А?паратты? коммуникативтік технологияларды пайдалану ар?ылы студенттерді? а?паратты? ??зыреттілігін арттыру.

Ақпараттық коммуникативтік технологияларды пайдалану арқылы студенттердің ақпараттық құзыреттілігін арттыру.

Хатенова Майрагул Мукарамовна

(Атырау аграрлы-техникалық колледжі)

maira_89_89_89@mail.ru

Бүгінгі таңда жастарға әлемдік ғылыми прогресс деңгейіне сәйкес білім беру, тәрбиелеу, олардың рухани байлығы мен мәдениетін жетілдіру адамзат қоғамының маңызды міндеті болып табылады. Осы міндетті жүзеге асыруда студентті тұлға ретінде қалыптастыру, оның қабілеттерін, ең алдымен интеллектуалдық қабілеттерін дамытуға жағдай жасау өзекті болып саналады.

Еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуының стратегиялық бағыттарына сәйкес білім беру жүйесін дамыта отырып, әлемдік білім кеңістігіне ықпалдастырудағы негізгі бағдардың бірі-адамды қоғамның ең маңызды құндылығы ретінде тану және оның рухани жан-дүниесінің дамуына, көзқарастары мен шығармашылық әлеуетінің, танымдық біліктілігі мен мәдени құндылықтарының жоғары деңгейде дамуына, жеке тұлғасының қалыптасуына жағдай жасау. Осыған байланысты қоғамның дамуы бүгінгі таңдағы білім беру процесінде дамыған елдер стандартына деген ұмтылысты қажет етуде. Ал әлемдік білім кеңістігіне ену, әрине, бәсекеге қабілеттілік ұғымымен байланысты. Дана халқымыздың «Біліксіз қалар жырақта, білімді жетер мұратқа» - деген өсиетінің өзектілігі күннен күнге өсе түсуде. Елбасы Н.Ә. Назарбаев өзінің «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында» деген еңбегінде: «ХХІ ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Біздің болашақтың жоғары технологиялық және ғылыми қамтымды өндірістері үшін қадрлар қорын жасақтауымыз қажет. Осы заманғы білім беру жүйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымда ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық экономика құра алмаймыз. Демек, барлық деңгейдегі техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуға бағытталған тиісті шаралар қолдануымыз шарт» [1], – деп ел қоғамы алдына үлкен міндет жүктеді. 

«Оқытудың қазіргі заманғы жаңа технологиясы оқу үдерісіне педагогикалық-психологиялық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады. Бұл технологияны оқу-тәрбие жұмысының бір-бірімен тығыз байланысқан білімгерлерді (оқушы, курсант, студент т.б.) дамытуға бағытталған әдістері мен түрлерінің кешенді жиынтық жүйесі деп қарайтын болсақ, онда ол білім құрылымы мен мазмұнын жетілдіру ісінің басты бағыты, яғни оқыту мен тәрбиенің тиімділігін қамтамасыз ететін біртұтас үдеріс болып табылады. Сондықтан да оқу-танымдық, оқу-тәрбиелік, оқу-әдістемелік, педагогика-психологиялық, ақпараттық-коммуникациялық жаңа технологияға бетбұрыс әлемдік білім кеңістігіне талпынған қазақстандық ғылыми-әдіснамалық жүйені мазмұны жағынан ғана байытып қоймай, құрылымын да өзгертіп, бағыты жағынан да жетілдіре түседі» [2,38].

