Заманауи шарттардағы оқыту инженерлерінің өзекті мәселелері

Заманауи шарттардағы оқыту инженерлерінің өзекті мәселелері

Көптеген елдер үшін инженерлік білімі бар мамандарға деген қажеттілік - ең өзекті мәселе. Бұл техникалық даму саласындағы жаһандық бәсекелестіктің артуы және жаңа машиналар мен механизмдерді құру негізінде экономикалық өсім қарқынынан туындайды. Мақала индустрия мен мемлекеттің мүдделеріне инженерлерді оқытуға кедергі келтіретін мәселелерді талдайды. Университеттер мен өнеркәсіп арасындағы тұрақты өзара іс-қимылдың жоқтығы заманауи өндіріс талаптарына сай келетін кәсіби дайындыққа жол бермейтіндігі көрсетілген. Нәтижесінде, жас мамандардың еңбек мазмұны, жалақы деңгейі және еңбек жағдайлары туралы идеялары еңбек нарығында жұмыс берушілер ұсынатындардан айтарлықтай ерекшеленуі мүмкін. 2016 жылдың соңында техникалық салада төртінші оқу жылының студенттері арасында өткізілген эмпирикалық зерттеу барысында респонденттердің тек 23% -ы таңдаған мамандықтың өздерінің қабілеттеріне және бейімділігіне сәйкес келетіндігі анықталды. Дегенмен, бітіргеннен кейін олар инженерлік білімге сәйкес мамандық бойынша жұмыс іздейді 67%. Мектеп жылында белгілі бір мамандыққа ерте тану жүйесі жұмыс істемегені дәлелденді. Мәселе білім беру ұйымдарының бірінші курстардан инженерлерді оқытуға қатысты белгілі бір кәсіпорындармен тұрақты байланыстың жоқтығынан туындады. Студенттерді болашақ мамандығын дұрыс таңдауға және жұмыс берушілер мен жоғары оқу орындарының өзара әрекеттесу жүйесінің сапалы өзгеруіне даярлаудың жаңа жүйесін құру қажеттілігін анықтайды.

Түйінді сөздер: университеттер, мектеп бітірушілері, инженерлік білім, инженерлік кадрлар, қажеттілік, инжинирингтік білімге деген қажеттілік, инженерлік білімі бар мамандар, жұмыс берушілер, студенттер.

Қазіргі жағдайда инженерлік білімі бар жас маманға талапкерлердің жиынтығы ұсынылып, бітіргеннен кейін дереу кәсіптік ортаға түсуге дайын. Болашақ инженер, әлі жұмысын бастамаған, болашақ кәсіби қызметі туралы білуі керек, қажет болған жағдайда өзіңіз туралы ақпаратты қайдан табуға болатынын біліп, мүмкіндігінше жаңа жұмыс жағдайларына бейімделе білуі керек, оның қызметі мен мазмұнын өзгерту. Болашақта өзекті болып табылатын технологияларды құру қажеттілігін алдын-ала болжау үшін ғылыми білімді үнемі өзгерте алатын жағдайларға жағдай жасай алатын және университетте оқу барысында алған білімдері мен дағдылары негізінде өндірістік процесті басқаруға қабілетті қызметкерлерге қажеттілік бар1. Көптеген елдерде осындай мамандарға деген қажеттілік - ең өзекті мәселе.

Үндістанда жеке сектордың қарқынды дамуына инженерлік кадрларға сұраныстың артуына себеп болды. Ақпараттық технология компанияларына техникалық мамандар қажет білім мен коммуникация дағдылары. Егер инженер осы талаптарға жауап берсе, онда кәсіпорын техникалық құрылғылардың дамуына қатысуға және серіктестермен өзара тиімді мәмілелер жасауға мүмкіндік алады. Олай болмаған жағдайда компания қызметкерлері, әріптестері мен бәсекелестері арасында тиімді қарым-қатынас дағдыларының жоқтығы табысты мәмілелерді жоғалтуға қауіп тудырады, бұл шығындарға әкелуі мүмкін. Үндістанның зерттеушілері жұмыс берушілердің жас мамандарды даярлау сапасына қанағаттанбағанын анықтады. Жоғары оқу орындарында инженерлік білім берудің басым бағыты - техникалық құралдарды дамытуға байланысты пәндерді оқыту. Сонымен қатар, жұмыс берушілер ғылымға назардың жетіспеуін атап өтті, студенттер өздерінің техникалық жетістіктерін сатуда серіктестермен тиімді өзара әрекеттесуге мүмкіндік беретін білімдерін меңгере алатын меңгеру үдерісінде.

