Алгоритм ж?не оны? ?асиеттері

СШ имении Естая

Разработка урока

информатики

в 5 классе

Тема: «Что такое пиксель»

Составила: учитель информатики

Джансеитова Г

2005 год

Цели:

Образовательные:

1. Дать определение «пиксель».

2. Научить увеличивать и уменьшать масштаб рисунка.

3. Научить создавать рисунок из пикселей.

Развивающие:

1. Развитие познавательного интереса;

2. Развитие внимания;

3. Формирование компьютерной грамотности и потребности в приобретении знаний;

воспитательные:

1. Патриотическое воспитание;

2. Воспитание трудолюбия;

3. Привитие учащимся навыков самостоятельности в работе.

Тип урока: комбинированный.

Оборудование урока:

• компьютеры;

• проектор;

• экран

• презентации «День Победы», «Что такое пиксель»;

План урока.

1. Сообщение темы и постановка целей урока — 8 мин.

2. Актуализация знаний учащихся — 5 мин.

3. Изучение нового материала — 8 мин.

4. Практическая работа на компьютере — 20 мин.

5. Подведение итогов урока — 3 мин.

6. Домашнее задание — 1 мин.

Ход урока

I. Сообщение темы и постановка целей урока

1. Демонстрация презентации «День Победы»

Учитель: 22 июня 1941 года. Кто не помнит этой даты? Она вошла в жизнь народа ненавистным воем вражеских бомб, разрушенными сёлами и городами.

Война оставила след почти в каждой семье. 27 миллионов своих сыновей и дочерей не досчиталась наша страна. Они не пощадили своей жизни ради нашей победы.

Разрушено 1710 городов и посёлков, свыше 70 тысяч сел и деревень. Взорвано около 32 тысяч промышленных предприятий, 65 тысяч километров железнодорожных путей. Уничтожено то, что было создано трудом нашего народа. Выведены из строя заводы, фабрики, затоплены шахты, истоптаны плодородные нивы.

Тяжёлую войну вынес на своих плечах наш народ. Он проливал кровь, голодал, отдавал фронту последнее.

(Стихотворение А. Твардовского «Война – жесточе нету слова…»)

Война – жесточе нету слова,

Война – печальней нету слова.

Война – святее нету слова

В тоске и славе этих лет.

И на устах у нас иного

Ещё не может быть и нет.

Четыре года, без отдышки,

Вела её страна,

Но были музыка и книжки.

Была война.

Мы начинали без винтовок,

Почти хана;

Но в «Правде» строгий заголовок.

Была война

Да, Брест сражался не без славы,

Но Керчь сдана.

Потом дошли мы до Варшавы.

Была война.

Была Германия едина,

Была сильна,

Но пали крепости Берлина.

Была война.

Живых мы любим, помним павших.

И имена

Для нас свободу отстоявших.

Была война

…………………………..

Янтарные рассветы, и закаты,

И белизна снегов, и зелень трав –

Всё это сберегли солдаты,

Врага разбив и смертью смерть поправ.

Тем майским светом озарён,

Под залпами салюта,

Солдат, о мире думал он

В ту самую минуту.

………………………….

Мир – это утро, полное света и надежд.

Мир – это цветущие сады и колосящиеся нивы.

Мир – школьный звонок, это школа, в окнах которой солнце.

Мир – это улыбки детей.

Мир – это жизнь

9 Мая исполниться 60 лет со Дня Великой Победы. 60 лет наш народ живёт в мире. Но…

Прошла война, прошла страда,

Но боль взывает к людям:

Давайте, люди, никогда

Об этом не забудем.

1. И мы, ребята, обязательно должны помнить о том, что рядом с нами живут люди, которые защитили нашу страну в годы ВОВ. Это Липченко Николай Иванович, Шпирко Михаил Филлипович, Рыжих Яков Егорович, Мухин Алексей Дмитриевич, Матяш Алексей Михайлович. Сегодня мы подготовим нашим ветеранам поздравительные открытки ко Дню Победы, и они будут знать о том, что мы помним об их подвигах и очень благодарны им за это.

2. Демонстрация презентации «Что такое пиксель». Для того чтобы выполнить такие открытки нам надо выяснить «Что такое пиксель». Тема нашего урока: «Что такое пиксель».

1. Актуализация знаний учащихся

1. С помощью какой программы можно создать поздравительную открытку? (Paint)

2. Как запустить Paint? (Пуск – программы – стандартные – Paint)

3. Какую панель необходимо использовать для создания изображения? (панель инструментов)

4. Какими инструментами из названной панели вы уже владеете? (карандаш, кисть, распылитель, ластик, заливка, линия, прямоугольник и т.д)

5. Какие действия надо воспроизвести, чтобы воспользоваться названными инструментами? (выбрать курсором мыши любой инструмент (сделать щелчок левой кнопки мыши), перевести указатель мыши на рабочее поле, передвигать указатель мыши в нужном направлен, нажав при этом левую кнопку мыши).

6. Как можно создать несколько одинаковых фрагментов рисунка? (скопировать фрагмент рисунка (правка-копировать), вставлять фрагмент столько раз сколько необходимо (правка-вставить))

1. Изучение нового материала

1. Для того, чтобы детально разглядеть какой-нибудь предмет, существуют специальные приборы. В них используются увеличительные стёкла. Учёные-биологи изучают строение живых организмов под микроскопом. Астрономы смотрят на звёзды сквозь телескопы.