Қазақстан әлем бойынша ең жаңа деген оқу формаларын зерттеп, білім саласында үнемі жаңарту жасап келеді. Сонымен қатар өкініштісі елімізде ақпараттық қоғам әлі толық қалыптаспай жатыр. Сұранысқа орай технология даму үстінде. Білім ұйымдары «e-learning» негізінде электронды оқытуды 2015 жылға қарай 50% ал 2020 жылға қарай 90% іске асыратыны мақсаттық индикатормен анықталған. Соңғы онжылдықта цифрлық қоғам белсенді түрде қалыптасып, электронды оқыту, электронды денсаулық сақтау, электронды үкімет, электронды ғылым т.б. ұғымдармен біздің сөздік қорымыз толықты. Ақпараттық қоғамның сөздік қорында тағы да бір жаңа ұғымдар - Smart, Smart education ұғымдары белсенді түрде еніп келеді. Smart education ұғымы тіпті көптеген елдерде іс жүзінде жиі қолдануда.  Smart education ұғымының негізгі мәні неде? Сөздің түбіріне келетін болсақ, «smart» сөзі ағылшын тілінен аударғанда «зерек», «ақылды» дегенді білдіреді. Смарт - бұл неологизм, сын есім ретіндегі негізгі мағынасы  - парасатты, тапқыр, ақылды, ал зат есім ретінде – ақыл, алғырлық, зеректілік деген мағынаны білдіреді. Қазіргі таңда Smart технологиясын өндірушілер – АҚШ, Канада, Оңтүстік Корея елдері. Заман талабының білім беруді жаңғыртудың негізгі бағыттарының бірі оқыту процесін ақпараттандырудың қажеттілігі болып табылады. Осыған байланысты көкейтесті сауалымызға жауап табу мақсатында тақырыбымызға байланысты ақпараттарды саралап көрейік.

Smart education негізгі идеясы неде екенін білу үшін білім берудің  дамуының үдерісін қарастыруымыз қажет. Шартты түрде оны үш кезеңге бөлуге және келесі көзқараста қарастыруымызға болады. Айта кетсек: білім, технологиялар, оқыту және ұстаз болмақ.

I кезең: Кешегі таңда студенттің білім алатын көзі оқытушы болды. Басқа жерден білім ала алмады. Тек қана  дәрісханада немесе оқытушы берген кітаптарды оқыды. Оқу орындарының мақсаты индустриалды өндіріске маман даярлау болды.

II кезең: Бүгін студенттің білім алатын жалғыз көзі оқытушы ғана емес, студенттер бір-бірімен ақпарат алмасады және жаңа білім деңгейін қалыптастырады. Сонымен қатар білім беруде жаңа педагогикалық технологиялар  ұстаз  шеберлігін жетілдіруге ықпал жасап, шәкірттің  ойлау қабілетін ұштала түсуінен әсері мол. Сонымен бірге әлеуметтік-рухани жан дүниесінің маңыздылығын іріктеуге, ізгілікті жағын дамытуға бағыттайды және өзінің психологиялық даралық сипатын анықтауға ниеттендіреді.

III кезең: Ал ертеңгі күні студенттің білім алатын көзі Интернет болмақ, технологиялар жаңа білім жаратуға жекеше түрде бағытталады. Оқыту үдерісі әртүрлі бағыттарда білім нысанының қозғалысын реттеуде болжауға болады. Яғни студенттен оқытушыға және кері қатынаста, студенттен студентке және т.б. Оқу орнының түлегі өз мамандық иесі ғана емес, ол әлеуметтік ортада өз жауапкершілігін сезіне алатын, өздігінен әрекет етуге және қабілетті қайшылықтарды ашуға мейлінше жетілген, оны түрлі өзгерістерге дамытуға қабілетті,шығармашыл, барлық істі сауатты шеше білетін тұлға ретінде қалыптаса алады.

Соңғы он жылдықта цифрлық қоғам белсене дамуда және білім экономикасы, электрондық армия, электрондық мәдениет, электрондық денсаулық сақтау, электрондық мемлекет, электрондық ғылым сияқты атрибуттармен белгілі нысанға келді. Электрондық оқыту цифрлық қоғамның құрылымына енгізілді және оның орталық, жүйелік элементі болып табылады.  Алайда, электрондық оқыту туралы айтқанда негізінде технологияға тірелеміз. Қазіргі уақытта электрондық оқыту инновация емес болып отыр. Онда түсініксіз көмескі айқындамалар қалған жоқ. Білім беру контенті студенттерге еркін қолжетімді, оқытушы мен студенттердің кері байланысын қамсыздандыру, арасындағы білімдер сабақтастығы, әкімшілік мақсаттың автоматтандырылуы осылардың барлығы технологияларға жатады.