Еуропалық елдерде инженерлік білім беретін мамандардың қажеттілігі бар. Германия, Нидерланды және Португалияда жұмыс берушілер басшылық пен командалық дағдыларды меңгерген инженерлік кадрлар жетіспеушілігін атап көрсетеді. Қызметкерлердің жетіспеушілігінің себептері білім беру жүйесі мен қажетті білім мен дағдыларға ие мамандардың өндіріс қажеттіліктері арасындағы алшақтық болып табылады3. Сондықтан жұмыс берушілердің талаптарына инженерлерді дайындауда жиі сәйкес келмейді. Мұндай проблемалар басқа мемлекеттерге тән. Инженерлерге, техниктерге және механиктерге деген сұраныстың өсуімен Иранда мұндай мамандардың тапшылығы бар4.

Шетелдік зерттеушілер дамып келе жатқан елдердің экономикасында айтарлықтай өзгерістерге жол беріп, индустрияның қарқынды дамуы және соның салдарынан жас инженерлерге қойылатын талаптар мазмұнының өзгеруі. Сонымен қатар, білім беру жүйесі мен өнеркәсіп арасындағы өзара әрекеттесудің болмауы заманауи өндіріс талаптарына жауап беретін инженерлік кадрларды кәсіптік дайындауды қамтамасыз етпейді. Тіпті АҚШ-та дамыған елдерде де, жас мамандарды жалдаған кезде, жұмыс берушілер қажетті техникалық білімі мен дағдыларымен жұмысшылар тапшылығына тап болады5. Бұл техникалық жоғары оқу

Ресейде инженерлік біліммен айналысатын мамандардың соңғы жылдардағы қажеттілігі айтарлықтай өсті. Бұл жаһандық нарықтағы бәсекелестікті техникалық құрылғылар мен технологиялар саласында жетекші мемлекет болу құқығына, импортты алмастыру бағдарламаларын енгізу мен дамытуға, 6 кәсіпорынның және зауыттардың материалдық-техникалық базасын жаңғыртуға байланысты. Зерттеушілер отандық кәсіпорындарда жұмыс істеуге үйретілген инженерлік білімі бар мамандардың тапшылығын атап көрсетеді7. Бір жағынан, жұмыс берушілер жоғары білікті инженерлік білімі бар қабілетті, шығармашылық, білімді жас мамандарды жұмысқа орналастыруға мүдделі. Екінші жағынан, олардың қажетті кадрларды даярлауға қатысуы ең аз. Жұмыс берушілер мектеп, орта кәсіптік және жоғары білім беру ұйымдарымен үнемі араласпайды. Инженерлік білім берудің қажеттілігін - мектептен бастап және жоғары оқу орнына дейін жалғастыру үшін тұтас жүйе жоқ.

Тәжірибе көрсеткендей, білім беру ұйымдары мен кәсіпорындар болашақ инженерлерді, дизайнерлерді, механиктерді, техниктерді оқытуда тікелей байланысты емес. Бұл ең дайындалған және дарынды студенттердің жұмыс берушілер мен мемлекет мүддесі үшін инновациялық технологиялар мен техникалық жүйелерді дамытуға қатыспайтынына әкеледі. Сонымен қатар, болашақ жас мамандарды жұмыспен қамтуда елеулі қиындықтар бар, себебі жұмыс берушілер кәсіби білімі мен дағдыларын қалыптастыруға белсене қатыспаған. Бітірушілер тек теориялық білімдермен жақсы білетін, бірақ оларды заманауи кәсіпорындардағы жас мамандардың іс жүзіндегі тәжірибесімен байланыстыра алмайтын университеттің профессорларынан алған ақпараттарға ие.