2. Любое изображение на экране монитора состоит из маленьких светящихся точек. Они настолько малы, что их трудно различить невооружённым глазом. На хорошем экране они сливаются в единое изображение. Чтобы увидеть в деталях компьютерный рисунок, используют инструмент Масштаб.

3. На слайде видно, что рисунок состоит из маленьких квадратных точек разного цвета. Эти точки называются пикселями. Если рисунок увеличить, можно изменить каждый пиксель по отдельности, используя инструменты графического редактора.

4. Когда вы рассматриваете и редактируете рисунок в крупном масштабе, удобно отделить пиксели друг от друга. Для этого надо выбрать команду Вид-Масштаб-Показать сетку. Рабочее поле станет похоже на клеточный лист, где каждая клеточка будет обозначать один пиксель

5. Если вы хотите одновременно видеть и увеличенное, и обычное изображение, используйте команду Вид-Масштаб-Показать эскиз.

1. Практическая работа на компьютере

1. Нарисуем «салют» и подпишем «9 мая»

2. Научимся увеличивать и уменьшать масштаб рисунка. Чтобы увеличить масштаб изображения:

   • Выберите инструмент Масштаб – указатель мыши примет вид увеличительного стекла в рамке.

   • Щелкните левой кнопкой мыши в нужной части рисунка

3. Нарисуйте звёздочку по представленному образцу (карандашом)

4. Скопируйте звёздочку и несколько раз вставьте в произвольном порядке, распылителем нанесите траекторию вылёта огоньков (звёздочек) салюта.

5. Скопируйте нарисованное изображение и вставьте несколько раз в произвольном порядке изображение, оставив место в нижней части открытки для надписи.

6. Кистью черного цвета нарисуйте цифру 9, обведите её ещё раз жёлтым цветом, повторите в том же порядке и обрисуйте «9» ещё раз черным цветом.

7. Кистью напишите слово «май»

8. Рисунок готов

1. Подведение итогов урока

1. Какое новое понятие мы сегодня изучили? (пиксель)

2. Что такое пиксель? (точка на экране)

3. С помощью какого инструмента можно разглядеть пиксели? (масштаб)

4. Как отделить пиксели друг от друга? (Для этого надо выбрать команду Вид-Масштаб-Показать сетку. Рабочее поле станет похоже на клеточный лист, где каждая клеточка будет обозначать один пиксель)

1. Домашнее задание

П. 2.12, стр. 58 (учебник Макарова Н.В. 5-6 класс). На тетрадном листе в клеточку создать любое графическое изображение.

Сабақ тақырыбы:

Алгоритм және оның қасиеттері

Негізгі мақсат:

Алгоритм және орындаушы туралы түсінікті кеңейту, оқушыларға алгоритмнің негізгі екенін және оның қолдану аясының кең екендігін көрсету, мысал арқылы алгоритм қасиеттеірмен таныстыру; алгоритмді орныдау керектігін түйсіну және алгоритм негізінді адам әрекетін автоматтандыру; алгоритмді орындау принципінің мәнін түсіндіру алу; алгоритм командасын орындаушы командасы жүйесімен сәйкестендіру.

Білім мен дағдыға қойылатын талаптар:

Оқушылар алгоитм не екенін, алгоритмнің маңыздылығын және қолдану салаларының кеңдігін түсіну керек; «алгоритм командасы», «алоритм орындаушысы», «орындаушының командалар жүйесі»; алгоритмге тән қасиеттері арқылы қарапайым алгоритмдерді құра білу, алгоритмдердің мысалдарын келтіру; алгоритмнің формальды орындалу мүмкіндігін түсіну және алоритм негізігнде адам іскелігін автоматтандырылуы; алгоритмнің формальды орындалу принципінің маңыздылығын түсіндіре білу; алгоритм командаларын орындаушының командалар жүйесімен сәйкестендіру.

Алгоритм туралы түсінік информатика туралы негізгі түсініктердің бірі болып саналады. «Алгоритм» сөзін қолданбай-ақ, көбі түйсік арқылы осы түсінікті дұрыс қолданады. Оқушылар математика курсында есептеу еептерін шығару кезінде алгоритмдермен кездесті. Енді көптеген тәжірибелік есептердің шығарылуы әр амалдың орындалу бірізділігін сақтау арқылы іске асатынына оқушылардың назарларын аудару керек. Егер амалдар бірізділігі алдын ала құрыстырылып, орындаушыға түсінікті тілде жазылса, онда осы нұсқау арқылы есепті шығару қиындық тудырмайды.

Әрі қарай оқушыларға өз тәжірибесінен нұсқауды еске түсіру немесе ойлап шығаруды ұсынуға болады.

Одан соң алгоритм ұғымының оқулықта келтірілген сипаттамасына талдау жасау; алгоритмнің командасы, орындаушының командалар жүйесі, алгоритмді орындаушы ұғымдарын және дискреттік, анықтық, көпшілікке бірдейлік, нәтижелік қасиеттерімен сипатталатын алгоритмді құру талаптары ұғымын еңгізу қажет. Оқушылармен оқулықта келтірілген 1-мысал сүт қайнату алгоритміне қарастыру қажет. Бұл мысал оқулықта анық берілген алгоритмнің негізгі қасиеттерін дәлелдейді.