Smart education тұжырымдамасының негізі барлық білім беру үдерісінің кешенді модернизациясы мен осы үдерісте пайдаланатын әдістері және технологиялары болып табылады. Smart тұжырымдамасы білім беру бағытында жаңа технологияның пайда болуына өз септігін тигізеді, атап айтқанда ақылды тақта, ақылды экрандар, интернетке әр жерден кіру сияқты және әр технологиялар контентті жаңаша жасау үрдісін,  оның жеткізуін және актуализациялауын қалыптастырады. Оқыту тек сыныпта, дәрісханада ғана емес, үйде немесе кез келген жерде: қоғамдық жерлерде мұражайда, кафеде т.б. жалғасады. Негізгі білім беру үдерісін байланыстыратын элемент - белсенді білім беру контенті болады және мезгілдік пен кеңістік ауқымдарды  шешу үшін соның базасында дара репозиторий құралады.

Smart education тұжырымдамасының негізінде оқытуды жекешелендіру идеясы жатады, нақты тыңдаушыға бағытталған контентті оқытушы құрастырып жасау арқылы және академиялық білімдерді басқару арқасында жетуге болады. Сол арқылы жағдайы жасалып, әр жаңа білім нысаны бейнеленіп идентификацияланады. Осындай нысанның алабы оларды қиыстыру арқылы тыңдаушының қажеттіліктерін қанағаттандыруға бірегей контентті құрастыруға талап етеді. Бұл тек қана контент құрастыруда ғана емес, сонымен қатар көзқарастарды актуализациялауға тиімді.Осыдан бөлек репозиторийлерді жасау интернет желісіне көшіру, айналасына одақтастар құруды талап етеді. Бұл репозиторийлерге жаңа актуалды білім құйып, контент айырбастау үдерісін арттырады.

Жаңа білім беру контенті студенттерге құзыреттілік моделіне сәйкес дағдылар алуға көмектеседі. Ал Smart education философиялық тұрғыдан оқытушы әзірлеме дайындағанда әр студентке жеке қарым – қатынас жасау, талғам бойынша пән таңдауға септігін тигізеді. Осыған орай, Болон жүйесі реттеліп келтірілген. Демек, студенттің өзі нақты мамандандырылған пәнді құрастыруға қатыса алады. Студент оқу жоспарын өзіне-өзі құрастырады, мұндағы оқытушының міндеті оған көмек беру. Smart education пән бойынша курс құрастырғанда техникалық әзірлемесіне байланысты оқытушыға уақыт үнемдеуіне жол береді. Модуль түрінде жүзеге асырылған, арнаулы бейнемен суреттелген бар контентті қолдана алады. Технологияның көмегімен осы модульдарды көрінген тізбектілікте жинауға мүмкіндік алады, ең бастысы автоматталған режимде. Соңғы уақытты айрықша үлкен мәлімділікті жастар арасында әлеуметтік сервистер алды. Мысалы, Twitter, Facebook т.б. сияқты. Дегенмен, интернет желісінде контенттің орналасуы мен технологиялардың  игерілуі білім беру үдерісінің байыпты жоғарылау сапасының түрткісі.

Жаңа тұжырымдаманың енуіне байланысты оқытушының, студенттің рөлі ауысады. Егер бастапқыда  студент сабаққа келіп, материалдарды жазуға міндетті болса, яғни білім алудың жалғыз көзі дәріс болды. Ал бүгінгі студент базалық ақпараттық технологияларды, интернеттің іздеу құралдарын өте жақсы қолданады. Керекті мәліметін өз бетінше іздеп таба алады. Осыған байланысты дәріс жазуға мүмкіндік қажет етпейді. Бірақ ол жол бағдарлаушыға мұқтаж - бұл оқытушының функциясы, ол жаңа білімдерді құрастыруға, студенттің қажетті білім алуына бағыттау, әдеттегі қолданылатын технологиялардың көмегімен студент білімінің сапасын қанағаттандырып, қамсыздандырады.

