Алгоритм т?сiнiгi. Алгоритмнi? ?асиеттерi. Алгоритмдi бейнелеу т?сiлдерi

Пән Информатика сынып 9____ Күні _._ .

сабақ №: 2 сағ.саны.: 1

Тақырып: Алгоритм түсiнiгi. Алгоритмнiң қасиеттерi. Алгоритмдi бейнелеу тәсiлдерi. Блок-схема.

Мақсат: Оқушылардың алгоритм ұғымы, оның қасиеттері және бейнелеу тәсілдері туралы білімдерін қалыптастыру. Блок-схема құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушылардың алгоритм, алгоритм қасиеттері және блок-схема ұғымдары туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритмдеу тәсілдері мен әдістерін меңгеруін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: жаңа сабақ игеру

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе.(3-5 мин)

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Информатика ғылымында «алгоритм» түсінігі ақпарат түсінігі сияқты негізгі ұғымдардың бірі болып табылады.

«Алгоритм» сөзі атақты араб математигі Әбу Жафар Мухаммед ибн Мұса әл-Хорезми (763—850 жж.) есімінің латындық транскрипциясы болып табылады. Ол санаудың ондық санау жүйесінде көпорынды сандар мен арифметикалық амалдардың орындалу ережесін ұсынған. Бұл ережелер қосынды мен көбейтіндіні табуға арналған амалдарды орындауға қажетті тізбектен құрылған. Сол ереже осы күнге дейін қолданылып келеді.

Алгоритм деп берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар тізбегі түріне келтіруді айтамыз. Кез келген есептің шешу кезеңін қарапайым амалдар тізбегіне бөлектеуге болады. Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны программа түрінде жазып шығу керек.

Программа деп машина тілі түсінетіндей, инструкциялар тізбегі түрінде жазылған алгоритмді айтамыз. Программа командалар тізбегінен тұрады. Командалар тізбегі орындалған кезде есептің нәтижесі шығады. Әрбір компьютер алдын-ала құрылған программа бойынша жұмыс жасайды.

Алгоритм ұғымын толығымен түсіну үшін оның қасиеттерін білу қажет. Және де компьютерде орындалатын алгоритмге қойылатын талаптарды білу керек:

• алгоритм нақты және анық берілуі қажет;

• модульдік қасиетке ие болуы керек (яғни, алгоритмді қарапайым кіші бөліктерге бөлу мүмкіндігі болу керек);

• белгілі бір уақыт аралығында бір нәтижеге келу, яғни, алгоритм қадамдарының саны шексіз болмауы керек;

• бір тектес есептерге жалпы бір ғана алгоритмді қолдану.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

1. Алгоритмнің айқын, дәл өрнектелу қасиеті. Алгоритмде көрсетілген барлық әрекеттер анық, нақты және белгілі болу керек. Онда көрсетілген қадамдар ғана орындалуы керек.

2. Алгоритмнің дискреттік (үзіктілік) қасиеті. Үлкен алгоритмді кіші модульдерге бөлу мүмкіндігі болу керек. Бұл қасиет бойынша алгоритмді кіші бөліктерге бөліп, аралық нәтижені бақылауға мүмкіндік алуға болады. Алгоритмді 2-3 бөлікке бөліп, оның әрқайсына бөлек алгоритм құруға болады.

3. Алгоритмнің нәтижелілік қасиеті. Кез келген алгоритм белгілі бір нәтижеге әкелуі қажет. Белгілі бір уақыт аралығында белгілі бір қадам орындалған соң біз бір нәтиже алуымыз керек.

4. Алгоритмнің жалпылық немесе ортақтық қасиеті. Алгоритм тек бір ғана есепке емес, бір типті есептерге жалпы болуы керек. Мұндай қасиет жалпылық қасиет деп аталады. Мысалы, квадрат теңдеудің түбірлерін табатын алгоритм тек қана бір есепке емес, барлық квадрат теңдеу есептеріне арналған болуы керек.

Алгоритмді жазу тәсілдері.

Алгоритмді компьютерде орындау үшін оны белгілі бір заңдылықтарға сәйкес өңдеу керек. Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілдері бар:

1. Табиғи тілде

2. Арнайы түйінді сөздер – терминдер, псевдокодтар арқылы жазу. Яғни, қарапайым алгоритмдік тілдер қолдану.

3. Блок-схема түрінде графикалық кескіндеу.

4. Программалау тілінде жазу.

Осының ішінде алгоритмді блок-схема түрінде жазу және одан кейін оны программалау тіліне аудару кеңінен қолданылады.

Алгоритмді графикалық кескін түрінде жазу – кеңінен қолданылатын тәсіл. Алгоритм схемасын блок-схема деп атайды.

Атауы	Блок-схема түрі	Негізгі әрекеттері
Процесс		Математикалық өрнектерді есептеу
Таңдау		Шартқа сәйкес есептеу жолын таңдау
Модификация		Циклдің басы (қайталау)
Енгізу және шығару		Берілгендерді енгізу және шығару
Басы, соңы		Алгоритмнің басы және соңы
Қосалқы программа		Қосалқы программа шақыру

4) Жаңа тақырыпты бекіту (20-25 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Алгоритм қасиеттері?

2. Алгоритмнің формальды орындалуы дегеніміз не?

3. Алгоритмді жазу тәсілдері?

4. Блок-схема дегеніміз не?

5. Қандай блок-схема түрлерін білесіңдер?

6. Блок-схема құру үшін қандай ережелерді білесің?

Тапсырма . Жұмыс дәптеріңе орында.

x – тің кез келген мәні үшін у = (ах³ + b) / (cx³ – d) функциясының блок –схемасын құр.

5)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға алгоритм ұғымы және оның қасиеттері туралы мағлұмат беру. Алгоритмге блок-схема құруды үйрету.

6) Үйге тапсырма § 1.1, 1.3, 1.4, 1,5, бет. 4-16

Алгоритм, программа ұғымдары. Алгоритм қасиеттері. Алгоритм жазу тәсілдері. Алгоритм график түрінде кескінделуі.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 3 сағ.саны.: 1

Тақырып: Орындаушы түсiнiгi. Орындаушы командалар жүйесi.

Мақсат: Оқушылардың алгоритмдік тілдегі орындаушы ұғымы, орындаушы командалар жүйесі туралы білімдерін қалыптастыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды орындаушы және орындаушы командалар жүйесі ұғымдарымен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритмді орындаушы әдістерін меңгеруін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютер техникасын тілін түсінуге деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5 мин)

1. Алгоритм қасиеттері?

2. Алгоритмнің формальды орындалуы дегеніміз не?

3. Алгоритмді жазу тәсілдері?

4. Блок-схема дегеніміз не?

5. Қандай блок-схема түрлерін білесіңдер?

6. Блок-схема құру үшін қандай ережелерді білесің?

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе(3-5 мин)

2. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Алгоритм атқарушысының рөлін адам немесе автоматтандырылған құрылғы: компьютер, робот және т.б. орындайды. Мысалы,

у = (ах+b)(сх -d) функциясын есесптеу үшін келесі қарапайым әрекеттерді орындау керек:

1) а- ны х-ке көбейтіп, оны У деп белгілеп аламыз;

2) У – ті b –ға қосып, оны У1 деп белгілейміз;

3) с – ны х – ке көбейтіп, оны У2 деп белгілейміз;

4) У2 –ден d – ны алып тастаймыз, оны У3 деп белгілейміз;

5) У1 –ді У3 –ке көбейтіп, нәтижені У4 деп белгілейміз.

Көрсетілген пункттерді өзгертуге болмайды. Олар дәл осы қалпында орындалуы қажет. Сонда ғана қажетті нәтижеге жетуге болады.

Қалааралық телефонды қолдану алгоритмі.

1. Телефон тұтқасын алу;

2. 8 санын теру;

3. Үзіліссіз үнді күту;

4. Керекті қаланың кодын теру;

5. Абоненттің телефон нөмірін теру;

6. Абонент жауабын күту;

7. Сөйлесу батырмасын басу;

8. Сөйлесуге болады.

Осы мысалдағы әрекеттерді орындау үшін алдын-ала абоненттің телефон нөмірін, тұратын қала кодын білу қажет.

Жалпы алғанда, өміріміздің барлығы алгоритм тізбектерінен тұрады десек те болады.

Алгоритм орындалу барысында атқарушы қандай инструкция келесі орындалу керектігін біледі. Атқарушы орындай алатын командалардың жиынын атқарушы командалар жүйесі деп атаймыз.

Сонымен, алгоритм атқарушысы алдын-ала қойылған әрекеттерді орындап, нәтижеге жететін адам, компьютер немесе техника болуы мүмкін. Егер есепті шешу үшін техникалық құралдар пайдаланылса, орындалатын әрекеттер тізбегі нақты және түсінікті болу керек. Қаншалықты әрекеттер түсінікті де, нақты болса, соншалықты нәтижеге жету тез және дұрыс болады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Алгоритм дегеніміз не? Алгоритм сөзі қайдан шыққан?

2. Программа дегеніміз не?

3. Атқарушы дегеніміз не? Мысал келтір.

4. Алгоритм командасы дегеніміз не?

5. Атқарушы – адам мен атқарушы – машина айырмашылығы қандай?

6. Атқарушы командалар жүйесі дегеніміз не?

Тапсырма №1.

Өзіңе таныс бірнеше (3) алгоритмді мысалға келтір. Жұмыс дәптеріңе пункттер бойынша жаз.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

У функциясының мәнін табу алгоритмдерін жаз:

а) y=(5x² – 4)(x² + 7);

b) y=(4x + 2)² + x³;

Тапсырма №3. Жұмыс дәптеріңе орында.

Келесі алгоритм бойынша У функциясының формуласын тап.

а)

1) х – ті х – ке көбейтіп, нәтижені а₁ деп белгілеу;

2) а₁ – ді 5 –ке көбейтіп, нәтижені а₂ деп белгілеу;

3) а₂ – ден 6 – ны алып тастап, нәтижені а₃ деп белгілеу;

4) а₁ – ге 4-ті қосып, нәтижесін а₄ деп белгілеу;

5) а₂ – ні а₄ – ке бөліп, нәтижені У деп белгілеу.

б)

1) х – ке 1-ді қосып, нәтижені b₁ деп белгілеу;

2) 1 – ді b₁- ге бөліп, нәтижені b₂ деп белгілеу;

3) b₂ – ден 1 –ді алып тастап, нәтижені b₃ деп белгілеу;

4) b₂ –ге 1 –ді қосып, нәтижені b₄ деп белгілеу;

5) b₃ – ті b₄ – ке бөліп, нәтижені b₅ деп белгілеу;

6) b₅ – тен 1-ді алып тастап, нәтижені У деп белгілеу.

6)Сабақты қорытындылау және бақылау

Оқушыларға орындаушы және орындаушы командалар жүйесі туралы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма § 1.2, бет. 5-8

Алгоритмдердің орындалуы.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 4 сағ.саны.: 1

Тақырып: Алгоритмнiң түсiнiгi: сызықтық, тармақталу, циклдiк. Көмекшi алгоритм түсiнiгi.

Мақсат: Оқушылардың сызықтық, тармақталу және циклдік алгоритм типтері туралы білімдерін қалыптастыру. Көмекші алгоритмдер түсінігімен таныстыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды алгоритмнің типтерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритм типтерін құру дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың алгоритм құру қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика, физика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Алгоритм дегеніміз не? Алгоритм сөзі қайдан шыққан?

2. Программа дегеніміз не?

3. Атқарушы дегеніміз не? Мысал келтір.

4. Алгоритм командасы дегеніміз не?

5. Атқарушы – адам мен атқарушы – машина айырмашылығы қандай?

6. Атқарушы командалар жүйесі дегеніміз не?

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

2. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Алгоритм құрылымына қарай оны келесі типтерге бөлуге болады:

1. Сызықтық алгоритмдер. Сызықтық алгоритм қарапайым командалар тізбегінен тұрады. Әрекеттердің тізбектей орындалуын сипаттайтын алгоритм – сызықтық алгоритм деп аталады.

2. Тармақталу алгоритмі. Күнделікті өмірде алгоритмдер негізінен тармақтарға бөлінеді. Бұл тармақтардың орындалуы шарттың орындалуына байланысты болады. Тармақталу алгоритмінде біріншіден, арифметикалық теңсіздік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Егер шарт орындалса, алгоритм бір тармақ бойынша (1-ші серия) , ал егер орындалмаса, екінші тармақ бойынша (2-ші серия) орындалады.

1. Циклдік алгоритмдер. Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер бірнеше рет орындалады. Математикада, есеп шығару барысында айнымалы мәні өзгеруіне байланысты бір теңдеудің көмегімен бірнеше рет есептеледі. Алгоритмнің белгілі бір бөлігі бірнеше қайталанатын болса, ондай процессті цикл деп атайды. Қайталанатын бөлігі бар алгоритмдер циклдік алгоритм деп аталады. Циклдік алгоритмдер қолдану арқылы программаны қысқа да нұсқа жазуға болады. Қайталану бөлігіне қайталану (циклдік) командалары қолданады. Қайталану саны белгілі немесе белгісіздігіне байланысты циклдар екі түрге бөлінеді. Қайталану саны белгілі болса, ондай цикл арифметикалық, ал егер белгісіз болса, итерациялық деп аталады.

Арифметикалық цикл Итерациялық цикл

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Алгоритмнің типтері?

2. Сызықтық алгоритм дегеніміз не? Мысал келтір.

