.4,4.5 тштсырмаларды

орындату.

МИКРОПРОЦЕССОР (МП)

Процессордың сипаттамасы

Разрядтылық

Тактілік жиілік

Такт – Процессордың белгілі бір операцияны орындауына кететін уақыт бірлігі.

Тактілік жиілік - Бір тактіге неғұрлым аз уақыт кетсе немесе процессордың тактілік

жиілігі неғұрлым жоғары болса, ақпарат өңдеу соғұрлым тез өтеді.

Жад регистрлері - Ақпарат өңдеу барысында процессорға түскен деректерді сақтауға

арналған жадтың ішкі ұяшықтары.

Процессордың разрядтылығы — Бір тактіге процессор өңдей алатын байттар мөлшері.

Разрядтылық неғұрлым үлкен болса, компьютер бір такт ішінде соғұрлым көп ақпарат

өңдей алады.

Дербес пайдаланылатын компьютердің өнімділігі - ішкі жадтың көлеміне,

процессордың тактілік жиілігіне, процессордың разрядтылығына, кеңарна өңдеу соғұрлым тез өтеді.

ІШКІ ЖАД

Ішкі(жедел) жад-негізі

Жедел жадтау құрылғысы – ақпаратты уақытша жазуға, жадтауға және оқуға арналған. Компьютерді ажыратқанда жедел жадтау құрылғысының ішіндегісі өшіріледі.

Тұрақты жадтау құрылғысы – тұрақты және анықтамалық ақпаратты сақтауға, ақпаратты оқуға (алуға) арналған. Онда ақпаратты өзгертуге болмайды.

	СЫРТҚЫ ЖАД
	Қатқыл магниттік дискілер (винчестерлер)	Иілгіш магниттік дискілер (флоппи-дискілер немесе дискеттер)	Лазерлік дискілер (СD-RОМ)	Магнит тік таспалар (стример лер)
МІНДЕТІ	Сақтау, жазу, оқу өшіру	Сақтау, жазу, оқу өшіру	Сақтау, жазу, оқу	Сактау, жазу, оқу
КӨЛЕМІ	20-180 Гбайт	1,44 Мбайт	700 Мбайт	Таспа ұзындығ ымен шектелге н
АҚПАРАТТЫ ӨЗГЕРТУ МҮМКІНДІГІ	Иә	Иә	Иә	жоқ

ЖҮЙЕЛІК ШИНА

Ақпараттық кеңарна (шина)

Шинаның разрядтылығы ондағы сымдардың санына тәуелді.

Деректерді оқығанда процессор адрес шинасы бойынша ішкі жадқа ұяшық адресін береді, және деректер шинасы бойынша ұяшықтағыны алады. Дерек жазғанда процессор адрес шинасы бойынша ішкі жадқа адресін береді, ал деректер шинасы бойынша осы ұяшыққа жазылатын ақпарат жібереді.

Процессор

Ішкі жад

Деректер

СЫРТҚЫ ҚҰРЫЛҒЫЛАР

Сыртқы құрылғы ДК-дің жалпы бағасының 50-80 пайызын құрайды. ДК-ның сыртқы құрылғылары машинаның қоршаған ортамен, пайдаланушылармен, басқару объектілерімен және басқа ЭЕМ-дермен қарым-қатынасын қамтамасыз етеді.

байланыс және телекоммуникация құралдары

сыртқы жадтайтын құрылғылар немесе ДК-нің сыртқы жады

Міндеті бойынша сыртқы құрылғылардың мынадай түрлері бар:

ақпарат шығару құрылғылары

диалогтық құралдары

ақпарат енгізу құрылғылары

Пайдаланушының диалогтік қүралдарының құрамына бейнеманитор - ДК-ге енгізілген және одан шығарылатын ақпаратты бейнелеу құрылғысы және сөздік ақпарат енгізу-шығару құрылғылары кіреді.

Ақпарат енгізу қурылгыларына пернетақта, графиктік планшеттер. сканерлер, манипуляторлар, сенсорлық экрандар жатады.

Ақпарат шығару құрылғыларына принтерлер, графиксалғыштар (плоттерлер) жатады.

Байланыс және телекоммуникация құрылғыларына желілік контроллерлер атап айтқанда модем жатады.

ҚОСЫМША ҚҰРЫЛҒЫЛАР

Жадқа тікелей шығу контроллері

Математикалық сопроцессор

Енгізу – шығару сопрецессоры

Екілік сандармен операция орындауды жылдамдатуға арналған

Енгізу – шығару процедураларының орындалуын жылдамдатады

Микропроцессорды магниттік дискілердегі жинағыштарды тікелей басқарудан босатады

Компьютердің жұмыс істеу принципін жалпы түрде алғашқы рет 1946 жылы американдық ғалым Джоно Фон Нейман жазған. Программалық басқару принципі мыналардан тұрады:

• енгізу құрылғыларының көмегімен компьютердің ішкі жадына
  программа жазылады;

• процессор программаның бастапқы нұсұқаулары бар ішкі жадтың
  ұяшықтарындағыны шығарып оқиды:

• ол нұсқауларды орындайды, олар:

• деректермен операциялар (арифметикалык логикалық);

• жадтан деректерді оқу (амалдарды орындау

• деректерді жадқа жазу үшін (операцияларды орындау)

• жадқа енгізу құрылғысы арқылы дерек енгізу)

• шығару құрылғыларына жадтан дерек шығару;

Осылайша процессор нұсқаулар мен программалық автоматты түрде орындайды - бұл программалық басқару принцпі.

Сабақты бекіту сурақтары:

1. Есептеуіш машиналарының түрлерін атап шығыңдар.

2. Есептеуіш машиналардың жалпы сипаттамаларын атаңдар.

3. ДК -дің қандай модельдері әлемде жетекші орын алады?

4. ДК-нің кең таралуына себепші болған сипаттамаларын атаңдар?

5. ДК-дің негізгі құрауыштарын атап шығындар.

6. Аналық (жүйелік) таңшаның құрауыштарьш атаңдар.

7. Монитор неге арналған?

8. Мақсатына қарай ДК-лер қандай топтарға бөлінеді?

9. Түрмыстық мақсаттағы ДК-ні сипаттаңдар.

10. Жалпы мақсаттағы ДК-ні кімдер, қайда пайдаланады?

11. Кәсіптік мақсаттағы ДК-ні сипаттаңдар.

1. Конструктивтік (құрылымдық) орындалуы бойынша ДК-лердің айырмашылығы неде?

1. LАРТОР, NОТЕВООК, НАNDНЕLD ДК-лерінің негізгі сипаттамаларын ата?

Үйге тапсырма беру. Тақырыпты оқып келу