Күнделікті өмірде адамның айналасатын қарекетіне байланысты көптеген тәжірибелік есептер кездеседі. Мысалы бұл есептер түрлі болуы мүмкін: кофе дайындау, үйден мектепке дейінгі маршрут, токарлық станогте стандартты детальді жасау, теңдеуді шешу, қалалық көлікте жол ақыны төлеу, т.с. Осы тәріздес кез келген шығармас бұрын нұсқауды басшылыққа алады, яғни осы есепті шығару үшін қандай амалды қалай орындау керек. Әр түрлі адамдарды қолдануы үшін шығарылған нұсқау жүйесі алгоритмдердің мысалы болып табылады. Алгоритм құрастырылғаннан кейін, дайын алгоритм арқылы есепті шығару ойлауды қажет етпейді, алгоритм командасын орындауды талап етеді, орындаушы жай механикалық түрде команданы орындайды.

Оқушыларға алгоритмді формалды орындаудың екінші мысалын қарастыру ұсынылады (кесіндіні бөлу алгоритмі). Осы жағдайында алгоритм орындауын адамға ғана емес, машинаға беруге болады, команда жүйесінде алгоритмнің барлық командасы бар. Алгоритм негізігде есепті шығару автоматтандырылуы мүмкін. Оқушылар зейінін түсініктер арасындағы байланыстарға аудару: бастапқы ақпарат (есептің шарты) – алгоритм (есептің шығаруылуы процесінің сипаттамасы)- орындаушы (компьютер).

Қорытынды:

1. Алгоритмдер әр түрлі есептерді шешуде пайдаланылады.

2. Кейбір амалдар алгоритм арқылы берілген, қарапайым және орындаушыға түсінікті.

3. Алгоритм есеп шығаруды жеңілдетеді, алгоритм құрастырушыға қарағанда орындаушыдан аз білімді талап етеді.

4. Алгоритмді орындау ойлауды қажет етпейді, есеп мәні бойынша өздігінен орындалады.

Сыныпта жаттығулырды шығару. Егер сабақты уақыт болса, алгоритмдерді қолдану мүміндігін айқындайтын қосымша тапсырмаларды қарауға болады.

1. «Ойдағы санды» шешу алгоритмі. Адам кез келген натурал санды ойлайды. Осы санмен мына амалдарды орындап, сосын нәтижесін айту ұсынылады:

1. ойлаған санды 5-ке көбейту;

2. оған 8-ді қосу;

3. қосындыны 2-ге көбейту;

«Нәтиже» бойынша ойлаған санды табу.

Берілген есептің шешуі теңдеуді шешуге әкеледі.

(х*5+8)*2=а

Мұндағы х-белгісіз-ойлаған сан, а-нәтиже.

«Шешілген» х-ті орындаушыға тапсыруға болады (мысалы, бір оқушыға) есеп мазмұнын мүлде білмейтін. Ол үшін келесі алгоритммен таныстыру жеткілікті.

1. нәтижеден 16-ны алу.

2. Алынған айырмадан шеткі оң жақтағы цифрді алып тастау, шыққан сан берілген болады.

1. Жай сандарды «егу» алгоритмі (Эратосфен елеуіші). Ескертеміз: Егер санның екі бөлгіші болса, ол жай са. 1 және сол санның өзі. Белгіленген немесе сызылып тасталған санды, онда Эратосфен алгоритмі мынадай болады:

1. 1-ден n-ге дейінгі барлық натуралды сандарды жазу, 1-ді сызып тастау керек;

2. Белгіленбеген сандардың ішінен ең азының астын сызц:

3. Келесі қадамда асты сызылған санға бөлінетін барлық сандарды сызып тастау;

4. Тағы да белгіленбеген сан бар ма? Соны тексеру, егер жоқ болса, барлық 1-ден n-ге дейінгі жай сандар асты сызылған сандар. Есеп шығарылды. Егер белгіленбеген сандар болса, онда келесі амалға көшу керек.

Оқушыларға Эратосфен алгоритмін қолдану арқылы 50-ден кем барлық жай сандарды теру ұсынылады.

Алгоритмдерді көрсету амалдары

Құрастырылған алгоритмдерді бірінші амал арқылы белгілеуге болады, мысалы:

• табиғи тіл арқылы;

• блок-схема түріндегі графикалық тіл арқылы

• алгоритмдерді жазу үшін жасалған арнайы тіл арқылы

• бағдарламау тіл арқылы

Алгоритмді көрсетудің әрбір амалының өз сипаттау құралы бар және ол өз орындаушысына бағытталған.

Үй тапсырмасы: конспект оқу.

1.3 тақырып

Сабақтың тақырыбы:

Алгоритмді алгоритмдік тілінде көрсету

Негізгі мақсат:

Оқушыларға есепті шығарудың негізгі мәні алгоритмді құру екенін көрсету. Өз кезегінде алгоритмдік тіл алгоритмді жазуды қалыптастыруға мүмкіндік береді. Алгоритмді сипаттау құралы туралы оқушылар түсінігін кеңейту; алгоритмдік тіл арқылы алгоритмді құрастыру тәсілдерін үйрету.