3. Тармақталу алгоритмі дегеніміз не? Мысал келтір.

4. Циклдік алгоритм дегеніміз не? Мысал еклтір.

Тапсырма №1. Жұмыс дәптеріңе орында.

Бес сан берілген: a, b, c, d, f. Осы сандардың қосындысын, көбейтіндісін және орташа мәнін есептейтін алгоритм блок-схемасын құр. Сызықтық алгоритм.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

Бағдаршам алгоритміне блок-схема құр. Тармақталу алгоритмін пайдаланыңдар.

Тапсырма №3. Жұмыс дәптеріңе орында.

Бес сан берілген: a = 2, b = -6, c = -49, d = 94, f = 0.

Осы сандарды енгізу және шығару алгоритмін құр. Циклдік алгоритмін пайдаланыңдар.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау.

Оқушыларға алгоиртнің типтері туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма § 1.9, бет. 22-30

Алгоритм құрылымы.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 5 сағ.саны.: 1

Тақырып: ЭЕМ-да есеп шығару кезеңдерi: Қадам бөлiктерi.

Мақсат: Оқушылардың ЭЕМ көмегімен есеп шығару кезеңдері туралы білімдерін қалыптастыру. ЭЕМ көмегімен есеп шығарудың тәсілдерін үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды электронды-есептеуіш машина арқылы есеп шығару кезеңдерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың компьютермен есеп шығару тәсілдері мен әдістерін меңгеруін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде есеп шығару жолдарын білуге және әрі қарай қолдануға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика, физика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Алгоритмнің типтері?

2. Сызықтық алгоритм дегеніміз не? Мысал келтір.

3. Тармақталу алгоритмі дегеніміз не? Мысал келтір.

4. Циклдік алгоритм дегеніміз не? Мысал еклтір.

1. Жаңа тақырыптқа кіріспе (3-5 мин)

2. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Компьютерде есеп шығару процессі өте күрделі болып табылады. Оны келесі кезеңдерге бөлу қабылданған:

1. Есептің ауызша анықталуы.

2. Есептің қойылымы. Есепті математикалық түрде анықтау.

3. Есепті ЭЕМ-де шешу үшін қолданатын әдісті таңдау және анықтау.

4. Есепті шешу алгоритмін құру.

5. Компьютерде есепті шешу программасын құру. Программаны баптау (қатесін жөндеу).

6. Қажетті берілгендерді дайындау.

7. Есепті компьютерде шешу, талдау және нәтижесін қолдану.

Есепті математикалық түрде анықтау дегеніміз есепті шешу үшін қажетті математикалық формулалар мен өрнектерді анықтауды айтамыз. Яғни, бұл дегеніміз – есепті математикалық күйге келтіру керек, математикалық символдар мен белгілер арқылы есепті анықтау керек.

Алгоритмді құру барысында есепті шешу тәсілдері тізбектелген әрекеттердің схемасы түрінде бейнеленеді.

Программа құру деп – белгілі бір программалау тілінде алгоритмді жазуды атаймыз. Қазіргі таңда көбінесе, Бейсик, С++, Паскаль программалау тілдері қолданылады. Құрылған программаның қателерін компьютерде дұрыстау еш қиындық тудырмайды. Өйткені, компьютер қателерді бірден байқап, оны пайдаланушыға көрсетеді.

Қажетті берілгендерді дайындау – бұл алдын-ала таңдалып алынған берілгендерді магниттік дискке жазып, компьютер жадына ретімен енгізуді айтамыз.

Есептің нәтижесін алу және оны талдау – бұл арнайы мамандардың жұмысы.

Осы көрсетілген 6 кезең көбінесе үлкен өнеркәсіптік есептерді шешу кезінде пайдаланылады. Ал қарапайым есептерге көбінесе 3-ші, 4-ші және 6-шы кезеңдер қолданылады.

Алгоритм командалары есеп шартына қарай күрделі немесе қарапайым болып бөлінеді. Қарапайым командаларға: меншіктеу, берілгендерді енгізу, шығару командалары жатады. Күрделі командалар сызықтық, тармақталу және циклдық құрылымдардан тұрады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Есептің шешу кезеңдерін атап шық?

2. Әр кезеңді түсіндір?

3. Мысал негізінде есептің шешу кезеңдерін түсіндіріп шық?

Тапсырма №1. Жұмыс дәптеріңе орында.

Екі санның үлкенін табатын алгоритм құру (a және b). Есепті шешу кезеңдері бойынша орында.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

Квадрат теңдеудің түбірлерін табу алгоритмін құру. Есепті шешу кезеңдері бойынша орында.

1-нұсқа 2-нұсқа

2x² + 20x -1 =0 x² – 4x +8 =0

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға ЭЕМ-де есеп шығару кезеңдері туралы нақты мағлұмат беру.

7. Үйге тапсырма § 1.10, бет. 31-33

Компьютерде есеп шығару кезеңдері.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 6 сағ.саны.: 1

Тақырып: Программалау тiлi. Тiлдiң алфавитi. Программалау тiлiнде алгоритм жазу ережесi.

Мақсат: Оқушылардың программалау тілі және Паскаль тілінің алфавиті туралы білімдерін қалыптастыру. Программалау тілінің алгоритм жазу ережелерімен таныстыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды программалау тілі, Паскаль тілінің алфавиті және алгоритм жазу ережелерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритм жазу ережелерін қолдануды қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика, физика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Есептің шешу кезеңдерін атап шық?

2. Әр кезеңді түсіндір?

3. Мысал негізінде есептің шешу кезеңдерін түсіндіріп шық?

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

2. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Программалар белгілі бір мәселені, есепті шешуге арналған. Есепті шығару барысында компьютерге бастапқы мәліметтер енгізіледі, оларды қалай өңделетіндігі көрсетіледі және нәтиже қандай түрде, қандай құрылғыға шығарылатыны айтылады.

Паскаль тіліндегі программа жеке-жеке жолдардан тұрады. Оларды теру, түзету арнайы мәтіндік редакторлар арқылы атқарылады.

Паскаль тіліндегі программа 3 бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау бөлімі және операторлар бөлімі. Кез келген программаның алғашқы жолы PROGRAM сөзінен басталатын оның тақырыбынан тұрады. Одан кейін программаның ішкі объектілерінің сипатталу бөлімі жазылады. Бұл бөлім программадағы айнымалылар, тұрақтылар тәрізді объектілердің жалпы қасиеттерін алдын ала анықтап көмектеседі. Сипаттау бөлімі бірнеше бөліктерден тұрады, бірақ программаның күрделілігіне байланысты көбінесе ол бір немесе екі ғана бөліктен тұруы мүмкін. Программаның соңғы және негізгі бөлімі операторлар бөлімі болып табылады. Орындалатын іс-әрекеттер, командалар осы бөлімде орналасады. Ол begin түйінді сөзінен басталып, барлық атқарылатын операторлар (командалар) тізбегі жеке-жеке жолдарға жазылып біткен соң end түйінді сөзімен аяқталады.

PROGRAM BASTAU;

СИПАТТАУ БӨЛІМІ

BEGIN

ОПЕРАТОРЛАР БӨЛІМІ

END.

Операторлар бөлімінде командалар ретімен орналасады.

Программалау тілінің алфавиті программаның элементтерін құруда қолданылуға болатын символдар жиынынан тұрады. Оған әріптер, цифрлар және арнайы белгілер жатады. Тіл ерекшеліктеріне қарай символдар тобын шартты түрде төмендегі топтарға жіктеге болады:

• атаулар (идентификаторлар)

• цифрлар

• айыру белгілері

• арнайы символдар.

Арифметикалық немесе логикалық амалдар таңбасымен біріктірілген айнымалылар, атаулар, функциялар, жиымдар т.б. мағынасы бар сөздер тізбегі - өрнек деп аталады. Математикадағы формулалар, арифметикалық өрнектер, алгебрадағы көпмүшелер программалау тілінде тек осы өрнек ұғымы арқылы беріледі.

Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тиянақты мағынасы бар ең қарапайым сөйлемі – оператор деп аталады.

Тіл объектілерін, яғни программада пайдаланылатын мәліметтердің құрылымы мен ұйымдастырылуын алдын ала анықтайтын сөйлемдер жиыны – программаның сипаттамасы болып табылады.

Мысал: радиусы r=5,5 см болатын берілген шеңбердің ұзындығын табу керек болсын. Шеңбер ұзындығын есептеу үшін l = 2πr формуласын пайдаланамыз.

Program bastau; {Программаның тақырыбы}

Const pi = 3.14159; {π тұрақтысының мәнін беру}

Var r, l : real; {r және l мәндерін нақты сан ретінде анықтау}

Begin {операторлар басы}

r:=5.5; {r мәнін беру}

l:= 2*pi*r; {шеңбер ұзындығын есептеу}

write (‘Радиусы 5,5 см болатын шеңбер ұзындығы =’, l);

{нәтижесін экранға шығару}

end. {программа соңы}

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Паскаль тіліндегі программаның бөліктері?

2. Тілдің алфавитіне не жатады?

3. Программалау тіліндегі «өрнек», «оператор» деген ұғымдар нені білдіреді?

4. Программаның сипаттамасы дегеніміз не?

Тапсырма №1. Жұмыс дәптеріңе орында.

Үш натурал сан берілген. Олардың арасында тең сандар болмаса, «жоқ» деп, егер олардың біреуі бір-біріне тең болса, «иә» деп, ал үшеуі де бірдей сан болса, «бәрі тең» деген ақпаратты экранға шығаратын алгоритм (шартты) құрыңдар. Блок-схема және жазбаша түрде.

Тапсырма №2. Жұмыс дәптеріңе орында.

Үш натурал сан берілген. Осы сандардың қосындысын, көбейтіндісін және арифметикалық ортасын табу алгоритмін құрыңдар (сызықты алгоритм). Блок-схема және жазбаша түрде.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға программалау тілі, тілдің алфавиті және алгоритмді жазу ережелері туралы нақты мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма § 2.1, 2.2, бет. 34-40

Паскаль тілінің негізгі элементтері. Тілдің алфавиті.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 7 сағ.саны.: 1

Тақырып: Программалау жүйесiнде оқыту мүмкiндiктерi. Программа және оның құрылымы туралы түсiнiк.

Мақсат: Оқушылардың программа және оның құрылымы туралы білімдерін қалыптастыру. Программалау жүйесінің мүмкіндіктерімен таныстыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды программа және оның құрылымымен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау және алгоритм жазу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Паскаль тіліндегі программаның бөліктері?

2. Тілдің алфавитіне не жатады?

3. Программалау тіліндегі «өрнек», «оператор» деген ұғымдар нені білдіреді?

4. Программаның сипаттамасы дегеніміз не?

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

2. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Паскаль тілінің программасы блоктардан тұрады. Қандай да бір блок ішінде басқа да кішігірім блоктар орналасуы мүмкін. Блоктар екі бөлімнен тұрады, олардың алғашқысы – мәліметтерді сипаттау бөлімі, ал екіншісі – сол мәліметтерді пайдаланып, әр түрлі іс-әрекеттерді атқару бөлімі.

Мәліметтерді сипаттау бөлімінің болуы міндетті емес, ал екінші бөлімінің болуы міндетті. Басқа блокқа кірмейтін блок негізгі блок деп аталады. Ал блок ішіндегі блок жергілікті блок деп аталады.

Сипаттау бөлімі 7 бөліктен тұрады:

1. программамен байланысатын кітапханалық модульдер атауларының тізімі (uses түйінді сөзімен басталады);

2. белгілерді (label) сипаттау;

3. тұрақтыларды (const) сипаттау;

4. мәліметтер типтерін (type) анықтау;

5. айнымалыларды (var) сипаттау;

6. процедураларды (procedure) сипаттау;

7. функцияларды (function) сипаттау.

Осы айтылғандарға байланысты программа құрылымы мынадай болуы қажет:

Сергіту жаттығулары (2 мин)

Program (Input, Output);

Uses ;

Label ….;

Const …..;

Type …..;

Var …….;

Procedure ;

;

Function ;

;

Begin

;

;

…..

;

End.

Программаға енетін айнымалылар мен тұрақтыларды, сандарды пайдаланып түрлі әрекет (нұсқау, жарлық) орындай алатын сөйлемдерді Паскаль тілінде операторлар, ал алгоритмдік тілде командалар деп атайды. Операторларды қарапайым және күрделі деп екі топқа бөледі. Begin және end түйінді сөздері операторлық жақшалар деп аталады. Сәкесінше, Begin – ашылатын, end – жабылатын жақшалар.

Оператор дегеніміз – алгоритмді жүзеге асыру барысында орындалатын іс-әрекеттерді анықтайтын тілдің қарапайым сөйлемі. Олар жазылу ретіне қарай біртіндеп бірінен кейін бірі тізбектей орындалады. Операторлар бір-бірінен нүктелі үтір (;) арқылы бөлініп жазылады. Бір жолға ораналасатын операторларды құраушы символдар саны 256 символдан артпауы керек.

Қарапайым операторлар деп құрамына басқа операторлар енбейтін (меншіктеу, шартсыз көтеру, процедура шақыру) операторларды айтады. Құрама операторлар бірнеше операторлардан құралады, оларға: шартты операторлар, таңдау операторы, қайталау операторлары жатады.

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Паскаль тілінің программасының құрылымы неден тұрады?

2. Сипаттау бөлім қандай бөліктерден тұрады?