Осыған байланысты, өзекті міндеті жоғары мектепте алған инженерлік білім беруді іске асыру үшін түлектердің дайындығын анықтауға бағытталған социологиялық зерттеулер жүргізу болып табылады. нәтижелері жоғары білім инженерлік білім беру жүйесінің әлеуметтік-экономикалық тиімділігін арттыру, жұмыс берушілер мен жоғары оқу орындары арасындағы өзара іс-қимыл ұйымдастыру өзгерістер бойынша ұсыныстар әзірлеуге мүмкіндік береді.

Қыркүйек қазан аралығында 2016, біз Екатеринбургте бес жоғары оқу орындарында техникалық салаларда бакалавриат курстар арасында іс зерттеу жүргізді. Оған 1034 студент қатысты.

Деректерді талдау іріктеу 41% заманауи технологиясымен жұмыс істеу үшін қызығушылық негізінде teh¬nicheskogo оқу бағытын асырылады екенін көрсетті. мамандық таңдауда факторлардың студенттеріне арналған еңбек нарығында (16%), беделді университет (15%) оқуға мүмкіндік оның сұранысты бастады. 11% жоғары білім туралы куәлік алу үшін оқыды.

 Респонденттердің ешқайсысы заманауи технологияларды шебер қолдана біліп қана қоймай, сондай-ақ шетелдік аналогтардан асып түсетін машиналар мен механизмдерді құруға қатысуға мүмкіндік беретін машықтанудың тартымдылығында осындай факторды атап көрсетті. Бірақ дәл осындай жас маман біздің отандық жұмыс берушімен талап етіледі8.

ЖОО-да оқыған кезде, студенттер алған мамандықтың қажеттілігін, қажеттіліктері мен қабілеттерін, еңбек жағдайлары туралы идеяларды, ықтимал жалақыны, өндірістік тапсырмаларды және т.б. мазмұнымен сәйкестігін анықтау үшін арнайы білімдер мен дағдыларды игереді. Зерттеу көрсеткендей, респонденттердің 30% -ы мамандықтың өз тілектеріне сәйкес келмейтіндігін көрсетті, ал жастардың тек 23% -ы алған білімі олардың қажеттіліктері мен бейімділігіне сәйкес келетіндігін көрсетті.

Инженерлік мектептен кейін таңдаудың жарамдылығын төмен бағалаудың себебі - техникамен жұмыс істеу дағдыларын ерте анықтаудың тиімді жүйесі болмауы - тіпті мектеп жылында да. Физика, химия және технология сабақтарында заманауи технологиялардың ең көп таралған түрлерін жасау және пайдалану қағидаларын білудің болмауы теріс әсер етеді. Мәселе оқушыларға машина жасаудағы алғашқы тәжірибені алу үшін жаңа машиналар мен механизмдерді құруда шығармашылық қабілеттерін көрсету үшін қазіргі заманғы технологияларға сәйкес мектептердің материалдық-техникалық базасын дайындаудың жетіспеушілігінен туындады. Инженер-мамандардың кәсіптік қызметінің ерекшеліктерін төмен білу және мұндай мамандарды даярлау мамандықты ақылға қонымды таңдаудың дайын деңгейіне айтарлықтай әсер етеді.

Сауалнамаға қатысқан оқушылардың 37% -ы бітіргеннен кейін инженерлік білімге сәйкес мамандық бойынша жұмыс іздейді. 40% -ы оқуын жалғастырып, магистратура немесе аспирантураға түсуді жоспарлап отыр. Кез келген жұмысты табуға шешім қабылдағандардың үлесі айтарлықтай, ал 22% -ы жақсы төлейді. Респонденттердің тек 23% -ы сатып алған мамандықтың олардың бейімділігі мен қабілеттеріне сәйкес келетіндігін көрсеткеніне қарамастан, басым көпшілігі инженерлік мамандықта жұмыс іздейді. Техникалық білімі бар, кәсіби міндеттерді шешетін, жаңа буынның техникалық құралдарын салатын, өндірістік процесті басқаратын, ғылыми-техникалық шығармашылық мүмкіндіктері жоқ, арнайы ғылымды меңгеру қабілетіне ие жоғары білікті маманды елестету қиын.

