?аза?стан Республикасыны? білім беруді 2020 жыл?а дейін дамытуды? Мемлекеттік ба?дарламасында о?у ?рдісінде а?паратты?-?атынасты? технологияларды ке?інен пайдалану жалпы білім беруді дамытуды? басты ба?дарыны? бірі делінген.
А?паратты?-?атынасты? технологияны б?секеге ?абілетті ?лтты? білім беру ж?йесін дамыту?а ж?не оны? м?мкіндіктерін ?лемдік білімдік орта?а енудегі саба?тасты??а ?олдану негізгі м?нге ие болып отыр.
?о?амны? ?ар?ынды а?параттану д?уірінде адамны? жан-жа?ты дамуы ?шін а?паратты жина?тай білу, болжамдар мен ?орытындылар жасай білу ж?не жа?а а?паратты? технологияларды ?олдануына ?азіргі кезе?де ?те к?п назар б?лінуде. Білім беру ?рдісінде жа?а а?паратты? технологияларды ?олданып о?ыту ?дістемесіні? ?згертуіне байланысты информатиканы мектепте о?ыту сапасын ?лі де жетілдіру, информатика о?улы?тары мен о?ыту-?дістемелік ??ралдарына ?ойылатын дидактикалы? талаптарды на?тылау, осы материалдарды даярлау ?зекті м?селелерді? бірі.
?азіргі орта мектеп орындарында о?ытуды? белгілі бір ?дістемелік д?ст?рлері ?алыптасуына ?арамастан, о?ытуды? жа?аша ?дістерін іздестіру, о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамыту, ?здігінен іздену жолдарын, коммуникативтік ?абілетін, адамдарды бас?ара білу ?абілетін дамыту жолдарын іздестіру ?рекеттері ж?ріп жатыр. Атап айт?анда, іргелі п?ндерді о?ыту м?селесіне жа?аша ?дістер керек, ?йткені, б?гінгі ?лемдік ?ндірістік технология барысында ?ылыми жетістіктерді пайдалануда.
Білімні? барлы? салаларында а?паратты? ?ар?ынды ?суі педагогикалы? ?рдісті ?амтамасыз етуді? жа?а ?діс-т?сілдерін ?олдануды талап етеді. Осы?ан байланысты, е? алдымен, «Информатика» п?нін о?ытуды? алатын орны ерекше. Со??ы он ша?ты жыл ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы, программалау курстарын о?у процесіне енгізуді? ал?аш?ы ?адамдарынан бастап о?ытуды ?йымдастыруды? ?р т?рлі м?селелеріне дейін шешілуде, олар?а байланысты ?ылыми-?дістемелік т?жырымдар жасалуда. Олай болса, т?л?алы?-ба?дарлы? білім берудегі негізгі ??рал о?улы? десек, оны? сапасы мен ат?аратын ?ызметін жете т?сінуге к??іл б?лу ?ажет.
?азіргі та?да информатика ?лемдік ?ылымыны? бірден-бір болаша?ы бар ?ылым саласы болып табылады. Жалпы ннформатика курсы – а?паратты? ?рдістерді? ?р т?рлі таби?ат ж?йесінде ?ту за?дылы?тары, а?паратты? ?рдістерді автоматтандыруды? ?дістері, т?сілдері ж?не технологиялары туралы ?ылым. Ол заманауи ?ылыми ?мірлік к?з?арасты? дамуына, о?ушыларды? зияткерлік ?абілеттері мен танымды? ?ызы?ушылы?тарын дамыту?а; осы ?ылым?а негізделетін о?ушылар?а ?ажетті а?паратты? технлогияларды ме?геруге себептеседі.
"Информатика" п?нінен білім беру та?ырыпты? жоспарда?ы ?рбір б?лімдерге с?йкесте?діріліп ?сынылады. Мектеп информатикасы о?у ?рдісіне ЭЕМ–ді ?олдануды? программалы?, техникалы?, о?у-?дістемелік, ?йымдастырушылы? м?селелерімен жабды?тауды ?арастырады. Мектепте информатика о?улы?тары ?рт?рлі бол?анымен, оларды? мазм?нын т?ра?ты деп есептеуге болады. Мысалы, 5-6 сыныптарда келесі б?лімдер ?арастырыл?ан:
а?парат ж?не а?паратты? ?рдістер;
компьютер а?паратты ??деу ??ралы;
алгоритмдеу ж?не модельдеу;
а?паратты? ж?не коммуникациялы? технологиялар;
телекоммуникация.