3. Программа құрылымын блок-схема түрінде және Паскаль тілінде жазылуын көрсет?

4. Оператор дегеніміз не?

5. Операторлардың жазылу тәртібі қандай?

6. Операторлар түрлері?

7. Операторлардың жіктелуі?

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға программа және оның құрылымы туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма § 3.1, 3.2, 3.3, бет. 56-60

Программа құрылымы. Шамаларды сипаттау бөлімі. Операторлар бөлімі.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 8 сағ.саны.: 1

Тақырып: Берiлгендер типi туралы түсiнiк. Берiлгендердiң стандартты түрi. Айнымалы түсiнiгi. Ат қоюға, түрiне және мәнiне жалпы сипаттама.

Мақсат: Оқушылардың берілгендердің типі жайлы білімдерін қалыптастыру. Паскаль тілінің айнымалыларымен таныстыру. Стандартты функцияларды қолдануды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды берілгендер типі және айнымалылар ұғымымен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритмдеу тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Паскаль тілінің программасының құрылымы неден тұрады?

2. Сипаттау бөлім қандай бөліктерден тұрады?

3. Программа құрылымын блок-схема түрінде және Паскаль тілінде жазылуын көрсет?

4. Оператор дегеніміз не?

5. Операторлардың жазылу тәртібі қандай?

6. Операторлар түрлері?

7. Операторлардың жіктелуі?

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

2. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Паскаль тілінің қарапайым объектілеріне «сан», «идентификатор», «тұрақты», «айнымалы», «функция» және «өрнек» ұғымдары кіреді. Атау – идентификатор программаны және программадағы тұрақтыларды, типтерді, айнымалыларды, функцияларды, файлдарды т.б белгілеп жазу үшін қажет. Идентификатор – міндетті түрде әріппен басталатын сандар мен әріптердің тізбегінен тұратын атау. Оның ұзындығын өте үлкен етудің қажеті жоқ, өйткені, атауларды теру және кейіннен есте сақтау біраз уақыт пен жады көлемін қажет етеді. Мысалы, x, X1, cymma, DT3.

Идентификатор стандартты және бейстандартты болып бөлінеді. Бейстандартты атауды тұтынушы өзі тағайындайды.

Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында мәндері өзгеріссіз қалатын шамаларды айтады. Тұрақтыға программаның орындалу барысында бірден сандық мән берсек те немесе оны программаның сипаттау бөлімінде идентификатор түрінде белгілеп алып мән берсек те болады. Олар сандық, символдық, логикалық және тіркестік мәндерді қабылдайды.

Тұрақтыларға бейстандарт идентификаторлар атау ретінде берілуі тиіс. Барлық тұрақтылар программаның сипаттау бөліміндегі const түйінді сөзінен басталатын бөлікте көрсетілуі тиіс. Оның жазылу пішімі келесідей:

Const Min=1000; Max=1000000;

Айнымалылар деп программаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді қабылдай алатын шамаларды айтады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, әр уақытта әр түрлі мәнге ие бола алады. Айнымалының атауы оның орындайтын міндетіне сәйкес түсінікті және қарапайым болғаны жөн. Оның жазылу пішімі:

Var : ;

Мысалы:

Var a,b:integer;

Sum, baga: real;

Айнымалылар қарапайым және индексті болуы мүмкін. Қарапайым айнымалылар өз атаулары бойынша жазылады. Мысалы, delta, x, y, resultm, nuber_1. Индексті айнымалыларға массив элементтері жатады.

Программада пайдаланылатын мәліметтердің немесе шамалардың мәндері Паскаль тіліндегі алдын ала келісілген типтердің біріне тән болуы тиіс.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

Мәліметтердің немесе шамалардың типі деп, олардың қабылдай алатын мәндерінің және олармен орындауға болатын амалдардың жиынын анықтауды айтады, яғни тип дегеніміз – шамалардың қабылдайтын мәндеріне берілетін сипаттама. Паскаль тілінде пайдаланылатын барлық типтер скалярлық және құрылымдық болып екі үлкен топқа бөлінеді.

Стандартты (скалярлық) типтер:

• бүтін – INTEGER

• нақты – REAL

• логикалық – BOOLEAN

• символдық – CHAR

• тіркестік – STRING

Бүтін сан түріндегі типтер. Паскаль тілінде бүтін шамалар үшін бес стандартты тип пайдаланылады, олардың сипаттамасы келесідей:

Типі	Мәндерінің өзгеруі
BYTE	0 – 255
SHORTINT	-127 – +128
INTEGER	-32768 – +32767
WORD	0 – 65535
LONGINT	-2147483648 – +2147483647

Ондық сандар бүтіні мен бөлшегін бөлетін үтірі жылжымалы және тұрақты түрде жазылады. Үтірі математикадағыдай жазылады, бірақ үтір орнына нүкте қойылады. Мысалы, 12.5, 49.89

Нақты сан REAL сөзімен анықталады оның диапазоны: -1.7 *10³⁸ – 1.7 *10³⁸.

Логикалық типтегі шамалар (BOOLEAN) негізінен екі мән ғана қабылдайды: TRUE – ақиқат, FALSE – жалған. Олар компьютер жадында бір байт орын алады.

Символдық типтегі шамалар (CHAR) мән ретінде тек бір таңбаны ғана қабылдай алады. Мәннің символ екендігін көрсету үшін оны апостроф ішіне алып жазады. Мысалы, ‘a’, ‘5’, ‘K’.

Тіркестік типтегі шамалар (STRING) апостроф ішіне алынған символдар тізбегі қабылдайды. Мысалы, ‘MAMA’, ‘fbvv’, ‘654654’.

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Атау, идентификатор дегеніміз не?

2. Бейстандартты атауларға қойылатын талаптар?

3. Айнымалылар дегеніміз не, олардың жазылу тәртібі, түрлері?

4. Мәліметтің қандай типтерін білесің? Мысал келтір.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға берілгендер типі және айнымалылар туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма § 2.4, 2.5, 2.6, бет. 41-50

Тілдің қарапайым объектілері. Мәлімет типтері. Стандартты функциялар.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 9 сағ.саны.: 1

Тақырып: Сынақ жұмысы.

Мақсат: Оқушылардың білімдерін бақылау, жүйеге келтіру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушылардың Паскаль программалау тілі және жалпы алгоритмдік тілдің ұғымдары мен терминдерін ұғыну деңгейін тексеру.

Дамытушылық –Оқушылардың алгоритм және программа құру қабілеттерімен дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың информатика пәніне деген қызығушылығын жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: сынақ

Сабақ типі: аралас

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика, физика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Атау, идентификатор дегеніміз не?

2. Бейстандартты атауларға қойылатын талаптар?

3. Айнымалылар дегеніміз не, олардың жазылу тәртібі, түрлері?

4. Мәліметтің қандай типтерін білесің? Мысал келтір.

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

2. Бақылау жұмысы (20-25 мин)

Сергіту жаттығулары (2 мин)

Карточка №1

1. Алгоритм ұғымы нені білдіреді?

2. Циклдік алгоритм дегеніміз не және оның түрлері?

3. Үш санның (а,с,р) орта мәнін есептеу алгоритмін құр

Карточка №2

1. Алгоритмді жазудың қандай тәсілдері бар?

2. Паскаль тіліндегі программа құрылымы?

3. у=x³ функциясын есептеу алгоритмін құр

Карточка №3

1. Оператор дегеніміз не және оның түрлері?

2. Программа дегеніміз не?

3. Тікбұрышты үшбұрыштың ауданын есептеу алгоритмін құр

Карточка №6

1. Паскаль тілінде программаның сипаттау бөлімінің құрылымы?

2. Алгоритм атқарушысы дегеніміз не?

3. Квадраттың ауданын есептеу алгоритмін құр

Карточка №5

1. Атқарушы командалар жүйесі дегеніміз не?

2. Алгоиртм типтері?

3. f=8x+2y функциясын есептеу алгоритмін құр

Карточка №8

1. Операторлардың жіктелуі?

2. Сызықтық алгоритм дегеніміз не?

3. k=(a+3c)/d функциясын есептеу алгоритмін құр

Карточка №4

1. Тармақталу алгоритмі дегеніміз не?

2. Алгоритм қасиеттері?

3. Екі санның кішісін табу алгоритмін құр

Карточка №7

1. Есепті шешу кезеңдері?

2. Өрнек дегеніміз не?

3. Төрт санның көбейтіндісін есептеу алгоритмін құр

Карточка №9

1. Тұрақты немесе константа дегеніміз не?

2. Алгоритм ұғымы кімнің құрметіне аталған және неліктен?

3. Шеңбердің ауданын есептеу алгоритмін құр

Карточка №10

1. Айнымалы дегеніміз не?

2. Блок-схема дегеніміз не?

3. а санының квадратын есептеу алгоритмін құр

Карточка №11

1. Идентификатор дегеніміз не және оның түрлері?

2. Программа құру дегеніміз не?

3. к санының кубын есептеу алгоритмін құр

Карточка №14

1. Алгоритм жазу тәсілдері?

2. Есепті математикалық түрде анықтау дегеніміз не?

3. g=(t₁ + t₂)/2 өрнегін есептеу алгоритмін құр

Карточка №15

1. Паскаль тілінде программа құрылымы?

2. Операторлар дегеніміз не?

3. U=(w₁² + w₂²) өрнегін есептеу алгоритмін құр

Карточка №12

1. Паскаль тіліндегі программа бөліктері?

2. Тармақталу алгоритмі дегеніміз не?

3. K=rt²/rt³ өрнегін есептеу алгоритмін құр (блок-схема).

Карточка №13

1. Сызықтық алгоритм дегеніміз не??

2. Алгоритмді блок-схема түрінде жазу қалай жүзеге асырылады?

3. Үш санның квадраттарының қосындысын есептеу алгоритмін құр

5)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушылардың білім деңгейін тексеру.

6) Үйге тапсырма

Қайталау.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 10 сағ.саны.: 1

Тақырып: Өрнектер. Әр түрлi тип мәндерiн өрнектерде пайдалану. Меншiктеу операторы. Сандық функциялары.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі өрнек ұғымы және меншіктеу операторы жайлы білімдерін қалыптастыру. Стандартты функцияларды қолдануды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды өрнек құруды және түрлі тип мәндерін өрнектерде пайдалануды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: жаңа сабақ игеру

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

1. Атау, идентификатор дегеніміз не?

2. Бейстандартты атауларға қойылатын талаптар?

3. Айнымалылар дегеніміз не, олардың жазылу тәртібі, түрлері?

4. Мәліметтің қандай типтерін білесің? Мысал келтір.

1. Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Шамаларға қолданылатын операциялар (амалдар) олардың типтеріне байланысты болады. Бүтін типке мынадай амалдар қолданылады: +, -, *, /, div, mod. Келесі кестеде осы операциялар және олардың операторлары мен нәтижелерінің типтері келтірілген.

Арифметикалық амалдар

белгілер	операциялар	Операндтар типі	Нәтиже типі
+	Қосу	Екеуі де бүтін, не біреуі бүтін, біреуі нақты	Бүтін, нақты
-	Азайту	Екеуі де бүтін, не біреуі бүтін, біреуі нақты	Бүтін, нақты
*	Көбейту	Екеуі бүтін немесе екеуінің біреуі нақты	Бүтін, нақты
/	Бөлу	Бүтін немесе нақты	Нақты
div	Бүтін бөлу	Бүтін	Бүтін
mod	Бүтін қалдық	Бүтін	Бүтін

Қосу, азайту, көбейту, бөлу амалдары кәдімгі математикадағыдай орындалады, ал қалған екі амалға мысал келтірейік.

5 div 2 = 2 5 mod 2 = 1

8 div 3 = 2 8 mod 3 = 2

7 div 2 = 3 7 mod 2 = 1

Өрнек деп арифметикалық амал таңбаларымен біріктірілген айнымалылардың, функциялардың, тұрақтылардың жиынтығын айтады. Өрнектегі арифметикалық амалдардың орындалуы олардың орналасу реті мен жақшалар арқылы өзгертіледі. Қарапайым жағдайда өрнек тек айнымалылардан, тұрақтылардын немесе функциялардан тұруы мүмкін. Мысалы, (5+7*х)/7.2;

Алгоритмдік тілдерде арифметикалық амалдардың орындалу тәртібі олардың математикадағы орындалу тәртібіне сәйкес келеді, яғни алдымен жақша ішіндегі амалдар, сонан соң көбейту, бөлу, қосу, азайту т.б. амалдар орындалады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

Меншіктеу операторы барлық тілде пайдаланылатын негізгі оператор болып табылады. Математикадағы қарапайым теңдеу тәрізді айнымалыларға сандық мән беру бұл жағдайда меншіктеу операторы деп аталады.

Меншіктеу операторы жазылған өрнектердің мәнін есептеп, оны айнымалыға меншіктеу үшін қолданылады. Өрнек мәнінің типі айнымалының типіне міндетті түрде сәйкес келуі тиіс. Кейде нақты түрдегі айнымалыға бүтін сан мәнін меншіктеуге болады, ондайда бүтін сан нақты санға айналып кетеді. Меншіктеу операторының жазылу пішімі:

: = ;

Мұндағы - айнымалы идентификаторы,

: = – меншіктеу белгісі, яғни айнымалының мәні өрнектің есептелген сан мәнін қабылдайды,

- арифметикалық өрнек немесе сан.

Бұл оператор екі міндет атқарады:

1. Айнымалылардың белгілі мәндері бойынша арифметикалық өрнектің сандық мәнін есептейді.