Білім мен дағдыға қойылатын талаптар:

Оқушылар алгоритмдік тілдің орнын білулері керек, оның сөздігін, алгоритмнің жалпы құрылысының, синтаксисін; алгоритмдік тілде көмекші сөздер мен кл\омандаларды қолдана отырып, кез-келген шарттың талдауын талап етпейтін есепті шығару алгоритмін жаза алуы керек.

Алгоритмді бейнелеу құралы ретіндегі сабақтың басында оқушылармен бірге алоритм, команда туралы өткенді қайталау сосын алгоритмдік тіл рөлін анықтау.

Жаңа материалды түсіндіру кезінде алгоритмдік тілдің негізгі орнын түсіндіру. Алгоритмдік тіл алгоритмді ретке келтіреді және оның сипаттамасын түсінікті, бірізді қылып береді, яғни өзінің белгілеу ережесі мен жүйесі бар:

• алгортимдік тіл ережесі алгоритмді оынң авторына ғана емес, оны орындаушыға, басқа адамға да түсінікті болуына мүмкіндік туғызады;

• алгоритмдік тіл ережесі оқушыларға алгоритмді дұрыс жазып алуға мүмкіндік береді.

Түінікті болу талабы алгоритмдік тілдегі қажетті сөздерге шек қояды.

Әрі қарай оқушыларға алгоритмдік тілдегі жалпы алгоритм жазылуын көрсету керек, алгоритмдік тіл командасын енгізу (көрнекілік мақсатында алдын ала дайындалған слайд, плакаттарды қолдану) және оқулықтағы 2-суреттегі үй салу алгоритмін қарау.

Содан соң оқушыларды негізгі команданың бірімен таныстыру керек – меншіктеу командасы, орындаушыға амалдарды орындау және осы амалдың нәтижесі ретінде жаңа шаманы қалыптастыруы жазылған командамен таныстыру.

Меншіктеу коамндасы мынадай құрылымға ие:

Айнымалы=өрнек

Меншіктеу белгісі (:=) жазудың оң және сол бөлікке бөлінеді. Сол жақта алгоритмнің айнымалы шамасының атауы тұрады, ал оң жақта сандық немесе бедербергілік өрнек енгізіледі деген. Бірақ өрнек түрінің мәні айнымалы түр мәнімен сәйкес келу керек, оған мән ие болады.

Жазу

Day:= «орта»

Яғни Day бедербелгілік айнымалыға «орта» мәні берілетіндігін көрсетеді.

Жазу

a:=3.5; b:=15

а және b айнымалыларға 3,5 және 15 сандық мән берілетіндігін көрсетеді.

с: =а+b меншіктеу комакндасын оң жағында алгебралық өрнек орналасқан. Бұл команда келесі түрде орындалады: алдымен а+b орындалады, сонан соң есептелген мәні с айнымалысына меншіктеледі (с: =18,5)

Меншіктеу командасы түсінігін бекіту үшін оқулықтағы 3-ші мысалды талдау.

3-ші мысал есебін шығаруды мына жоспар бойынша орындау:

- Y функциясының мәнін формула бойынша шығару үшін арифметикалық амалдар ретін анықтау;

- амалдар ретін айту алгоритімі түрінде жазу;

Қорытындысында меншіктеу командасын қолдану арқулы шыққан алгоритмді жазамыз, бұл алгоритм жазуын тиімді етуге мүмкіндік береді.

Сыныпта № 5а, 6б жаттығуларны шығару (оқулыққа қарандар), №2, №4б (Есептер жинағына қарандар)

Үй тапсырмасы: 1,3 тақырып, № 4, 5б, 6а (оқулыққа қарандар)

Есептерді шығару нұсқалары

1. а) алг сөздіктегі сөзді іздеу

басы

сөздікті қажетті әріп бойынша ашу

керекті сөзді табу

оның мағынасын анықтау

сөзді (еске сақтау) жазу

сөздікті жабу

соңы

б) алг шайды шығару

басы

аққұманға ыстық су құю

ішіне шай салу

шайдың үстінен ыстық су құю

5 минут бұқтыру

шайды құю

соңы

5. а) X  X = X^2=R1

R1 A=R2

R2+B=R3

R3 : C=Y

б ) X +2 = А1

1 : А1=А2

А2+5=А3

А2 -5=А4

А4 : А3=А5

А5-3 = Y

1.5 тақырып.

Сабақтың тақырыбы:

Бағдарламаларды компьютерде орындау

1-ші сабақ Q basic редакторымен танысу.

2-ші сабақ Графика операторы.

3-ші сабақ Компьютерде практикалық жұмыс

Негізгі мақсат:

Q basic редакторының жұмысын игеру. Арифметикалық өрнектерді компьютерде жазуға және есептеуде стандарттық функцияларды қалай пайдалануға болатынын көрсету. Q basic тіліндегі бағдарлама туралы түсінікті кеңейту. Графика операторлары бар сызықтық бағдарламаларды құру және орындау дағдысы мен біліктілігін қалыптастыру.