Біра?, 6 сынып?а арнал?ан ?аза? тілінде информатикадан о?улы? шы?арылма?ан. Осы?ан байланысты, мектеп информатикасы бойынша электронды? о?у-?дістемелік кешендерді ??деп, ?олдану ?ажеттілігі туындайды.
О?у орындарды? негізгі а?паратты? ?орлары, ?р т?рлі п?ндер бойынша электронды? о?у-?дістемелік кешендер (ЭО?К) болып табылады. ЭО?К ?андай да бір п?нді о?у?а ?ажетті барлы? а?паратты? материалдарды біры??ай кешенге жинау?а м?мкіндік береді. Сонымен ?атар, олар ?азіргі уа?ытта?ы дана етіп басуды? интерактивтілігін, к?рнекілігін, мобильділігін, ша?ындылы?ы мен т?мен ??нын, тексеру тапсырмалары мен сына?тарды? к?пн?с?алы?ын, к?пде?гейлігін ж?не ?рт?рлілігін ?амтамасыз етеді.
ЭО?К білім беру ?рдісіне енгізу білім алушыларды? о?ып жат?ан п?нін саралау?а к?мектеседі, материалды ?з бетімен ме?геруге, о?ытуды жекелендіруге, ба?ылау мен ?зіндік ба?ылауды жетілдіруге, о?ыту ?рдісіні? н?тижелілігін арттыру?а м?мкіндік береді. Заманауи ЭО?К жетістіктеріне ?з бетіндік ж?мысты тиімді ?йымдастыру мен о?ушыны? о?ыту ?рдісіндегі р?лін белсенді етуін жат?ызу?а болады.
Электронды? о?у-?дістемелік кешен (ЭО?К) – б?л на?ты о?у п?нін зерттеуге ?ажетті ж?не жеткілікті білім беру ?ызметтеріні? толы? жина?ын (?йымдастырушылы?, ?дістемелік, теориялы?, практикалы?, т?жірибелік, ке?естік ж?не бас?алары) ?амтамасыз ететін о?у-?дістемелік, ба?дарламалы?-техникалы? ж?не ?йымдастырушылы? ??ралдарыны? жина?ы болып табылады.
ЭО?К п?н бойынша саба?тарды? барлы? т?рлерін толы? ?амтамасыз етуі ж?не оны? ??рамы мыналардан т?руы тиіс: п?нні? теориялы? негіздерін зерттеу ??ралдары (а?паратты? ??раушы); практикалы? саба?тарды ?олдау ??ралдары; о?у мекемесіні? о?ытуды? м?мкіндігі бар барлы? т?рлерін ?ткізуге м?мкіндік беретін зертханалы? практикум; б?кіл п?нні?, сондай-а? оны? ??рамында?ы жеке нысандарды зерттеу бойынша ?дістемелік н?с?амалар; п?нді зерттеу ?рдісін бас?аруды? ??ралдары
Информатика біршама жас ж?не жылдам дамушы ?ылым болып табылады. Дамуды? жо?ар?ы ?ар?ыны о?ытушыны? ?немі ?р т?рлі а?парат к?здерінен а?паратты? ?лкен к?лемдерін ме?геруді, оны ??деуді, бастысын та?дау мен оларды ж?йелеуді талап етеді. Сонды?тан, «Информатика» п?ні бойынша электронды? о?у-?дістемелік ??ралыны? ішіне к?птеген дидактикалы?, ?дістемелік ж?не бас?а да материалдар енгізуге болады. ЭО?К келесі тараулардан т?рады:
Пайдалы сілтемелер мен ?дебиеттер (ж?мыста информатика п?ні м??алімдері материалдарын пайдалана алатын сайт мекен-жайлары).