2. Табылған мән айнымалы атауына меншіктеледі, яғни анықталған мән сол айнымалыға сәйкес компьютер жады ұяшығына орналасады.

4) Жаңа тақырыпты бекіту (20-25 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1) Өрнек дегеніміз не?

2) Қандай арифметикалық амалдарды білесіңдер?

3) Меншіктеу операторы дегеніміз не?

4) Меншіктеу операторының жазылу тәртібі?

5)Сабақты қорытындылау

Оқушыларға өрнек ұғымы мен меншіктеу операторы туралы жалпы мағлұмат беру.

6) Үйге тапсырма

Арифметикалық операциялар. Өрнектеу.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._

сабақ №: 11 сағ.саны.: 1

Тақырып: Берiлгендердi енгiзу және шығаруды ұйымдастыру. Сызықтық алгоритмдi программалау.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі енгізу және шығару операторлары жайлы білімдерін қалыптастыру. Сызықтық программаны құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды енгізу\шығару операторларын қолданып сызықтық программа құруды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1) Өрнек дегеніміз не?

2) Қандай арифметикалық амалдарды білесіңдер?

3) Меншіктеу операторы дегеніміз не?

4) Меншіктеу операторының жазылу тәртібі?.

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Паскаль тілінде мәліметтерді енгізу және шығару үшін, яғни адам мен компьютер арасында мәлімет алмасу мақсатында алдын ала анықталатын Input, Output файлдары қолданылады. Программа берілген мәндерді Input файлынан алады да, алынған нәтижені Output файлына орналастырады. Стандартты енгізу файлы болып пернетақта, ал шығару файлы болып дисплей экраны саналады. Ол үшін енгізу операторы пайдаланылады.

Паскаль тілінде мәлімет енгізетін READ операторының жалпы пішімі төмендегідей:

READ (A1, A2, …, AN);

READLN(A1, A2, …, AN);

READLN;

Мұндағы, A1, A2, …, AN – айнымалы атаулары, оларды енгізу операторының параметрлері деп атайды. Оператордың параметрлері біреуден көп болса, олардың арасын бос орын қалдыру арқылы енгізу керек.

READLN алдыңғы оператордағыдай пернелерден мәндер енгізілгеннен кейін курсорды келесі қатарға көшіріп жібереді. Ешқандай параметрсіз енгізу операторы READLN ешбір мән енгізбейді, тек курсорды келесі қатарға көшіруді ғана атқарады. Енгізілетін айнымалылардың мәндері integer, real, char немесе string типтеріне жатуы мүмкін. Логикалық айнымалылар мәндері енгізілмейді. Мысалы:

Var

I: real;

J: integer;

K: char;

Begin

Read (I, J, K);

…..

Егер осы программаны іске қосатын болсақ, келесі мәндерді пернетақтадан енгізсек болады: 214.25 59 ‘р’

Бүтін айнымалыға бүтін, нақты айнымалыға нақты мәндер берілуі қажет.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

Паскаль тілінде нәтижені экранға шығару үшін WRITE (жазу) операторы қолданылады. Оның жазылу пішімі:

WRITE (A1, A2, …, AN);

Мұндағы жақша ішіндегі жай айнымалылар немесе апострофтармен қоршалған символдар тобы болуы мүмкін. Мысалы, экранға А-ны мәні = 13.26 дегенді шығару үшін келесідей команда жазамыз:

WRITE( ‘A-ның мәні=’ , A);

Шығарылатын параметрлер бір-бірімен үтір арқылы ажыратылады. Паскаль тілінде нақты сандарға шығару операторын қолданғанда оларды компьютер экспоненциалды түрде шығарып көрсетеді. Алдыңғы мысалда экранда келесідей жазу шығады:

A-ның мәні=1.326Е+01

Бұл деген 1.326 *10¹

Пайдаланушыға түсінікті болу үшін оны қалыпты түрге келтіруге болады.

WRITE( ‘A-ның мәні=’ , A:4:2);

А : 4 : 2 дегендегі 4- нәтижеге берілген барлық орын, 2 – үтірден соңғы бөлшек бөлігіне берілетін орындар саны.

Мысал: функциясын есептейтін программа құру қажет. x – тің мәнін пернетақтадан енгізіледі.

Program esep2;

Var

x:integer; y:real;

begin

writeln(‘х санын енгізіңіз:‘); read(x);

y:=sqrt(x); writeln(‘y=’, y:5:2);

end.

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1 Енгізу операторы дегеніміз не?

2 Шығару операторы қалай жазылады?

3 Енгізу операторының жазылу форматы?

4 Енгізу\шығару операторына мысал келтір?

6)Сабақты қорытындылау

Оқушыларға енгізу және шығару операторлары туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Деректерді енгізу және шығару. Сызықты алгоритмді программалау.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 12 сағ.саны.: 2

Тақырып: Таңдауды ұйымдастыру және шартты программа. Шартты операторлар.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі шартты оператор жайлы білімдерін қалыптастыру. Тармақталған программа құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды таңдау ұйымдастырылған шартты программалар құрып үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1 Енгізу операторы дегеніміз не?

2 Шығару операторы қалай жазылады?

3 Енгізу операторының жазылу форматы?

4 Енгізу\шығару операторына мысал келтір?

3) Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4) Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Тармақталу процесстері бар алгоритмдерді ұйымдастыру үшін шартты операторлар пайдаланылады. Тармақталу белгілі бір шарттың орындалуы немесе орындалмауына тәуелді атқарылады. Шарт ретінде логикалық өрнектің мәні пайдаланылады. Паскальда екі шартты оператор бар: if және саse.

If операторының толық жазылу пішімі:

IF

THEN

ELSE ;

немесе қысқартылған түрі

IF

THEN ;

Мұндағы, 1- және 2- операторлардың өздері қарапайым немесе құрама оператор болуы мүмкін. IF сөзінен соң жазылатын өрнек түрінде берілген шарт алдын ала есептеледі, оның нәтижесі логикалық типте болады. Егер ол шарттың мәні TRUE (ақиқат) болса, THEN сөзінен кейін жазылған 1- оператор атқарылады, әйтпесе FALSE (жалған) болса, 2-оператор атқарылады.

Мысал: X = a / b - 1, егер a

X = 25 - a, егер a = b; X = b - 5, егер a b.

program esep2_1;

var

a,b,x: real;

begin

writeln(' a және b сандарын енгіз:');

readln(a,b);

if (a

if (a = b) then x:= 25 - a;

if (a b) then x:= ((b - 5) / a);

writeln('X = ',x);

end.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1 Тармақталу алгоритмына программа құру үшін қандай операторлар қолданылады?

2 Шартты оператордың жазылу форматы?

3 Шарт ретінде не қолданылады?

Тапсырма №1.

X = bsin2a, егер a

X = (a+1)/b, егер a =0;

Х функциясының мәнін есептейтін программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №2.

1 – нұсқа

eгер х0;

eгер х=0;

eгер х0;

у(х) = sinx - x функциясының мәнін есептейтін программа құрыңдар.

2 – нұсқа

eгер х0;

eгер х0;

= cosx + x² функциясының мәнін есептейтін программа құрыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау

Оқушыларға тармақталу операторы туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Тармақтық алгоритмді программалау.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 13 сағ.саны.: 2

Тақырып: Таңдауды ұйымдастыру және шартты программа. Шартты операторлар.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі шартты оператормен программа құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды таңдау ұйымдастырылған шартты программалар құрып үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1)Тармақталу алгоритмына программа құру үшін қандай операторлар қолданылады?

2 Шартты оператордың жазылу форматы?

3 Шарт ретінде не қолданылады?

3)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Есеп 1.

функциясының мәнін есептейтін программа құру.

Program esep2_2;

Var {айнымалыларды сипаттау бөлімі}

x: Integer; {х – бүтін сан}

А: real; {А нәтиже – нақты сан}

BEGIN {программа басы}

Write( 'x = '); { x санын енгізу туралы ақпаратты экранға шығару }

ReadLn (x) ; { x – ті енгіземіз}

If (xThen A:= x + sin(x)

{ егер х саны (-1)- ден кіші болса, А= функциясы орындалады}

Else A:= 3* sqrt(x+1);

{әйтпесе (х-1 болса), А= функциясы орындалады }

WriteLn('A =', A:5:3); {нәтижені экранға шығарамыз}

END. {программа соңы}

Есеп 2. Кез келген 3 бүтін сан берілген: X, Y және Z. Осы сандарды кему реті бойынша орналастыратын программа құру қажет.

Program esep2_3;

Var

x,y,z,n: integer; {x,y,z – енгізілетін сандар, n – уақытша буфер}

begin writeln('Бүтін сандарды енгіз: X, Y және Z');

readln(x,y,z); { x,y,z бүтін сандарын енгізу}

if (x { егер х– у санынан кіші болса}

begin

n:=x; { n – буферіне х –тің мәнін меншіктейміз}

x:=y; { х –ке у –тің мәнін меншіктейміз}

y:=n; { у –ке n – буферіндегі мәнді меншіктейміз}

end;

if (y { егер y–z санынан кіші болса}

begin

n:=y; { n – буферіне y –тің мәнін меншіктейміз}

y:=z; { y –ке z –тің мәнін меншіктейміз}

z:=n; { z –ке n – буферіндегі мәнді меншіктейміз}

end;

if (x

begin

n:=x;

x:=y;

y:=n;

end;

if (y

begin

n:=y;

y:=z;

z:=n;

end;

writeln('Сандар кему реті бойынша орналастырылды:',x,' ',y,' ',z);

end.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

Тапсырма №1.

а)

б)

Тармақты алгоритмдерді программалаудың әдісін пайдаланып, осы функциялардың мәндерін есептейтін программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау

Оқушыларды шартты программалар құрып үйрету.

7) Үйге тапсырма

IF … THEN тармақталу операторлары. Таңдау операторы.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ ..

сабақ №: 14 сағ.саны.: 1

Тақырып: Циклдiк алгоритмдi программалау.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі циклдік операторлар жайлы білімдерін қалыптастыру. Циклдік программалар құрып үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды циклдік алгоритмдерді программалауды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1) Тармақталу алгоритмына программа құру үшін қандай операторлар қолданылады?

2 Шартты оператордың жазылу форматы?

3 Шарт ретінде не қолданылады?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Көп жағдайда аргументтерінің әр түрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет қайталауға тура келеді. Осындай процесстерді ұйымдастыру үшін циклдік құрылымды алгоритмдер – қайталау операторлары қолданылады. Олар әр түрлі заңдылық негізіндегі ереже бойынша қолданылады.

Паскаль тілінде қайталау процессін жүзеге асыратын циклдік операторлардың 3 түрі бар: арифметикалық цикл - FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл – WHILE және шартты соңынан тексеретін цикл – REPEAT.

Егер шартын алдын ала тексеретін циклдегі операторды неше рет қайталау керек екендігі белгісіз болып, оның тек қайталану шарты берілсе, онда WHILE, REPEAT операторлары пайдаланылады. Ал FOR операторы қайталану саны алдын ала белгілі болған кезде қолданылады.

FOR операторын параметрлі цикл операторы деп те аталады, өйткені, қайталау саны функция аргументі сияқты циклдің параметрі қызметін атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі.

FOR операторының екі түрі бар:

FOR айнымалы:= to do оператор;

FOR айнымалы:= downto do оператор;

Мұндағы, S1 және S2 – цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер; for…do – цикл тақырыбын анықтайтын түйінді сөздер; - цикл тұлғасы.

FOR – ҮШІН, TO – ДЕЙІН, DO – ОРЫНДАУ деген мағынаны беретін түйінді сөздер. Паскаль тілінде цикл параметрі міндетті түрде бүтін немесе реттелген типтегі айнымалы болуы қажет. Параметрдің өзгеру қадамына байланысты операторда TO немесе DOWNTO (DOWN – төмен, TO – дейін, DOWNTO - кері қарай) түінді сөздері пайдаланылады. Егер қадам +1 ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам -1 –ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады.

Параметрдің бастапқы және соңғы мәндері бүтін сан түрінде немесе өсуі, кемуі бойынша реттелетін болуы тиіс, әйтпесе оларды бүтін мен беретін арифметикалық өрнек түрінде жазуға да болады.

FOR операторының блок-схемасы

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1 Циклдік алгоритм дегеніміз не?

2 Қандай циклдік операторлар бар?

3 FOR операторының жазылу форматы қандай?

Тапсырма №1.

А) Қадақпен берілген массаны (1-50 қадақ аралығын) кг-ға түрлендіретін программа құрыңдар. (1 қадақ =0,4кг).

Б) Дюйммен берілген қашықтықты (1-20 дюйм аралығын) см-ге түрлендіретін (1 дюйм=2,54 см) программа құрыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №2.

1-ден 100-ге дейінгі тақ сандардың және жұп сандардың қосындыларын табу алгоритмін және программасын құрыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №3.

өрнегінің а=1,2,...,100 болғандағы мәндер кестесін жасайтын программа құрыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау

Оқушыларға циклдік операторлар туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Циклдік алгоритмді программалау. FOR циклдік операторы.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 15 сағ.саны.: 1

Тақырып: Циклдiк алгоритмдi программалау. Циклдiң түрлерi. Циклдi ұйымдастыру операторлары.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі циклдік операторлар жайлы білімдерін қалыптастыруды жалғастыру. Циклдік программалар құрып үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды циклдік алгоритмдерді программалауды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1 Циклдік алгоритм дегеніміз не?