Білім және дағдыға қойылатын талаптар:

Оқушылар Q basic терезесінің құрылымы мен қызметін білу, бағдарлама текстін редакциялаудың негізгі пернелерін, Q basic тілінде стандарттық функциялардың жазылуын, графикалық операторлардың қызметін, жазылу форматын білу керек. Q basic редакторында жұмыс істеу (бағдарламаны теру, қателерін түзету, орыдау және файлдармен жұмыс істеу), стандарттық функцияларды пайдаланып, өрнектерді Q basic-те және оларды калькулятор режимінде компьютерде орындау, графика операторымен бағдарламалар құру және орындау дағдыларын білу керек.

1.5.1 Q basic редакторымен танысу. WINDOWS ортасында бағдарламаларды қосу әдістерін қайталау және сол бойынша Q basic бағдарламасын жұмысқа қосу ұсынылады. Интерпретатор жұмысқа қосылғаннан соң, оқушыларға Q basic редакторының терезесінің құрамы мен қасиеті оқулыққа сәйкес түсіндіріледі. Оған қоса, анықтама жүйесін шақыру және файлдармен жұмыс істеу қарастырылады.

Бағдарлама тексін терудің және түзетудің басқада белгісі текстік редакторын (WordPad немесе Microsoft Word) ешқандай айырмашылығы жоқ екеніне оқушылардың назарын аударты керек.

Оқулықтағы кесте бойынша, бағдарлама тексін редакциялау пернелерін қайталау.

Q basic редакторын үйрену үшін, калькулятор режиміне алдыңғы сабақта қарастырылған сандық өрнектердің мәнін есептеу керек.

а) PRINT 7*5+2^3+13/2

49.5

б) PRINT (3.27-0.71^2)/(4.03+2.3^3)

.1707662

Әрі қарай стандарттық функциялардың Q basic тіліндегі түрі дәптерге жазылады. Стандарттық функциялары бар өрнектерді Q basic тіліне аудару мысалдары келтіріледі. Q basic тіліндегі функциялардың аргументідөңгелек жақшаға алынатындығына оқушылардың назарын аудару қажет.

Оқулықтағы материалға қосымша, бірнеше жаттығулар қарастырылады.

1. Мына өрнектерді компьютерде есептеу:

а)

Жауап: PRINT (SQR(15.2)-COS(25*3.14/180))/(SIN(2)+TAN(3))

б)

2. Айнымалының мәнін көрсете отырып, қосымша өрнектің мәнін есептеу:

Егер сан үлкен немесе кіші болса, онда Qbasic экспоненциальды форма былай жазылады. Мысалы, сан -5680000000 және 0,000000415 үлгісін қабылдайды:

-5680000000= -5,68*10⁹=-5,68Е+9

0,0000000415=4,15*10^-8=4,15Е-8

Осындай жазуда «Е» латын әрпі компьютерге санның мәнін табу үшін көрсетілген дәрежені 10-ға көбейту керек деп хабарлайды.

Бекіту үшін келесі жаттығуларды орындауға болады:

1. Экспоненциалды түрде сандарды берілген, стандартты түрде, ондық сан түрінде жазыңдар (мысалы, 5,2Е-3 секілді көрсетіледі 5,2*10^-3=0,0052);

А) 3,89Е+6 Жауап: 3,89*10⁶=3890000

Б) -2,75Е-4 Жауап -275*10^-4=-0,000275

Келесі ондық экспоненциалды түрде көрсетіңдер.

А) 451000000000; Жауап: 4,51Е+11

Б) 0,000000653; Жауап: 6,53Е-7

Үй тапсырмасы: 1.5-тақырып (19-25 бет), №1 есепті компьютерде шығаруға дайындал.

1.7.-тақырып

Тармақталған алгоритмдер (7)

Берілген тақырыпта екі команда қарастырылады: тармақталған алгоритмдерді сипаттауға мүмкіндік беретін тармақталу және таңдау командалары. Олардың орындалу және жазылу ережелері беріліп, оларды қолдану мысалдары келтіріледі.

1-ші сабақ. Тармақталу командасы

2-ші сабақ. Есептерді тармақталу командасымен шығару практикумы.

3-шi сабақ. Тармақталу командасының көп деңгейлілік құрылымы.

4-ші сабақ. Таңдау командасы.

5-ші сабақ Есептерді таңдау командасымен шығару практикумы.

7-ші сабақ Тармақталған алгоритмдерді бағдарламалау практикумы.

Негізгі мақсат: Тармақталу командасының, таңдау командасын шартты және шартсыз операторлардың түсінігін енгізіп, нақты есептерді шығару үшін алгоритмдерді және бағдарламаларды құрастыру мысалында бұл команданың толық және қысқаша жазылу үлгісін қолданылуын көрсету.

Білім мен дағдыға қойылатын талаптар: Оқушылар тармақталу және таңдау командаларының атқаратын міндетін, бұл командалардың алгоритмдік тілінде және Qbasic бағдарламалау тілінде: бұл коамндалардың жазылу үлгілерін құрастырылған алгоритмдердің мысалдарында және нақты есептердің шығарылуында көрсету.

1. Тармақталу командасы. Жаңа материалды бастау кезінде, бұрын қарастырылған алгоритмдердің барлығы сызықтық екеніне назар аударады, яғни қарапайым сериялардың командаларынан тұрады, мұндағы командаларының әрқайсысы оның алгоритмдердегі орналасу ретімен орындалады.