Оку-?дістемелік кешенні? барлы? материалдары ая?тал?ан блок (модуль) т?рінде ?сынылып, ?йренушілерге аса ?иынды? тудырмайтын, ?йренудегі ауырпалы?тарды жою?а к?мек беріп, атал?ан п?нді ме?геруде ?ылыми ж?не идеялы? де?гейдегі тапсырмаларды ашуда, п?наралы? байланысы болып, о?ытуды? практикалы? ба?ытын к?шейтуге ж?не жеке т?р?ыда о?ыту?а м?мкіндік ту?ызуы керек.
ЭО?К жасау кезіндегі ?р т?рлі техникалы? м?мкіндіктерді? ?олдану, к?рнекілігін к?шейтуге септігін тигізіп ж?не о?у ??ралын ме?геруді же?ілдетуге м?мкіндік беретін статистикалы? ж?не динамикалы? кестелерді, сурет сипаттарды, анимацияларды ?осу?а м?мкіндік береді.
О?ушылар ?шін электронды? о?у ?дістемелік кешен – ол ?зіні? мектеп ?абыр?асында ж?рген жылдарында ?здігінен білімін толы?тырып отыру?а ж?не ма?сатты т?рде бітіру емтихандарына дайындау?а м?мкіндік беретін а?парат к?зі. Ал м??алімдер ?шін ол ?зіні? педагогикалы? т?жірибесі ар?ылы толы?тырып ж?не дамытып отыру?а болатын ашы? ?дістемелік ж?йе.
О?ушылар тек білім ?ана алмай, ??растыруда?ы ж?не анимация элементтерін электронды ?дістемелік кешенде ?олдануында?ы білімдерін ала алады. Э?К о?ушыларды? танымды? ?ызметін белсендіруіне ы?пал етеді.
Сонымен, мектеп информатикасы бойынша электронды? о?у-?дістемелік кешенді ?олдану ?ажетті болып келеді. ?йткені, б?л кешенді пайдалану тек ?ана о?ушы ?шін емес, о?ытушыны? дидактикалы? ?дістемелік к?мекші ??ралы болып табылады. Ол о?ушыларды? ?з шы?армашылы? ?абілеттерін барынша ашып, ?ызы?ушылы?ын арттырып, ?здігінен білім алу?а ??штарлы?ын ту?ызып, а?паратты тауып ж?не оны ме?гере алуына к?мектеседі.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер тізімі:
Бидайдеков. Информатика мен информатика п?ні туралы. //Информатика негіздері.
Халы?ова ?.З. Информатиканы о?ыту ?дістемесі. Алматы.:Білім, 2000 ж.
Е.Н?ржанов. Электронды? о?улы?тарды саба?та пайдалану тиімділігі. //Информатика негіздері.
Қазақстан Республикасының білім беруді 2020 жылға дейін дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында оқу үрдісінде ақпараттық-қатынастық технологияларды кеңінен пайдалану жалпы білім беруді дамытудың басты бағдарының бірі делінген.
Ақпараттық-қатынастық технологияны бәсекеге қабілетті ұлттық білім беру жүйесін дамытуға және оның мүмкіндіктерін әлемдік білімдік ортаға енудегі сабақтастыққа қолдану негізгі мәнге ие болып отыр.
Қоғамның қарқынды ақпараттану дәуірінде адамның жан-жақты дамуы үшін ақпаратты жинақтай білу, болжамдар мен қорытындылар жасай білу және жаңа ақпараттық технологияларды қолдануына қазіргі кезеңде өте көп назар бөлінуде. Білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқыту әдістемесінің өзгертуіне байланысты информатиканы мектепте оқыту сапасын әлі де жетілдіру, информатика оқулықтары мен оқыту-әдістемелік құралдарына қойылатын дидактикалық талаптарды нақтылау, осы материалдарды даярлау өзекті мәселелердің бірі.
Қазіргі орта мектеп орындарында оқытудың белгілі бір әдістемелік дәстүрлері қалыптасуына қарамастан, оқытудың жаңаша әдістерін іздестіру, оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, өздігінен іздену жолдарын, коммуникативтік қабілетін, адамдарды басқара білу қабілетін дамыту жолдарын іздестіру әрекеттері жүріп жатыр. Атап айтқанда, іргелі пәндерді оқыту мәселесіне жаңаша әдістер керек, өйткені, бүгінгі әлемдік өндірістік технология барысында ғылыми жетістіктерді пайдалануда.