2 Қандай циклдік операторлар бар?

3 FOR операторының жазылу форматы қандай?.

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4) Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

REPEAT қайталау операторы WHILE операторына ұқсас, айырмашылығы – қайталану шарты цикл соңында тексеріледі, сондықтан ол кем дегенде бір рет орындалатын болады. Екінші өзгешелігі – цикл тұлғасы шарт жалған болғанда қайталанып, ол ақиқат болған кезде циклді орындау доғарылады.

Бұл оператор REPEAT және UNTIL түйінді сөздерін пайдаланып орындалады. Жазылу пішімі:

REPEAT

;

;

…………

;

UNTIL ;

Бұл жерде операторлар REPEAT және UNTIL сөздерінің арасына орналасқандықтан, мұнда BEGIN және END сөздері жазылмайды.

REPEAT операторының циклі ішінде оның орындалу шартына әсер ететін кем дегенде бір оператор болуы тиіс, әйтпесе, ол шексіз қайталана беруі мүмкін.

Алдын ала берілген шарт бойынша қайталауды жүзеге асыратын оператор WHILE және DO түйінді сөздері қолданылып орындалады. Жазылу пішімі:

WHILE DO ;

Мұндағы қайталану шарты – логикалық өрнек, цикл тұлғасы – қайталанып орындалып отыратын қарапайым немесе құрама оператор. Цикл әрбір орындалар алдында қайталану шартының мәні есептеледі, егер ол ақиқат болса, цикл тұлғасы орындалады да, шарт қайта тексеріледі. Қайталану шарты жалған болса, циклдің орындау доғарылып, WHILE операторынан кейінгі жолдар атқарыла бастайды. Егер шарт бірінші тексерілгеннен–ақ жалған болса, онда цикл орындалмайды. Егер цикл тұлғасы қарапайым оператор емес, құрама оператор болса, онда оператордың жазылу пішімін келесідей жазуға болады:

WHILE шарт DO

BEGIN

1-оператор;

2-опреатор;

…….

N-опреатор;

END;

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1 REPEAT қайталау операторның жазылу форматы?

2 WHILE операторының жазылу форматы?

3 Циклдік операторларын ұйымдастыру жолдары?

Тапсырма №1.

y=cos10+cos20+cos30+….+cos200 функциясын есептейтін программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижені көрсет.

Тапсырма №2.

А) 2¹ + 2³ + 2⁵ + .. .+ 2¹⁵ суммасын есептейтін программа құрыңдар.

Б) 2¹ * 2³ * 2⁵ *...* 2¹⁵ көбейтіндісін есептейтін программа құрыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижені көрсет.

Тапсырма №3.

Күрделі циклдың құрылымын пайдаланып, 2-ден 9-ға дейінгі көбейту кестесін экранға шығаратын программа құрыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижені көрсет.

6)Сабақты қорытындылау

Оқушыларға циклдік операторлары туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

REPEAT циклдік операторы. WHILE циклдік операторы.

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 17 сағ.саны.: 1

Тақырып: Графиктiк ереже.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тілінінің графиктік режимімен таныстыру және графикалық объектілердің экранда орналасу ережесін ұғындыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушылардың Паскаль тіліндегі графиктік режим туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: жаңа сабақ игеру

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе.(3-5мин)

1. Паскаль тілінде қанша циклдік операторлар бар?

2. Параметрлі цикл операторы дегеніміз не?

3. Алдын ала шарт тексеретін цикл дегеніміз не?

4. Қабатталған цикл дегеніміз не?

5. Таңдау операторы дегеніміз не?

3)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Қазіргі компьютерлерде символдардан бөлек әр түрлі суреттер, графиктер салуға болады. Ол үшін Паскаль тілінде әр түрлі графикалық процедуралар пайдаланылады. Графикалық процедуралар мен функциялар GRAPH модулінде орналастырылған. Оларды пайдалану үшін сипаттау бөлігінде

USES GRAPH;

түйінді сөзін пайдалану керек.

Графиктермен жұмыс істеу алдында оған сәйкес келетін монитор режимін орнату керек. Паскальда алдын ала бекітілген драйверлер саны бар, олардың әрқайсысы үш түрлі режимнің бірінде жұмыс істей алады. Драйверлер типі мен оның режимі санмен немесе тұрақты түрінде беріледі.

GRAPH модулі іске қосылысымен, оның ішіндегі процедуралар мен функцияларды пайдалана беруге болады.

Графикалық режимді алғашқы рет іске қосу үшін InitGraph процедурасы қолданылдаы, оның жазылуы:

InitGraph (DriverVar, ModeVar:integer, Gol:string);

Мұндағы DriverVar – графикалық адаптердің типі; ModeVar – оның жұмыс режимі; Gol – GRAPH модулінің маршрутын көрсетеді.

Программаның бас жағына мынадай жолдар жаза аламыз:

Uses graph;

Var

d, m: integer;

begin

d:=detect;

initgraph(d,m,’’);

Сергіту жаттығулары (2 мин)

4) Жаңа тақырыпты бекіту (20-25 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Экранның мәтіндік режимінен графикалық режімге қалай көшуге болады? Графикалық экраннан қалай шығады?

2. Экранда сызық салатын қандай процедуралар бар? Олардың ұқсастығы мен айырмашылығы?

3. Геометриялық фигуралар сызуға арналған қандай процедуралар бар?

Тапсырма №1

Программа нәтижесінде әр түрлі стильмен сызылған 2 төртбұрыш экранда пайда болатын программа құру.

Program tortbyrish;

Uses graph;

Var d,m:integer;

Begin

D:=detect; initgraph(d,m,’’);

Setbkcolor(1);

Rectangle(150,150,300,320);

Setfillstyle(8,6);

Floodfill(160,200,15);

Setfillstyle(1,3);

Bar(350,150,500,320);

Readln;

Closegraph;

End.

5)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды графиктік режиммен таныстыру. Ол туралы жалпы мағлұмат беру.

6) Үйге тапсырма

Графиктік объектілерді программалау.

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 18 сағ.саны.: 1

Тақырып: Экранның координаталық жазықтығы.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тілінінің графиктік режимдегі экранның координаталық жазықтығымен таныстыру және графикалық объектілердің программалауды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушылардың Паскаль тіліндегі графиктік режимдегі экранның координаталық жазықтығы туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс мақсатта пайдалануға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Экранның мәтіндік режимінен графикалық режімге қалай көшуге болады? Графикалық экраннан қалай шығады?

2. Экранда сызық салатын қандай процедуралар бар? Олардың ұқсастығы мен айырмашылығы?

3. Геометриялық фигуралар сызуға арналған қандай процедуралар бар?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Экранның координаталық жазықтығын есептеу монитордың оң жақ жоғары бұрышынан бастайды. Координаталық жазықтық геометриялық объектілерді программалау кезінде керек болады.

Геометриялық объектілерді құру процедуралары.

PutPixel(x,y : integer; color : word); - нүкте салу операторы.

x,y – нүкте координаталары, color оның түсін анықтайды. Мысалы: for i:=1 to 60 do PuPixel(I,1, red); операторы бірінші қатарға 60 қызыл нүктеден тұратын сызық салады.

Line(x1,y1,x2,y2: integer); - түзу сызық салу процедурасы.

Ағымдағы түс бойынша координаталары x1, y1, нүктесінен x2,y2 нүктесіне дейін кесінді сызылады, мысалы, – Line (1,1,600,1);

Бастапқы нүкте көрсетілмесе, онда мына процедура:

LineTo (x,y:integer); - курсор тұрған орыннан бастап координаталары x,y болатын нүктеге дейін түзу сызық сызады.

SetLineStyle(t,p,th:word); - сызық қалыңдығы мен стилін орнату, t – сызық түрі, p – сызық үлгісі, th – сызық қалыңдығы.

Сызық стилдері

Тұрақты Оның Сипаттамасы

мәні

solidLn 0 үздіксіз сызық

dottedLn 1 нүктелерден тұратын сызық

ctnterLn 2 нүктелер мен тиреден тұратын сызық

dashedLn 3 штрихті пункитрлі сызық

userBitLn 4 орындаушы тағайындайтын сызық типі

Түрлі түстер

Тұрақты Нөмірі Экран түсі

Black 0 қара

Blue 1 көк

Green 2 жасыл

Cyan 3 көгілдір

Red 4 қызыл

Magenta 5 күлгін

Brown 6 қоңыр

LightGray 7 боз

LightBlue 57 көкшіл

LightCyan 59 ақшыл көк

LightRed 60 қызғылт қоңыр

LightMagenta 61 қызғыш

LightYellow 62 сары

LightWhite 63 ақ

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Геометриялық фигуралар сызуға арналған қандай процедуралар бар?

2. Тұйық фигуралар ішін бояйтын процедураларды атап көрсетіңдер?

Тапсырма №1.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Графикалық режим орнатып, экранда кез келген кездейсоқ түсті (random) 30000 нүкте салыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды графиктік режимде программалауды үйрету.

7) Үйге тапсырма

Графиктік объектілерді программалау. Графикалық процедуралар мен функциялар

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 19 сағ.саны.: 1

Тақырып: Графиктiк редактор.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль графиктік редакторымен таныстыру және онымен жұмыс жасауды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды Паскаль тіліндегі графиктік режимде программалауды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс мақсатта пайдалануға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Геометриялық фигуралар сызуға арналған қандай процедуралар бар?

2. Тұйық фигуралар ішін бояйтын процедураларды атап көрсетіңдер?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Сызық салу кезінде оның түсі алдыңғы орнатылған түспен беріледі, оны өзгерту үшін:

SetColor(color:word); - процедурасы қолданылады, мұндағы color – жаңадан орнатылатын түрінің аты немесе нөмірі. Мысалы, SetColor(7); - сызық түсі боз болады.

SetВкColor(color:word); - процедурасы экран түсін, яғни рең түсін өзгертеді, мұндағы color – жаңадан орнатылатын түрінің аты немесе нөмірі. Мысалы, SetВкColor(4); - экран түсі қызыл болады.

Rectangle (x1,y1,x2,y2:integer); - сол жақ жоғарғы (х1,у1) және оң жақ төменгі төбелерінің координаталары (х2,у2) бойынша төртбұрыш сызады.

Bar (x1,y1,x2,y2:integer); - мұнда ағымдағы түспен іші боялған тіктөртбұрыш сызылады. Бояу түсін SetFillStyle процедурасы көмегімен енгізуге болады.

SetFillStyle (Patter,color:word); - объектінің ішін бояйды, толтыру стилі мен түсін өзгертеді, мұндағы Pattern – толтыру стилі, ол тұрақты немесе нөмір арқылы беріледі; color – толтыру стилі.

Floodfill(x,y:integer; bor:word); - таңдалған стиль бойынша тұйық фигураның ішін бояйды. Мұндағы x,y – фигураның ішінде жатқан кез келген нүктенің координатасы, bor – шекара сызығының түсі.

Circle(x,y:integer;r:word); - шеңбер сызу процедурасы, мұндағы x,y – центрдің координатасы, r – пиксель арқылы берілген шеңбердің радиусы.

Ellipse (x,y:integer; b1,b2,rx,ry); - эллипс доғасын сызады, мұндағы x,y – центр координаталары, b1,b2 – алғашқы және соңғы доғаның бұрыштары, rx, ry – эллипстың жатық және тік радиустары.

FillEllipse(x,y:integer; xr,yr:word); - іші боялған эллипс сызу, мұндағы x,y – центрдің координаталары, xr,xy –эллипстің жарты осьтері.

Outtext(text:string); - процедурасы арқылы берілген орнынан бастап экранға мәтін жолын шығаруға болады.

Outtextxy(x,y:integer;tex:string); процедурасы. Мұндағы x,y – мәтін жазылатын жолдың алғашқы басталатын орнының координаталары, tex – мәтін, ол апостроф ішіне жазылады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Графиктер маңына мәтін жазуды жүзеге асыратын қандай процедураларды білесіңдер?

2. Экранда пайдаланатын түстер қалай аталады, олардың нөмірлері қандай?

Тапсырма №1.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Экран бетіне іштері әр түрлі түспен боялған, бөлек орналасқан үшбұрыш, төртбұрыш эллипс, шеңбер салыңдар. Әр фигураның астына фигура атын енгізіңдер. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға графиктік редактор туралы жалпы мағлұмат беру және графиктік объектілерді программалауды үйрету.

7) Үйге тапсырма

Графиктік редактор.

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 20 сағ.саны.: 1

Тақырып: Графиктiк объектiнi программалау.

Мақсат: Оқушыларды Паскаль тілінде графиктік объектілерді программалауды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды Паскаль тіліндегі графиктік режимде программалауды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс мақсатта пайдалануға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Графиктер маңына мәтін жазуды жүзеге асыратын қандай процедураларды білесіңдер?

2. Экранда пайдаланатын түстер қалай аталады, олардың нөмірлері қандай?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Графикалық режимді алғашқы рет іске қосу үшін InitGraph процедурасы қолданылдаы, оның жазылуы:

InitGraph (DriverVar, ModeVar:integer, Gol:string);

Мұндағы DriverVar – графикалық адаптердің типі; ModeVar – оның жұмыс режимі; Gol – GRAPH модулінің маршрутын көрсетеді.