Зерттеу нәтижелерін талдау мектептер мен университеттердің, өнеркәсіптік кәсіпорындардың, ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға мамандандырылған ұйымдардың бірлескен күш-жігері негізінде болашақ мамандықты таңдап алу үшін оқушыларды даярлаудың жаңа жүйесін құру қажеттігі туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Олардың ынтымақтастығы студенттерге өндірістің мүддесі үшін нақты зерттеулерге қатысуға мүмкіндік береді. Алынған тәжірибе мамандық орнын таңдау қажет болғанда ғылыми-техникалық шығармашылыққа деген бейімділікті толығымен анықтайды. Нәтижесінде, мектеп бітірушілерінің таңдауының жарамдылығы арта түседі, жоғары оқу орындарына жоғары білім туралы диплом алу үшін немесе университеттің және мамандықтың беделінің арқасында техникалық мамандықтарға оқуға түсетіндердің саны азаяды.

Өндіріс мүддесі үшін нақты әлемдік өндірісте қатысу тәжірибесі болса, инженерлік білімге дайындалған мектептердің түлектері қызығушылық танытқан теориялық білімдерді тек белгілі бір кәсіпорындарда жұмыс істеу арқылы ғана алуға болатын соңғы машиналар мен механизмдермен таныстыру тәжірибесі арқылы қолдайды . Бұл міндет жұмыс берушілер мен жоғары оқу орындарының өзара әрекеттесу жүйесінің сапалы трансформациясы арқылы шешілуі мүмкін. Оқушылардың, мұғалімдердің және жұмыс берушілердің бірлескен күш-жігерімен зерттеуді ұйымдастыру ұйымның инновациялық қызметінде өздері жұмыс істейтін оқу орнынан кейін бірден қосылатын жас мамандарды дайындауға көмектеседі. Отандық және шетелдік кәсіпорындардың тапсырыстары бойынша тағылымдамадан өтуге, тағылымдамадан өту орындарын қамтамасыз етуге және кейіннен жас мамандарды озық жабдықпен жұмысқа орналастыруда біріккен іргелі іргелі және қолданбалы зерттеулер жүргізу негізінде өзара әрекеттесуді құру отандық өнеркәсіптің қажеттіліктерін қанағаттандыратын инновациялық әзірлемелерді қалыптастыруға студенттердің танымдық қызығушылығын дамыту үшін жағдай жасайды . Нәтижесінде жоғары оқу орындарында жас студенттердің білім беру қызметі ұлғаяды, белгілі бір жұмыс берушілердің тапсырысы бойынша жоғары курс студенттерін оқытуға мүмкіндік пайда болады, ал жоғары білімді мамандарды даярлаудың экономикалық тиімділігі артады. Университеттер мен кәсіпорындар арасындағы ынтымақтастықты тұрақты негізде ұйымдастырғанда, бюджеттік орындардың санын оңтайландыруға болады, өйткені олар бизнес-қоғамдастықтың нақты тәртібін ескере отырып бөлінетін болады.

Литература
1. Воспроизводство инженерных кадров: вызовы нового времени / Л.Н. Банникова [и др.]. Екатеринбург: Изд-во Урал. ун-та, 2015. 364 с.
2. GokuladasV. Technical and non-technical education and the employability of engineering graduates:
an Indian case study // International Journal of Training and Development. 2010. Vol. 14, is. 2. Р. 130–143.
3. Hasanefendic S. Training students for new jobs: The role of technical and vocational higher education and implications for science policy in Portugal // Technological Forecasting & Social Change. 2016. Vol. 113. Р. 328–340.
4. Behbahani A. Technical and vocational education and the structure of education system in Iran // Procedia Social and Behavioral Sciences. 2010. Vol. 5. C. 1071–1075.
5. Sayers J.A. Career and Technical Education (CTE) and High School Student Success in Tennessee: dis.
… doctor of education in educational leadership. EastTennessee, 2015. 130 с.
6. Об утверждении государственной программы Российской Федерации «Развитие промышленности и повышение ее конкурентоспособности»: постановление Правительства Рос. Федерации от 15 апр. 2014 г. № 328 // Российская газета. 2014. 24 апр.
7. О комплексной программе «Уральская инженерная школа»: указ губернатора Свердл. обл. от
6 окт. 2014 г. № 453-УГ // Областная газета. 2014. 26 окт.
8. Современное инженерное образование / А.И. Боровков [и др.]. СПб.: Изд-во Политехн. унт-та,
2012. 80 с.

1