Оқушыларға оқулықтың 37-ші бетіндегі материалды оқып шығу ұсынылады. («Тармақталу командасы» пунктіне дейін) және сол немесе басқа жолдарды таңдау есептің шартымен анықталатын табиғи тілдегі алгоритмдердің мысалдарын келтіру керек.

Сонымен, оқушылар көп жағдайларда есептерді шығар кезінде, қарапайым командалармен сипатталатын қарапайым амалдардан басқа, кейбір шарттарға байланысты командалардың орындалу ретін таңдау қажет екендігін түсінеді. Проблемалық жағдайды құру мақсатында өрнегінің мәнін есептеу алгоритмін есептеу алгоритмін құруды және оны X=1,6,-4 мәндері үшін орындау ұсынылады.

Алг функцияны есептеу (арг нақ Ү, нәт нақ Н)

Басы

Енгізу Х

Шығару Ү

соңы

Алгоритмді X=-4 үшін орындау барысында, оқушылар 0-ге бөлуді айқындап, кейбір Х-тің мәндері үшін Ү-ті есептеуге болмайды деген қорытындыға келеді, яғни мағынасы жоқ. Демек, тармақталу командасын қолданып, Х-тің бұл мәнін шығарып тастау қажет.

Сонымен, оқушылар алдына проблеме қою жолымен, олармен бірге тақырыпты, жаңа материалдың есептері мен мақсатарын тұжырымдауға болады.

Алгоритмдерді сипаттау кезінде тармақталу командаларын қолдану қажеттілігін айқындағаннан кейін, бұл команданы іске асыру түрлеріне (оқулықты қара, 37 бет) және берілген өрнектерді блок-схемалар, алгоритмдік тіл, Qbasic тілінде сипаттауға көшуге ұсынылады.

бабасысы

басы

Енгізу Х

Z= «0-ге бөлуге болмайды»

Шығару Z

Алгоритмі программасы

Алг Ү-есептеу (арг нақ Х, бедербел Z) REM

Басы INPUT ‘X=’;X

Енгізу Х IF X+4=0 THEN PRINT «на 0 делить нельзя»

Егер Х+4=0 ELSE Y=(5*X^2)/(X+4):PRINT ‘Y=’;Y

Онда Z= «0-ге бөлуге болмайды»; шығару Z END IF

Әйтпесе ; шығару Ү END

Бітті

соңы

Әрі қарай, оқушылармен блок-схема, алгоритм, бағдарлама бойынша тармақталу командасының жұмыс механизмін талдау қажет.

Оқушылардың тармақталу командасында әртүрлі тәсілдермен Х+4=0, ғана емес, Х+40 тұжырымдауға болатындығына назарларын аудару ұсынылады. Оған сәйкес серияның орындалуы да өзгереді, және алгоритм келесі түрде қабылдайды:

Алг функцияны -есептеу (арг нақ Х,нәт нақ Ү)

Басы

Енгізу Х

Егер Х+40

Онда

Бітті

Шығару Ү

соңы

Сонымен, шартқа байланысты тармақталу командасы қысқаша түрде қолданылады.

Алгоритм Qbasic бағдарламалау тілінде аударуы орындалмас бұрын, оқушыларды шарттарды жазу үшін қолданылатын қатынас амалдарының таңбаларымен таныстыру қажет (оқулықта 38-бет).

REM

INPUT ‘X=’;X

IF X+40 THEN Y=(5*X^2)/(X+4):PRINT ‘Y=’;Y

END IF

END

Сонан соң оқушыларға оқулықтың мәтіні бойынша 11 мысалды қарап шығуға және келесі аргументтердің а) X=6; б) X=81 үшін алгоритмнің орындалу хаттамасын құрастыруды ұсынуға болады.

Репродуктивті (бастапқы) бекіту кезеңін жаңа материал бойынша өздік жұмыс жасауға қажетті оқушылардың білім мен дағдыларын бекіту қажет бастапқы бекіту келесі талаптарға сай болу керек:

• оқушылардың түсіндіру кезінде шығарылған есептерге ұқсас есептерді, шығару себебі оқушылар жаңа іскерлікті меңгереді;

• Оқушылардың көз алдарында орындалатын материал ілулі тұру керек (шешу мысалы)

• Оқушылардың жұмыс және мұғалімнің тексеруі қадам бойынша орындалу керек.

Есеп №1: функцияны есептейтін алгоритм мен бағдарламаны құрыңдар.

Алгоритмді аргументтің а) X=15; б) X=3 мәндері үшін орындау керек.

Алг Ү-есептеу (арг нақ Х, нәт нақ Ү) REM

Басы INPUT ‘X=’;X

Енгізу Х IFХ10 THENҮ=2*Х-5 ELSE Y=4*Х^2+9

END IF

Егер Х10 PRINT ‘Y=’;Y

ОндаҮ:=2Х-5 END

ӘйтпесеҮ:= 4Х²+9

Бітті

Шығару Ү

соңы

Құрастырылған алгоритмдері мен бағдарламалардың дұрыстығын тексеруге жеткілікті деректерді іріктеу бойынша білім мен дағдыларды қалыптастыруына ерекше назар аударған дұрыс.

Есеп №2. есептейтін алгоритм мен бағдарламаны құрыңдар, егер болса.

2-ші есепті шығару кезінде оқушыларға аралық шама туралы ұғымды естеріне түсіру қажет.