Программаның бас жағына мынадай жолдар жаза аламыз:

Uses graph;

Var

d, m: integer;

begin

d:=detect;

initgraph(d,m,’’);

Графикалық процедуралар мен функциялар GRAPH модулінде орналастырылған. Оларды пайдалану үшін сипаттау бөлігінде

USES GRAPH; түйінді сөзін пайдалану керек.

Графиктермен жұмыс істеу алдында оған сәйкес келетін монитор режимін орнату керек. Паскальда алдын ала бекітілген драйверлер саны бар, олардың әрқайсысы үш түрлі режимнің бірінде жұмыс істей алады. Драйверлер типі мен оның режимі санмен немесе тұрақты түрінде беріледі.

GRAPH модулі іске қосылысымен, оның ішіндегі процедуралар мен функцияларды пайдалана беруге болады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Экранның мәтіндік режимінен графикалық режімге қалай көшуге болады? Графикалық экраннан қалай шығады?

2. Экранда сызық салатын қандай процедуралар бар? Олардың ұқсастығы мен айырмашылығы?

3. Геометриялық фигуралар сызуға арналған қандай процедуралар бар?

4. Тұйық фигуралар ішін бояйтын процедураларды атап көрсетіңдер?

5. Графиктер маңына мәтін жазуды жүзеге асыратын қандай процедураларды білесіңдер?

6. Экранда пайдаланатын түстер қалай аталады, олардың нөмірлері қандай?

Тапсырма №1.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Экран ортасына және төрт бұрышына бес сақина тәрізді сурет салыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №2.)

Жұмыс дәптеріңе орында.

Экран бетіне үй салыңдар.

Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға графиктік объектілерді программалауды үйрету.

7) Үйге тапсырма

Графиктік объектілерді программалау. Графикалық процедуралар мен функциялар

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 21 сағ.саны.: 2

Тақырып: Символдық берiлгендермен жұмыс жасау амалдары.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі символдық берілгендермен жұмыс жасау амалдарымен таныстыру. Символдық берілгендермен программа құрып үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды символдық берілгендермен программалауды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың талдап ойлау қабілеттерін жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Графиктік режим дегеніміз не?

2. Экранның координаталық жазықтығы қалай орналасқан?

3. Графиктік редактормен қалай жұмыс жасаймыз?

4.Қандай графикалық процедуралар мен функцияларды білесің?

3)Жаңа тақырыпқы кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Символдық немесе литерлік айнымалыға компьютер жадынан бір байт орын беріледі. Символдық айнымалылар CHAR типті болады.

Мысалы: ағылшынның алфавитін экранға шығарып беретін программа құралық.

Program kodtar;

Var c: char;

Begin

For c:=’a’ to ‘z’ do

Write(c);

End.

Мұның нәтижесінде дисплей экранында abcd….z символдары көрінеді. Ал алфавитті кері тәртіпте бейнелеу қажет болса, онда FOR операторының алғашқы жолын басқаша мынадай түрде жазу керек.

For c:=’z’ downto ‘a’ do

Символдық және сандық мәндерді енгізгенде, көбінесе EOLN (жол соңы) стандартты функциясын пайдалану қолайлы болады. Бұл функцияның мәні «жолдың соңы болды» немесе «мәндер беріліп болды» дегенді білдіретін ENTER пернесі басылғанда ғана ақиқат болады да, қалған жағдайлардың барлығында жалған болады. Бұл оператор көбінесе циклдік операторларда қолданылады.

Мысал: Енгізілуге тиіс бүтін сандардың ENTER пернесі басылғанша қаншасы терілгенін есептейтін программа құру керек.

Program sanau;

Var a,i:integer;

Begin

I:=0;

Readln;

While not eoln do

Begin

Read(a);

I:=I+1;

End;

Writeln;

Writeln(‘I=’, I);

End.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Символдық мәліметтерді енгізудің қандай ерекшеліктері бар?

2. Символдық мәндерді қалай енгізу керек?

3. Символдық типтегі мәліметтер үшін қандай стандартты функцияларды қолдануға болады?

4. Символдық айнымалыны енгізу/шығару программасын құрыңдар?

Тапсырма №1.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Кез келген сөз тіркесі теріліп, оның соңында ENTER пернесі басылған. Сол сөздің ішінде қанша рет «а» әрпі кездесетінін анықтайтын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсетіңдер.

Тапсырма №2.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Кез келген сөз тіркесі теріліп, оның соңында ENTER пернесі басылған. Сол сөзде «а» әрпін «я» әрпіне алмастыратын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсетіңдер.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға символдық мәліметтермен жұмыс жасау туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Символдық мәліметтермен жұмыс

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 22 сағ.саны.: 2

Тақырып: Символдық берiлгендермен жұмыс жасау амалдары.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі символдық берілгендермен жұмыс жасау амалдарымен таныстыруды жалғастыру. Мәтіндік және символдық берілгендермен программа құрып үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды символдық берілгендермен программалауды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың талдап ойлау қабілеттерін жан-жақты тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. 1 Символдық мәліметтерді енгізудің қандай ерекшеліктері бар?

2. Символдық мәндерді қалай енгізу керек?

3. Символдық типтегі мәліметтер үшін қандай стандартты функцияларды қолдануға болады?

4. Символдық айнымалыны енгізу/шығару программасын құрыңдар?.

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Мәтін әр түрлі символдардан тұратын жолдар тізбегінен тұрады. Әдетте, мәтіндермен жұмыс істегенде, тек символдық шамаларды пайдалану тиімсіз, өйткені көбінесе жеке символдарды емес, олардың тізбегін – сөз тіркестерінен тұратын мәтін жолдарын өңдеу қажет болады. Символдар жолы немесе жолдық тұрақты деп символдарының саны 256-дан аспайтын апострофтар ішіне алынған символдар тізбегін айтады.

Тіркестік айнымалының типі программаның типтерді сипаттау бөлімінде немесе тікелей айнымалыны сипаттау бөлімінде де орналаса береді. Оның айнымалы бөлімінде сипатталуы:

Var

; string [жолдың ұзындығы];

Мысал:

Var

Tex1 : string[29];

Atj : string[40];

Atau : string[200];

A : string;

Егер жолдың ұзындығы (символ саны) сипаттау кезінде көрсетілмесе (А айнымалысы), онда оның ұзындығы 256 символ деп қабылданады.

Тіркестік өрнектерде біріктіру және салыстыру амалдары пайдаланады. Біріктіру немесе конкатенация амалы, ол қарапайым «+» белгісімен белгіленеді. Бұл амал бірнеше символдардан немесе сөз тіркесінен жаңа мәтін жолын құру үшін пайдаланылады. Мысалы:

‘Ауыл’ + ‘шаруашылығы’ = ‘Ауыл шаруашылығы’

S1:=’Ас’; S2:=’тана’; S3:= S1+S2;

Нәтижесі: S3:=’Астана’;

Салыстыру амалдары, олар: +, , , =,

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Тіркестік айнымалы қандай идентификатормен және қалай анықталады?

2. Бір тіркестік айнымалыға немесе тұрақтыға қанша символ жазуға болады?

3. Тіркестік айнымалының ұзындығы қалай анықталады?

4. Тіркестік айнымалылар мен тұрақтыларға қандай амал қолданылады?

5. Тіркестің ішкі символдарын қалай бөліп алуға болады?

Тапсырма №1.

«Студент» сөзі берілген. Стандартты тіркестік процедуралар мен функцияларды пайдаланып, төмендегі тапсырмаларды орындау керек:

1. сөздің ұзындығын табу;

2. сөзге «пін» жалғауын жалғау;

3. сөзден «ден» үзіндісін кесіп алу;

4. сөзден «ент» үзіндісін алып тастау;

5. сөз алдына «Мен» тұрақтысын кіргізу;

6. сөз ішіндегі «е» әрпінің орналасу нөмірін табу:

Тапсырма №2.

Жұмыс дәптеріңе орында. Кез келген сөзді пернетақтадан енгізіп, оның ұзындығын анықтайтын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижені көрсет.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға символдық және тіркестік мәліметтермен жұмыс жасау туралы жалпы мағлұмат беру және оларды қолданып программа құруды үйрету.

7) Үйге тапсырма

Символдық мәліметтермен жұмыс. Мәтіндік деректермен жұмыс

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 23 сағ.саны.: 1

Тақырып: Массивтiң мәнi және ол туралы түсiнiк.

Мақсат: Оқушыларды Паскаль тіліндегі массив ұғымымен таныстыру. Оларды программа құруда қолдануды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды массивтермен жұмыс жасауға үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Тіркестік айнымалы қандай идентификатормен және қалай анықталады?

2. Бір тіркестік айнымалыға немесе тұрақтыға қанша символ жазуға болады?

3. Тіркестік айнымалының ұзындығы қалай анықталады?

4. Тіркестік айнымалылар мен тұрақтыларға қандай амал қолданылады?

5. Тіркестің ішкі символдарын қалай бөліп алуға болады?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Жиым-бұл бір атаумен (жиым идентификаторы) белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны. Жиымдардың негізгі параметрлеріне оның типі (сандық,символдық,логикалық), өлшемі (бірөлшемді,екіөлшемді т.с.с) және көлемі (жиымдардың әрбір өлшемдегі элементтерінің саны) жатады.

Жиымды сипаттау үшін array of сөз тіркесі қолданылады.

Оның жазылу пішімі:

type = array[] of ;

var : ;

мұндағы array (жиым),of (-дан,-ден,-тан,-тен)-түйінді сөздер;

[]-real,integer базалық типтерінен өзге кез келген стандартты тип, яғни индекстің типі ретінде шектеулі саналатын, логикалық және литерлік типтер пайданылады; - құраушылар (элементтер) типі, яғни Паскаль тілінде пайдалануға болатын жиым элементтерінің типі.

Жиым элементтеріне қол жеткізу үшін оның индексі пайдаланылады. Индекс элементтің қай жерде тұрғанын анықтайды. Индекс өрнек, айнымалы немесе тұрақты түрінде берілуі мүмкін.

Жиым типтер бөлігінде көрсетілмей, бірден айнымалылар бөлігінде былай да анықтала береді:

var :array [] of

[];

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Жиым деп нені айтады?

2. Паскаль тіліндежиымдар қалай сипатталады?

3. Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

Тапсырма № 1:

13 бүтін саннан тұратын тізбектің арифметикалық ортасын табатын программа құралық.

PROGRAM ORTA;

Var

X:array [1..13] of integer;

I:integer;

S:real;

Begin

S:=0;

Writeln(‘бос орын арқылы 13 сан енгізіңдер:’);

For i:=1 to 13 do

Begin

Read(x[i]);

S:=s=x[i];

End;

S:=s/13;

Writeln(‘s=’,s:8:4);

End.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға массив туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді массивтер

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 24 сағ.саны.: 1

Тақырып: Элемент түрлерi. Өлшемi, индексi.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі массив элементтерінің түрлері және массив өлшемі, индексі туралы білімдерін қалыптастыру. Массивтермен программа құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды массивтермен есеп шығаруды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Жиым деп нені айтады?

2. Паскаль тіліндежиымдар қалай сипатталады?

3. Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Массив элементтері бүтін, нақты сан немесе символдық, тіркестік типтегі деректер болуы мүмкін. Массив өлшемі компьютер жады қаншалықты мүмкіндік беретініне байланысты болады. Көбінесе бірөлшемді және екіөлшемді массивтерді қолданады.

Массив индексі ретінде тек бүтін типті деректер қолданылады.

Мысал : n элементтен тұратын нақты сандар жиымының элементтерін өсуі бойынша реттеп орналастыру программасын құралық.

Program ret;

Var

A:array[1..50] of real;

K,I,j: integer;

M:real;

Begin

Write (‘элементтер саны n-ді (n енгізіңдер: ’ );

Readln(n);

For k:=1 to n do

Begin

Write(k, ‘-элементті енгізіңдер:=’);

Readln(a[k]);

End;

For k:=1 to n do

begin

i:=k;

for j:=k+1 to n do

if a[j]

begin

i:=j; m:=a[k]; a[k]:=a[i];

a[i]:=m;

end;

write(‘’, a[k]:6:2);

end;

end.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Индекс дегеніміз не?

2. Жиым элементтері мен индекстренінің типтері қандай

Тапсырма №1.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Х жиымы элементтері ретінде бес бүтін сан енгізу керек. Сол сандарды экранның бір жолына үтір арқылы бөліп отырып жазып шығыңдар; жиым элементтерінің арифметикалық ортасын табатын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №2.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Нақты сандардан тұратын бірөлшемді а (і) жиымы берілген. Жиым элементтерін кему реті бойынша орналастыратын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды массивпен жұмыс жасауды үйрету.

7) Үйге тапсырма

Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді массивтер

Пән Информатика сынып 9 ___ Күні _._ .

сабақ №: 25 сағ.саны.: 1

Тақырып: Бiр өлшемдi массивтермен жұмыс.

Мақсат: Оқушыларды Паскаль тіліндегі бірөлшемді массивтермен программа құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды массивтермен есеп шығаруды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Индекс дегеніміз не?

2. Жиым элементтері мен индекстренінің типтері қандай болуы тиіс?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Егер жиым атауында бір ғана индекс болса, онда ол жиымды бірөлшемді, ал екі индекс болса – екіөлшемді және т.с.с n индекс болса, n - өлшемді жиым дейді. Бірөлшемді жиым вектор элементтері, ал екіөлшемді жиым матрица болып табылады.