Білімнің барлық салаларында ақпараттың қарқынды өсуі педагогикалық үрдісті қамтамасыз етудің жаңа әдіс-тәсілдерін қолдануды талап етеді. Осыған байланысты, ең алдымен, «Информатика» пәнін оқытудың алатын орны ерекше. Соңғы он шақты жыл ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы, программалау курстарын оқу процесіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға байланысты ғылыми-әдістемелік тұжырымдар жасалуда. Олай болса, тұлғалық-бағдарлық білім берудегі негізгі құрал оқулық десек, оның сапасы мен атқаратын қызметін жете түсінуге көңіл бөлу қажет.
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымының бірден-бір болашағы бар ғылым саласы болып табылады. Жалпы ннформатика курсы – ақпараттық үрдістердің әр түрлі табиғат жүйесінде өту заңдылықтары, ақпараттық үрдістерді автоматтандырудың әдістері, тәсілдері және технологиялары туралы ғылым. Ол заманауи ғылыми өмірлік көзқарастың дамуына, оқушылардың зияткерлік қабілеттері мен танымдық қызығушылықтарын дамытуға; осы ғылымға негізделетін оқушыларға қажетті ақпараттық технлогияларды меңгеруге себептеседі.
"Информатика" пәнінен білім беру тақырыптық жоспардағы әрбір бөлімдерге сәйкестеңдіріліп ұсынылады. Мектеп информатикасы оқу үрдісіне ЭЕМ–ді қолданудың программалық, техникалық, оқу-әдістемелік, ұйымдастырушылық мәселелерімен жабдықтауды қарастырады. Мектепте информатика оқулықтары әртүрлі болғанымен, олардың мазмұнын тұрақты деп есептеуге болады. Мысалы, 5-6 сыныптарда келесі бөлімдер қарастырылған:
ақпарат және ақпараттық үрдістер;
компьютер ақпаратты өңдеу құралы;
алгоритмдеу және модельдеу;
ақпараттық және коммуникациялық технологиялар;
телекоммуникация.
Бірақ, 6 сыныпқа арналған қазақ тілінде информатикадан оқулық шығарылмаған. Осыған байланысты, мектеп информатикасы бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешендерді өңдеп, қолдану қажеттілігі туындайды.
Оқу орындардың негізгі ақпараттық қорлары, әр түрлі пәндер бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешендер (ЭОӘК) болып табылады. ЭОӘК қандай да бір пәнді оқуға қажетті барлық ақпараттық материалдарды бірыңғай кешенге жинауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, олар қазіргі уақыттағы дана етіп басудың интерактивтілігін, көрнекілігін, мобильділігін, шағындылығы мен төмен құнын, тексеру тапсырмалары мен сынақтардың көпнұсқалығын, көпдеңгейлігін және әртүрлілігін қамтамасыз етеді.
ЭОӘК білім беру үрдісіне енгізу білім алушылардың оқып жатқан пәнін саралауға көмектеседі, материалды өз бетімен меңгеруге, оқытуды жекелендіруге, бақылау мен өзіндік бақылауды жетілдіруге, оқыту үрдісінің нәтижелілігін арттыруға мүмкіндік береді. Заманауи ЭОӘК жетістіктеріне өз бетіндік жұмысты тиімді ұйымдастыру мен оқушының оқыту үрдісіндегі рөлін белсенді етуін жатқызуға болады.
Электрондық оқу-әдістемелік кешен (ЭОӘК) – бұл нақты оқу пәнін зерттеуге қажетті және жеткілікті білім беру қызметтерінің толық жинағын (ұйымдастырушылық, әдістемелік, теориялық, практикалық, тәжірибелік, кеңестік және басқалары) қамтамасыз ететін оқу-әдістемелік, бағдарламалық-техникалық және ұйымдастырушылық құралдарының жинағы болып табылады.