REM

INPUT ‘Ү=’;Ү

INPUT ‘А=’;А

LET X=(50+Y)/4

IF Х-16*A=0 THEN PRINT «ЕСТЬ РЕШЕНИЕ» C=SQR(X-16*A):PRINT ‘C=’;C ELSE

PRINT «РЕШЕНИЯ НЕТ»

END IF

END

Әрі қарай шарты сақталмаған жағдайда, деректерді басынан бастап енгізуге

көшуді қарастыратындай етіп, оқушыларға бағдарлама өзгертуде ұсынуға болады. Солай бағдарламадағы командалардың орындалу ретін өзгертуге мүмкіндік беретін тағы бір Qbasic операторы енгізіледі. Бұл көшу операторы GOTO белгісі. Белгі ретінде басқаруы тапсырылатын оператор жолының нөмірі, немесе бағдарлама мәтінінде орналасқан және көшу операторы басқаруды тапсыратын жай ғана жаңа орынды білдіретін label: мәтіндік индефикаторы.

Онда 1-ші есептің бағдарламасын келесі түрде ұсынуға болады:

REM

20 INPUT ‘Х=’;Х

IF Х=10 THEN Ү=2*X-5 ELSE Y=4*X^2+9:GOTO 20

END IF

PRINT ‘Y=”:Y

END

2-ші есептің бағдарламасын төмендегідей ұсынуға болады:

REM

INPUT ‘Ү=’;Ү

INPUT ‘А=’;А

LET X=(50+Y)/4

IF Х-16*A=0 THEN PRINT «ЕСТЬ РЕШЕНИЕ» C=SQR(X-16*A):PRINT ‘C=’;C ELSE

PRINT «РЕШЕНИЯ НЕТ»:GOTO label

END IF

END

Үй тапсырмасы: 1.7.-тақырып (37-39 бет), 1-5 сұрақтар №6,7 есептер (оқулықтан 44-45 бет)

1. Есептерді тармақталу командасымен шығару практикумы.

Екінші сабақты үй тапсымасымен тексеруден және фронтальды сұрақтардан бастау қажет. Оқушылар өткен сабақтың материалын қайталағанша, бір оқушы тақтада үй тапсырмасының, №7 есептің шешуін (бағдарламасын) жазады, ал екіншісі- блоксхемасын ұсынады.

Фрониальды сұрау үшін келесі сұрақтар ұсынылады:

1. Тармақталу командасының блок-схемасын тақтада бейнелеңдер.

2. Тармақталу командасының жұмыс істеу механизмін түсіндіріңдер.

3. Тармақталу командасының толық түрінің қысқаша түрінен өзгешелігі қандай?

4. Шартсыз өту операторының мәні?

5. Бағдарламаның орындалу нәтижесін анықтаңдар:

А) X=-5

IFX0 THEN Y=X^2 ELSE Y=X*20

PRINT Y

B) X=2

20 IF X0THEN GOTO 50 ELSE Y=X*100:GOTO 60

END IF

50 X=-5:GOTO 20

60 PRINT “ЖАУАБЫ=”;Y

Бағдарлама жұмысын талдау кезінде, оқушыларға командалардың орындалу тізбегін көрнекі түрде көрсететін орындалу хаттамасын құру ұсынылады.

Әрі қарай оқушыларға мәтіндік есептермен жұмыс істеу ұсынылады. Мәтіндік есептермен жұмыс істеу күрделі әрі қызықты. Егер бұған дейін оқушылар дайын функциялар және формуламен жұмыс істесе, онда мәтіндік есепте шешудің әдісін анықтау қажет, яғни нәтижесін берілген деректермен байланыстыратын математикалық формулаларды анықтау керек. Одан басқа берілген мәтіндерді және күтілетін нәтижелерді талдау негізінде компьютер мен адам арасындағы сұхбаттың сценарийі құрастырылады. Жақсы ойластырылған сценарий, кез келген енгізілетін және шығарылатын деректерге компьютердің реакциясын түсіндіретін қолдануға қолайлы құрылған бағдарламаның кепілі.

Мысалы: тауарды: 3 бөлке, 1 пакет айран сатып алғаннан кейін қалған ақшаның өлшемін анықтайтын алгоритммен және бағдарламасын құрыңдар. Егер ақша жетпеген жағдайда, қанша ақша қосу қажет?

МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬ:

Бастапқы деректер (аргументтер)

А (теңге) -1 бөлке нанның құны

В(теңге)-1пакет айранның құны

С(теңге) – бастапқы қосынды

Күтілетін нәтиже

S (теңге)-қалған ақша

D (теңге)-егер жетпеген жағдайда, ақшаны қосу қажет.

Шешу әдісі:

S=C-(3A+B)-қалған ақша

D=(3A+B)-C- қосу керек

Сценарий

Бір бөлке нанның құны (теңге)?...

Бір пакет айранның құны (теңге)?...

Ақшаның бастапқы қосындысы (теңге)?...