Типтер бөлігінде екіөлшемді жиым былай есептеледі:

Type atau = array [1..n, 1..m] of элементтер типі;

Var a,b: atau;

Екіөлшемді жиымды көбінесе айнымалы бөлігінде былай сипаттау жиі қолданылады:

Var

B: array [1..n, 1..m] of ;

Екіөлшемді жиымдармен жұмыс атқарғанда бір цикл операторының ішінде бір цикл операторлары болуы мүмкін. Демек, жиым элементтерін енгізу немесе экранға шығару үшін цикл операторларын мынадай түрде пайдалануға болады:

For i:=1 to n do

For j:=1 to m do

Read(b[I,j]);

немесе экранға шығару үшін:

For i:=1 to n do

begin

writeln;

For j:=1 to m do

write(b[i,j]);

end;

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Екіөлшемді жиым қалай сипатталадады?

2. Екіөлшемді массивтің ерекшелігі?

3. Жиым дегеніміз не?

Тапсырма №1.

Нақты n элементтен тұратын жиымның ең үлкен және ең кіші элементтерін табу программасын құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №2.

Екіөлшемді а және b матрицаларының қосындысы болып табылатын s матрицасын табу керек.

Program kosu;

Var

A,b,s:array[1..3, 1..3] of real;

i,j:integer;

begin

writeln(‘а жиымы элементтерін босорын арқылы енгізіңдер:’);

for i:=1 to 3 do

for j:=1 to 3 do read(a[i,j]);

writeln;

writeln(‘b жиымы элементтерін босорын арқылы енгізіңдер:’);

for i:=1 to 3 do

for j:=1 to 3 do begin

read(b[i,j]);

s[I,j]:=a[I,j] + b[I,j];

end;

writeln(‘қосынды жиымның элементтері:’);

for i:=1 to 3 do begin

for j:=1 to 3 do write(s[I,j]);

writeln;

end;

end.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды массивпен жұмыс жасауды үйрету.

7) Үйге тапсырма

Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді массивтер

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 27 сағ.саны.: 2

Тақырып: Модельдер және модельдеу түсінігі. Модельді анықтау.

Мақсат: Оқушыларды модель түсінігімен таныстыру. Модельді анықтау жолдарын үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды модельдермен және модель түсінігімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың қоршаған ортадағы модель түрлерін анықтай білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: жаңа сабақ игеру

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Жаңа тақырыпқа кіріспе.(3-5мин)

3)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Модель дегеніміз - нақты объектіні, процессті немесе құбылысты ықшам әрі шағын түрде бейнелеп көрсету.

Модельдеу – объектілерді, процесстерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың моделін (макетін) құру.

Модель – көрнекі түрде жазбаша жоспар, сызба ретінде жасалуы мүмкін. Мұндай модель барлық уақытта біздің ойымызда бейнеленетін прототип пайда болғанға дейін жасалады. Бір объект үшін әр түрлі модель жасалуы мүмкін. Модельдің жасалуы зерттеу мақсатына және прототип жөнінде жинақталған мәліметтердің көлеміне тәуелді болады. Мысалы, жуық арада басқа қалаға қыдырып баратын болдық делік. Ол қала туралы өзіміз білетін мәліметтерді жинақтап, ойымызды қорытып, қиялымызда сол қаланың моделін жасай бастаймыз. Мұндағы мақсатымыз – басқа қаламен танысу. Қаланы аралап келгеннен соң, толық мәлімет алғандықтан, ойымыздағы модель өзгеруі мүмкін. Ал сол қаланың сеулетші жасаған моделі мүлде өзгеше болады. Өйткені, оның мақсаты – үйлер мен ғимараттардың үйлесімді орналасуы, құрылысы және оларды көркейтіп қайта жаңарту болып табылады.

Модельдерді қасиеттеріне қарай мынадай топтарға жіктейді:

1. Қолдану аймағы.

2. Модельде уақыт факторын ескеру.

3. Білім саласына қарай топтау.

4. Модельді көрсету тәсіліне қарай топтау.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

4) Жаңа тақырыпты бекіту (20-25 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Модель дегеніміз не?

2. Модельдеу деп нені айтады?

3. Модельді қандай топтарға жіктеуге болады?

4. Модельдеудің мақсаты қандай?

Тапсырма №1.

Күнделікті өмірден және қоршаған ортадан модельдерге мысал келтір. Кемінде 3 мысал.

5)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды модель түсінігі және оны анықтау жолдарымен таныстыру.

6) Үйге тапсырма

Модельдер және модель түсінігі.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 28 сағ.саны.: 2

Тақырып: Модельдің түрлері.

Мақсат: Оқушыларды модельдің түрлерімен таныстыру. Модельдің түрлерін ажырата білуді үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды модельдермен және модельтүрлерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың қоршаған ортадағы модель түрлерін анықтай білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Модель дегеніміз не?

2. Модельдеу деп нені айтады?

3. Модельді қандай топтарға жіктеуге болады?

4. Модельдеудің мақсаты қандай?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Қолдану аймағына қарай модель не үшін және қандай мақсатқа қолданылады деген сұраққа жауап беру мақсатында оқу, тәжірбиелік, ғылыми-техникалық, ойын, имитациялық тәрізді топтарға жіктеледі.

Оқу моделі – көрнекі оқу құралдары, әр түрлі машықтандырушы, үйретуші программалар түрінде болуы мүмкін.

Тәжірбиелік модель – жобалау объектісінің кішірейтілген немесе өте майда объектілер үшін олардың үлкейтілген көшірмесі болып табылады.

Ғылыми-техникалық модельдер – процесстер мен құбылыстарды зерттеу мақсатында құрылады. Оған мысал ретінде электрондардың жылдамдығын үдеткіш – синхротрон, найзағайдың разрядын бақылаушы құрал және теледидар тексеруге арналған стендтерді айтуға болады.

Ойын модельдеріне - әскери, экономикалық, спорттық ойындар жатады. Бұл модельдер әр түрлі жағдайда объектіні бақылауға жаттықтырады. Ойын модельдері адамдарға әр түрлі жағдайда психологиялық көмек көрсетеді.

Имитациялық модель – шын мәніндегі нақты объектіні өте жоғары дәлдікпен бейнелей алады. Тәжірбие нақты объектіні зерттеу, бағалау мақсатында бірнеше рет қайталанады немесе бір мезгілде әр түрлі жағдайда бірнеше ұқсас объектілермен қатар жүргізіледі. Дұрыс шешім таңдаудың мұндай тәсілі байқау және қатенің әдісі деп аталады.

Модельдерді көрсетілу әдісіне қарай материалдық және ақпараттық болып екі топқа жіктеледі.

Материалдық модельді басқа сөзбен заттық немесе физикалық деп айтуға болады. Олар түпнұсқаның геометриялық және физикалық қасиеттерін көрсетеді. Материалдық модельдердің қарапайым мысалдарына балалар ойыншықтарын алуға болады.

Ақпараттық модельді қолмен ұстап, көзбен көре алмаймыз. Себебі, олар тек ақпараттарға ғана құрылады. Мұндай модельдер қоршаған ортаны ақпараттық жағынан зерттеуге мүмкіндік береді. Ақпараттық модель дегеніміз – объектінің, процесстің, құбылыстың қасиеттері мен күйін сипаттайтын ақпарат жиынтығын және сыртқы әлеммен өзара байланыс болып табылады.

Ақпараттық модельге вербальдік модель жатады. Вербальдік модель дегеніміз – ойша немесе әңгіме түрінде жасалған ақпараттық модель.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Қолдану аймағына қарай модельдерді қандай топтарға жіктейміз?

2. Оқу моделі дегеніміз не?

3. Ойын модельдеріне не жатады?

4. Модельдерді көрсетілу әдістеріне қарай қандай түрлерге бөлеміз?

5. Ақпараттық модель дегеніміз не?

Тапсырма №1.

Әр модель түріне бір-бірден мысал келтіріп, дәптеріңе жаз және ол неліктен дәл осы модель түріне жатады, түсіндіріп бер.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды модель түрлерімен және оларды анықтау жолдарымен таныстыру.

7) Үйге тапсырма

Модель түрлері.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 29 сағ.саны.: 1

Тақырып: Статистикалық және динамикалық модельдер. Модельдеу тәсілдері.

Мақсат: Оқушыларды статистикалық және динамикалық модельдермен таныстыру. Модельдеу тәсілдерін түсіндіру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды статистикалық және динамикалық модельдер туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың модельдеу тәсілдерін қолдана білу қабілеттерімен дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

   1. Қолдану аймағына қарай модельдерді қандай топтарға жіктейміз?

   2. Оқу моделі дегеніміз не?

   3. Ойын модельдеріне не жатады?

   4. Модельдерді көрсетілу әдістеріне қарай қандай түрлерге бөлеміз?

   5. Ақпараттық модель дегеніміз не?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Модельді уақыт факторына байланысты динамикалық және статистикалық деп екі топқа жіктеуге болады.

Статистикалық модель деп объект жөнінде алынған ақпараттың белгілі бір уақыт бөлігіндегі үзіндісін айтуға болады.

Динамикалық модель – уақыт барысындағы объектінің қасиеттерінің өзгерісін көрсету мүмкіндігін береді.

Кез келген жұмысты қолға алмас бұрын, берілгені мен соңғы нәтиже және орындалатын іс-әрекет кезеңдерін айқындап алу қажет. Модельдеу кезінде бастапқы зерттелетін объект – прототип болады. Модельдеудің соңғы кезеңі шешім қабылдау болып табылады. Модельдеу арқылы зерттелген модельдің жаңа объектісін құруға, бар объектіні жақсартуға немесе қосымша ақпарат алуға болады. Модельдеудің негізгі кезеңдері есептің қойылу шарты мен мақсатына қарай анықталады.

1-кезең. Есептің қойылымы. Бұл кезеңде берілген бастапқы мәліметтермен қатар мақсатын анықтау және объектіні немесе процесті талдау анық көрсетілуі қажет.

2-кезең. Модель құру. Ақпараттық модель. Бұл кезеңде элементар объектілердің қасиеттері, күйі және басқа да ерекшеліктері кез келген пішінде, яғни ауызша түрде, схема немесе кесте арқылы да анықталады. Бастапқы объектіні құрайтын элементар объектілер жөнінде толық мағлұмат, яғни ақпараттық модель жасалады. Бұл кезең модель құрудың бастапқы бөлімі болып саналады.

3-кезең. Компьютерлік эксперимент. Жаңа конструкторлық жұмыс, техникалық шешімдерді өндірісте пайдалану және жаңа идеяларды тексеру үшін эксперимент жасау қажет. Компьютерлік тәжірбие жүргізу екі кезеңнен тұрады: модельдеу жоспарын құру және модельдеу технологиясы. Модельдеу жоспары модельмен жасалатын жұмыстың ретін анық көрсетуі қажет. Модельдеу технологиясы дегеніміз – пайдаланушы адамның компьютерлік модельмен орындайтын мақсатты іс-әрекеттерінің жинағы.

4-кезең. Модельдеу нәтижесін талдау. Модельдеудің соңғы мақсаты – шешім қабылдау болып табылады. Модельдеу нәтижесін талдау шешуші кезең болып табылады. Себебі, бұдан кейін модельдеуді жалғастыру немесе тоқтату керек. Егер қате жіберілсе, модельдеуді қайта қарап, алдыңғы кезеңге қайта оралу қажет. Бұл процесс модельдеу мақсатына сай болғанға дейін қайталана береді. Жіберілген қатені табудың өзі нәтиже болып табылады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Модельдеудің кезеңдері?

2. Статистикалық және динамикалық модельдер айырмашылығы?

3. Модель негізінде зерттелетін негізгі объект қалай аталады?

Тапсырма №1.

Бір модельді мысалға алып, кезеңдер бойынша (4-кезең) оны орындап шық. Дәптеріңе орында.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды модельдеу кезеңдерімен таныстыру және модельдеудің негізгі мақсатын ұғындыру.

7) Үйге тапсырма

Модельдеу тәсілдері.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

.

сабақ №: 30 сағ.саны.: 1

Тақырып: Компьютерлік байланыстың негізгі түрлері. Локальды желіні құру тәсілі жұмысын ұйымдастыру. Программалық қамсыздандыру. Ақпараттық желі. Интернет. Электронды байланыс.

Мақсат: Оқушыларды компьютерлік байланыстың негізгі түрлерімен таныстыру. Локальды желі, Интернет, Ақпараттық желі және электронды байланыс туралы білімдерін қалыптастыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды Локальды желі, Интернет және электронды байланыс түсінігімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың қазіргі заман технологияларын пайдалана білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

   1. Модельдеудің кезеңдері?

   2. Статистикалық және динамикалық модельдер айырмашылығы?

   3. Модель негізінде зерттелетін негізгі объект қалай аталады?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Компьютерлік желі дегеніміз – ресурстарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір-бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Желі жұмыс жасау үшін арнайы аппараттық және программалық жабдықтар болуы қажет. Желі арқылы оған қосылған кез келген компьютердегі ақпаратты жедел қарауға болады. Күнделікті өмірде кездесетін компьютерлік желіге мысал ретінде өздерің оқитын компьютерлік сыныптағы бірнеше компьютерлердің желіге біріктірілуін айтуға болады. Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағын желілер жергілікті деп аталады да, бірнеше компьютерді біріктіру үшін қолданылады. Компьютерлік желіге желілік тақша, модем немесе жоғары жылдамдықты сандық телефондық қызмет торабы арқылы қосылады.