ЭОӘК пән бойынша сабақтардың барлық түрлерін толық қамтамасыз етуі және оның құрамы мыналардан тұруы тиіс: пәннің теориялық негіздерін зерттеу құралдары (ақпараттық құраушы); практикалық сабақтарды қолдау құралдары; оқу мекемесінің оқытудың мүмкіндігі бар барлық түрлерін өткізуге мүмкіндік беретін зертханалық практикум; бүкіл пәннің, сондай-ақ оның құрамындағы жеке нысандарды зерттеу бойынша әдістемелік нұсқамалар; пәнді зерттеу үрдісін басқарудың құралдары
Информатика біршама жас және жылдам дамушы ғылым болып табылады. Дамудың жоғарғы қарқыны оқытушының үнемі әр түрлі ақпарат көздерінен ақпараттың үлкен көлемдерін меңгеруді, оны өңдеуді, бастысын таңдау мен оларды жүйелеуді талап етеді. Сондықтан, «Информатика» пәні бойынша электрондық оқу-әдістемелік құралының ішіне көптеген дидактикалық, әдістемелік және басқа да материалдар енгізуге болады. ЭОӘК келесі тараулардан тұрады:
Түсініктеме хат.
Нормативті құжаттар: Жұмыс бағдарламалары, күнтізбелік-тақырыптық жоспар.
Сабақ материалдары: Сабақтардың теориялық материалдары, дәрістер; тұсаукесерлер; зертханалық-тәжірибелік сабақтар.
Бақылау материалдары: тақырыптық тестілер; жұмыс дәптерлері; сөзжұмбақтар, ребустар; қайталауға арналған тапсырмалар мен қосымша материалдар; бақылау және тексеріс жұмыстары.
Тараулар бойынша электрондық ойындар.
Реферат тақырыптары.
Пайдалы сілтемелер мен әдебиеттер (жұмыста информатика пәні мұғалімдері материалдарын пайдалана алатын сайт мекен-жайлары).
Оку-әдістемелік кешеннің барлық материалдары аяқталған блок (модуль) түрінде ұсынылып, үйренушілерге аса қиындық тудырмайтын, үйренудегі ауырпалықтарды жоюға көмек беріп, аталған пәнді меңгеруде ғылыми және идеялық деңгейдегі тапсырмаларды ашуда, пәнаралық байланысы болып, оқытудың практикалық бағытын күшейтуге және жеке тұрғыда оқытуға мүмкіндік туғызуы керек.
ЭОӘК жасау кезіндегі әр түрлі техникалық мүмкіндіктердің қолдану, көрнекілігін күшейтуге септігін тигізіп және оқу құралын меңгеруді жеңілдетуге мүмкіндік беретін статистикалық және динамикалық кестелерді, сурет сипаттарды, анимацияларды қосуға мүмкіндік береді.
Оқушылар үшін электрондық оқу әдістемелік кешен – ол өзінің мектеп қабырғасында жүрген жылдарында өздігінен білімін толықтырып отыруға және мақсатты түрде бітіру емтихандарына дайындауға мүмкіндік беретін ақпарат көзі. Ал мұғалімдер үшін ол өзінің педагогикалық тәжірибесі арқылы толықтырып және дамытып отыруға болатын ашық әдістемелік жүйе.
Оқушылар тек білім ғана алмай, құрастырудағы және анимация элементтерін электронды әдістемелік кешенде қолдануындағы білімдерін ала алады. ЭӘК оқушылардың танымдық қызметін белсендіруіне ықпал етеді.
Сонымен, мектеп информатикасы бойынша электрондық оқу-әдістемелік кешенді қолдану қажетті болып келеді. Өйткені, бұл кешенді пайдалану тек қана оқушы үшін емес, оқытушының дидактикалық әдістемелік көмекші құралы болып табылады. Ол оқушылардың өз шығармашылық қабілеттерін барынша ашып, қызығушылығын арттырып, өздігінен білім алуға құштарлығын туғызып, ақпаратты тауып және оны меңгере алуына көмектеседі.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Бидайдеков. Информатика мен информатика пәні туралы. //Информатика негіздері.
Халықова Қ.З. Информатиканы оқыту әдістемесі. Алматы.:Білім, 2000 ж.
Е.Нұржанов. Электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану тиімділігі. //Информатика негіздері.