Қалған ақша ... теңге (... теңге қосу керек)

Шешу алгоритмі

алгоритмі

Алг сатып алған зат (нақ арг А,В,С, нақ нәт S,D)

Басы

Енгізу А,И,С

Егер 3А+ВC

Онда D:=(3А+В)-С шығару «ҚОСУ КЕРЕК»; D

әйтпесе S:=С-(3А+В); шығару «қалған ақша»; S

бітті

соңы

бағдарламасы

REM ПОКУПКА

INPUT «стоимость 1 булки хлеба (тенге)»;А

INPUT«стоимость 1 пакета кефира (тенге)»;В

INPUT «исходная сумма денег (тенге)»; С

IF 3*A+BC THEN D=(3*A+B)-C: PRINT «добавить»; D; «тенге»

ELSE S=C-(3*A+B):PRINT «сдача»;S; «тенге»

END IF

END

Бекіту кезінде келесі есептерді қолдану ұсынылады: жауабтары

ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛ (46 БЕТТЕ)

Есеп №1. Екі санның теріс көбейтіндісі бар ма, жоқ па анықтайтын бағдарламаны құрыңдар.

Есеп №2. Балаға S қашықтықты, Үкм/сағ жылдамдықпен жүгіріп шығу қажет, 3 сағат ішінде және жүгіру уақытында бала үлгере ме, жоқ па, соны анықтайтын алгоритм мен бағдарламаны құрыңдар?

Есеп №3. Екі қыздың туған күндері енгізіледі. Жасы үлкен қызды анықтаңдар.

Үй тапсырмасы: 1.7.-тақырып. (37-39бет) №30,31 есептер жинағы)

1. Тармақталу командасының көп деңгейлік құрылымы.

Сабақтың басында практикалық жұмысты өткізу ұсынылады. (дидактикалық материалды қара ПЖ-5).

Әрі қарай, тармақталу командасының жаңа жазу үлгісін енгіземіз көп деңгейлік құрылым. Оқушыларға келесі есепті шығару ұсынылады. Есеп №1. Суретте графигі берілген функцияның мәнін есептейтін алгоритм мен бағдарламасын құрыңдар:

Есептің шартын талдау кезінде, функцияны және графиктің әрбір бөлігінде анықталу облысын айқындау қажет:

Ү

-2 Х

Ескерту: алгоритм жазылуында қос теңсіздік 0Х0 және Х

Алг есеп 1 (нақ арг Х, нақ нәт Ү)

Басы

Егер Х0

Онда Ү:= Х

әйтпесе егер Х0 және Х2

онда Y:=2X

әйтпесе Y:= 4

бітті

бітті

соңы

Сонымен тармақталу командасы екі мүмкін амалдардың бірін таңдауға мүмкіндік береді деп қорытынды жасауға болады, бірақ практика жүзінде үш және одан да көп мүмкіндіктерден таңдау қажеттілігі туады.

1 есептің бағдарламасын құрып, оқушылар шарттарға сәйкес шешімдердің бірнеше нұсқаларын ұсынуға мүмкін: Мысалы:

І нұсқа ІІ нұсқа

REM REM

INPUT X INPUT X

IF X

ELSE IF X=0 AND X=0 AND X

ELSE Y=4 IF X=2 THEN Y=4

END IF PRINT “Y=”;Y

END IF END

PRINT “Y=”;Y

END

Бұл бағдарламаның әрқайсысын, орындалу хаттамаларын құрып, жұмыстың рационалдығын бағалай отырып, талдауға ұсынылады.

І нұсқадағы шарттардың бірі ақиқат болатын болса, бұл шартқа сәйкес орындалмайтды. ІІ нұсқасында, барлық шарттар кез келген жағдайда тексеріледі. Бұл бағдарламалар әр түрлі жұмыс істесе де, бірдей нәтижені береді.

І нұсқаның шарты өте рационалды, бірақ бірінің ішіне бірі енгізілген ІF тізбегі өте ұзын және түсіну үшін күрделі. ІF операторларының көп деңгейлік құрылымы, жалпы түрі 41 бетте берілген (оқулықты қара) бағдарламаны анағұрлым жеңілдетеді.

Әрі қарай бұл құрылымның жұмысын қарастырғаннан кейін оқушыларға бағдарламаға өзгерістер енгізуді ұсынып жазуға болады., оның кө деңгейлік құрылымды қолдануымен.

Бағдарламаға келесі түрді қабылдайды:

REM

INPUT X

IF X

ELSE IF X=0 AND X

ELSE Y=4

END IF

PRINT “Y=”;Y

END IF

Жаңа білімдерін бекіту үшін №44,49 тапсырмаларды ұсынуға болады. (есептер жинағы)

№44 есепті нұсқа бойынша щығару ұсынылады. Бірінші нұсқадағы оқушыларға есептің шартын, (иә) шарты сақталғанда «ШЕШІМІ ЖОҚ» сериясы, ал екінші нұсқадағы оқушыларға (иә) шарты сақталғанда «ШЕШІМІ БАР» сериясы орындалсын деп тұжырымдау ұсынуға болады.

І нұсқа: егер Х²+4Х=0 немесе Х²+4Х

Онда шығару «Шешімі жоқ»

әйтпесе шығару «шешімі бар»

бітті

ІІ нұсқа; егер Х²+4Х0 немесе Х²+4Х0

Онда шығару «Шешімі жоқ»

әйтпесе шығару «шешімі бар»

бітті

Үй тапсырмасы: 1.7. тақырып (39-44 бет), 13-15 рақтар (45 бет, оқулықта) №42,43 (Есептер жинағы)