Жергілікті желі – саны шектеулі компьютерлерді біріктіру үшін қолданылады. Ақпарат – желілер арқылы берілетін сигналдарға түрлендіріледі, осыдан кейін сигнал қайта түрлендіріледі. Компьютерлер жергілікті желіге желілк тақша деп аталатын интерфейстік блок – желілк адаптер арқылы қосылады. Желілік адаптер – компьютердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін қамтамасыз ететін құрылғы. Кең таралған адаптерлерге: Ethernet, Token Ring және ArcNett типтері жатады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Компьютерлік желі дегеніміз не?

2. Жергілікті желі дегеніміз не?

3. Желілік құрылғыға не жатады?

4. Желілік адаптердің қызметі қандай?

Тапсырма №1.

Мектептің компьютерлік желісімен танысып, ондағы мүмкіндіктерді пайдаланып көріңдер.

Компьютер сыныбындағы жергілікті желімен жұмыс істеу. Сетевое окружение қалтасын ашып, басқа компьютерлердегі файлдар мен қалталарды ашып, жұмыс істеу.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға компьютерлік желілер түрлері туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Компьютерлік желілер. Интернет.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 31 сағ.саны.: 1

Тақырып: Қазіргі заман ЭЕМ-нің рөлі: Интернет-бүкіләлемдік анықтама; бүкіләлемдік білім ортасы; бүкіләлемдік дүкен. Әлемдік ақпараттандыру қоғамы.

Мақсат: Оқушыларды ЭЕМ-нің жаңа рөлі – Интернет жүйесімен таныстыру. Интернеттің қазіргі кездегі маңызы туралы білімді ұғындыру.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды Интернет желісімен таныстыру және оны пайдалана білуге үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың Интернетті пайдаланы білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

1. Желілік адаптердің қызметі қандай?

2. Компьютерлік желі дегеніміз не?

3. Жергілікті желі дегеніміз не?

4. Желілік құрылғыға не жатады?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Интернет желісі – бүкіл Жер шары бойынша ақпарат ағынын таратуды қаматамасыз ететін желілер жиынтығы. Интернет – адамзаттың ақпараттық технология саласындағы жеткен жетістіктерінің бірі. Интернет – компьютерлік желілердің ішінде жаппай қолданылатыны болып табылады. Интернеттің ең қарапайым анықтамасы желілердің желісі деп аталады. Интернеттің физикалық құрылымын әр түрлі типтегі компьютерлер құрайды. Олардың ішіндегі тұрақты қосылғандары мен желінің басқа бөліктерімен өзара ақпарат алмасуға қатысушыларын серверлер деп атайды. Барлық серверлердің программалық жабдықтары бір-біріне сәйке келмегенімен олардың барлығы TCP/IP стандартты хаттамасын қолданады. TCP/IP хаттамасы шын мәнінде бір емес екі хаттама. Біріншісі TCP хаттамасы ақпараттың дестелерге бөлініп, қайтадан толық құжат болып жинақталуын қамтамасыз етеді. Екінші IP хаттама – осы дестелердің желі арқылы берілуі мен олардың адресатқа жетуін басқарады. Сервер қай компьютердің жақын немесе қашық екендігін адрестің төрт байты бойынша анықтайды, мысалы 198.137.240.100. Адрестің мұндай түрде жазылуы IP – адрес деп аталады. Мұндай адрес компьютерге ыңғайлы болғанмен, адам үшін есте сақтауға қиын. Сондықтан, домендер атауы жүйесін (DNS) қолданатын адрес пішінінің басқа түрі бар:

www.microsoft.com

1 2 3

1 – тіркеу кезінде алынған сервердің домендік аты; 2 – осы доменге тиесілі компьютердің аты; 3 – доменнің тиесілілігін анықтайтын жұрнақ.

Жұрнақтардың кең тараған:

com – сервердің коммерциялық мекеменікі екенін білдіреді; gov – сервер үкіметтік ұжымға тиесілі; edu – сервердің оқу орныныкі екенін білдіреді. АҚШ – та осындай жүйе қалыптасқан. Басқа елдерде сервердің орнына елдің коды көрсетіледі. Мысалы, fr - Франция; ru - Ресей; kz - Қазақстан.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Интернет дегеніміз не?

2. TCP/IP хаттамасы деген не?

3. IP-адрес нені көрсетеді?

4. Домендер атауы жүйесі?

Тапсырма №1.

www.rambler.ru,

www.mail.ru,

www.yahoo.ru,

www.gogle.ru

сайттарына кіріп, web-парақтарын қарап шығу.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға Интернет жайлы жалпы мағлұмат беру және Интернетте жұмыс істеу жолдарымен таныстыру.

7) Үйге тапсырма

Интернет.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 32 сағ.саны.: 2

Тақырып: Интернетте ақпараттарды іздеу.

Мақсат: Оқушыларға Интернетте ақпарат іздестіру жолдарын үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларға Интернетте ақпарат іздестіру әдістері туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың заманауи технологияларды пайдалана білу қабілеттері мен дағдыларын дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

   1. Интернет дегеніміз не?

   2. TCP/IP хаттамасы деген не?

   3. IP-адрес нені көрсетеді?

   4. Домендер атауы жүйесі?

3)Жаңа тақыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Компьютер провайдер мекеменің компьютерімен байланыстырған соң, Интернетке нақты түрде қосылу орындалады. Бірақ бүкіләлемдік желіде жұмыс істей алмаймыз. Интернетте жұмыс істеу үшін қосымша программалар қажет болады. Бұл программаларды таңдау Интернеттің қандай қызметімен жұмыс істейтіндігімізге байланысты. Интернетте әр түрлі қызмет көрсету түрі бар. Соның бірі –WORLD WIDE WEB қызметі. WORLD WIDE WEB – Интернеттің ең қарапайым және өте кең тараған қызмет түрі болып табылады. Көбінесе ол тек WEB деп аталады. Бұл қызметтің танымалдылығы сонша, оны көпшілік Интернеттің өзі деп біледі. WORLD WIDE WEB – қызметі интерактивті түрде жұмыс істеуге арналған. Ол ақпаратты іздеу және жинақтауға мүмкіндік береді. WORLD WIDE WEB қызметін пайдалануға HTML «құжаттарының пішімі» және «гипермәтіндік сілтемелер» деген негізгі екі ұғым бар.

Гипермәтіндік сілтемелерді пайдаланып, Интернет ақпарат кеңістігіндегі WEB – парақтардың бірінен келесісіне өтіп, оларды шексіз аралай беруге болады. Алайда, әлемдегі WEB – парақтардың өте көп екендігін ескерсек, қажетті мәліметті іздеп табуға өте көп уақыт кетеді, яғни бұл іс қиындай түседі. Сол себепті Интернетте ақпаратты іздеуге арналған іздеу серверлері бар. Іздеу серверлері өте көп емес, Интернетте жұмыс істейтін адамдар олардың адрестерін жақсы біледі. Жалпы іздеу серверлерінің екі түрі бар: іздеу каталогтері және іздеу индекстері. Іздеу каталогтері ақпараттарды олардың тақырыбы бойынша іздеуге арналған. Мұндай серверлердегі мәліметтер негізгі және ішкі тақырыптары бойынша реттеліп құрылған. Іздеу индекстері алфавиттік көрсеткіш арқылы жұмыс істейді. Белгілі бір сөзді немесе сөз тіркесін, яғни түйінді сөздерді енгізе отырып, сол термин кездесетін құжаттарды жылдам іздеп табуға болады. Сонымен бірге ақпарат іздеу мүмкіндігін беретін арнайы классификациялық серверлер де бар. Бұл серверлерде ақпарат жалпы тақырыптарымен бірге көп таралған танымал сөз тіркестерінің тізімі бойынша топтастырылған. Әрбір іздеуші мәліметіне байланысты құжаттарды ашу кезінде арнайы есептеуіш іске қосылып, көп қолданатын ақпараттардың есебі алынып отырады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. WORLD WIDE WEB қызметтері қандай мүмкіндіктер береді?

2. Интернетте ақпарат іздеу қалай жүзеге асырылады?

3. Іздеу каталогтері, іздеу индекстері, жіктеу серверлерін қалай сипаттауға болады?

Тапсырма №1.

Мұғалімнен кіллтік сөзді алып, сәйкесінше ақпаратты интернеттің іздеу жүйелері арқылы іздеп, дәптеріңе түсір.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға Интернетте керекті ақпарат іздеу туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Интернетте ақпарат іздеу.

Пән Информатика сынып 9___ Күні _._ .

сабақ №: 33 сағ.саны.: 2

Тақырып: Электрондық пошта бойынша хабарларды жіберу және қабылдау.

Мақсат: Оқушыларды электрондық пошта жүйесімен таныстыру. Электрондық поштаны пайдалануды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушылардың электрондық пошта туралы білімдерін қалыптастыру.

Дамытушылық –Оқушылардың электрондық поштаны қолдана білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)

   1. WORLD WIDE WEB қызметтері қандай мүмкіндіктер береді?

   2. Интернетте ақпарат іздеу қалай жүзеге асырылады?

   3. Іздеу каталогтері, іздеу индекстері, жіктеу серверлерін қалай сипаттауға болады?

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Интернет поштасы. Компьютері Интернетке қосылған кез келген пайдаланушыға автоматты түрде электрондық пошта адресі тағайындалады. Интернетке қосылуға мүмкіндік беріп отырған сервер-компьютерде электрондық «пошта жәшігі» құрылады. Адреске келіп түскен әрбір хабар осы жәшікте, сол адресат сервермен нақты түрде қосылғанға дейін сақталады. Нақты түрде қосылу орындалған соң, жәшіктің мазмұны қатты дискідегі Кіру (Входящие) бумасына ауысады. Электрондық поштаны жөнелту әрекеті де дәл осылай жүзеге асады. Пошталық сервермен байланысу кезінде Шығу (Исходящие) бумасына жинақталған хабар автоматты түрде қайта жөнелту әрекеті орындалады.

Электрондық пошта хабарды әлемныің кез келген нүктесіне бірнеше сағатта жедел жеткізеді, кәдімгі поштаға қарағанда өте жылдам және қызмет құны да арзан.

Электрондық пошта (Electronic mail немесе қысқартылған түрде E - mail) – бұл компьютерлік желі арқылы хабарлама жөнелту және қабылдау тәсілі.

Пошталық сервермен байланыстырылған әрбір абоненттің электрондық адресі, пошталық жәшігі болады. Бұл жәшік абоненттің құпия сөзімен қорғалған. Электрондық адрестің көмегімен желідегі әрбір абонентті анықтауға болады. Абонент пен сервер хабарлама алмасу үшін кабельді немесе кәдімгі телефон желісін қолдана алады. Хабарлама бір серверден келесіге жеткізілуі үшін, бірқатар аралық серверлер арқылы өтуі мүмкін. Пошталық серверлер хабарламамен автоматтық режимде алмасады, желідегі хабарламаның қозғалыс маршруты арнайы программа-маршрутизатор арқылы есептеледі.

Хабарлама тиісті орын серверіне жеткізілген соң, адресаттың сервермен кезекті байланысуы кезінде поштаның келгендігі жөнінде мәлімет беріледі. Хабарлама алу үшін, пайдаланушының өз компьютерін үнемі қосылу күйінде ұстауының қажеті жоқ. Ол кез келген уақытта компьютерді қосып, хабарлама қабылдау немесе жөнелту үшін желімен байланыса алады. Электрондық пошта хабарламасы адресатқа жетуі үшін, адресті дұрыс көрсетуі керек. Адрестің жазылуы: [email protected] болса, онда жәшік nora доменінде krok.net.ua деп те оқуға болады. Домен аты жеке сөздерден – бағынышты домендерден тұрады да, олар нүкте арқылы бөлініп жазылады. Бағынышты домендер аты солдан оңға қарай иерархиялық өсу деңгейі бойынша реттеліп орналасады. Оң жағында, ең жоғары деңгейде елдің аты жазылады: kz – Қазақстан, ua – Украина, ru – Ресей, fr – Франция, uk - Ұлыбритания. Домен атын қарастырғанда жоғары деңгейде әрқашан елдің коды болуы міндетті емес. Жоғарғы деңгейіндегі бағынышты домендер кездесуі мүмкін: com, gov, edu т.б. Солға қарай домендегі сервердің орналасу орнын анықтай түсетін бағынышты домендер жазылуы мүмкін. Мысалы, kiev.ua, msk.ru қалаларды көрсетеді.

Пайдаланушы электрондық хабарламаны жөнелту және қабылдауы үшін оның компьютеріне электрондық пошта клиенті программасы орнатылуы қажет. Өте көп тараған пошталық программалар: MicroSoft Exchange, Outlook Express, MicroSoft Outlook, Internet Mail, т.б. Пошталық программалар атқаратын қызметі хабарламаны қабылдау, оқу, дайындау, жөнелту, адрестік кітапты жүргізу болып табылады.

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. Электрондық пошта деген не?

2. Электрондық пошта арқылы хабарлама алмасу қалай жүзеге асырылады?

3. E – mail адресі қандай элементтерден тұрады?

4. Пошталық программалардың атқаратын қызметі қандай?

Тапсырма №1.

www.mail.ru немесе www.ok.kz (кез келген басқа электрондық пошта агенті) адресі бойынша кіріп, өзіңнің электрондық поштаңды аш. Жәнеде хат жазып көруге тырыс.

6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға электрондық байланысты пайдалану туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма

Электрондық пошта.