Біздің еліміз әлем бойынша ең жаңа деген оқу формаларын зерттеп, білім саласында үнемі жаңарту жасап келеді. Қазіргі электронды оқытуда қолға алған шараларымыздың басым бөлігі ақпаратты жинау, түгендеуге арналған. Білімімізді көтеруге қатысты тұстары әзірге іске қосылмады деуге болады. Білімді көтеруге арналған механизм – бейнедәріс, жаңа форматтағы оқулық, сарапталған тест тапсырмалары, контент жұмысы жанданғанда ісіміз оңға басады деуімізге болады.

Қай елдің болсын, заман ыңғайына қарай экономикалық-қоғамдық қатынастарының барлық саласы өзгеріп, дамыған сайын білім беру жүйесі де өзгеше мән-мазмұнға ие болып, сол қатынастарға сәйкес дамитыны табиғи заңдылық.

Ғылым мен техниканың жылдан жылға кең өріс алып, жедел қарқынмен дамуы, білім мен дамудың  негізгі көрсеткіші болып табылатын адами капиталымызды артуына алып келуі тиіс. Осы орайда ел Президенті Н.Ә.Назарбаевтың халыққа жолдауындағы «Оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды білім беру саласын жақсартуда қолданысын кеңейту керек» деген сөзін басшылыққа ала отырып, ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланып, аталмыш оқыту жүйесіне жаппай көшу арқылы  білім беруді жетілдіру керек.

ҚР Президентінің жолдауында: «Қазақстанның әлемдегі ең дамыған 50 елдің қатарына кіру тұжырымдамасында басты басымдылық ретінде ұлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсарту, оқыту нәтижесі студенттердің сындарлы ойлау, өзіндік ізденіс пен ақпаратты терең талдау машығын игеру болуға тиіс» деп белгілеген болатын[1].  Студенттердің жақсы білім алуын, табысты оқуын, ақыл-ойының дамуын жоғары дәрежеде ұйымдастыру егеменді елімізді одан әрі дамытатын азаматтарды тәрбиелеуде маңызды қадам болып табылады.

«Ұлттың дамуы толығымен білім сапасының дамуына тәуелді» деген Джон Кеннедидің ұлы сөздерімен ойымды қортындылағым келеді.
Smart education оқытушыға курсты әзірлеуде техникалық талаптарға уақыт кетірмей, арнайы дайындалған модуль түрінде жүзеге асырылған контентті қолдануға мүмкіндік береді. Мұндай модульдер технологиясының көмегімен білім контентін кез келген ретте автоматты түрде жинақтауға болады. Smart education оқытушылар білім контенттерімен алмасуға мүмкіндік беретін интернет қауымдастықтарын, әлеуметтік желілерді дамытуды көздейді. Ақылды білім беру – белсенді емес контенттен онлайн, интерактивті, белсенді оқыту контенттеріне ауысу болып табылады. Smart education білімнің синхронды жеткізілу шарттарын жасауға мүмкіндік береді: кеше сайтта болса, бүгін оқу материалында қолдануға болады. Ал, дәстүрлі білім бүгінгі таңда интернет ресурстары мен мультимедиа каналдарында орналасқан  ақпараттармен салыстырғанда тар көлемде білім береді. Ал, жаһандану мен жаһанданудың жылдамдығын арттырушы күштердің бірі ретінде ақпараттық және коммуникациялық технология саласындағы ілгерілеу күнделікті өмірімізге үлкен өзгерістер әкелуде және ақпарат ағынының көптігі үлкен алаңдаушылық туғызуда. Сондықтан да, білім беру саласында жүргізіліп отырған ауқымды реформалар ұстаздарға еліміздің әрбір азаматы кәсіби біліктілігі жоғары, бәсекеге қабілетті болатындай, ой-өрісі жаңашыл тұлғаны даярлауды міндеттейді. Мұғалімнің білімі мен біліктілігі жоғары деңгейде болғанда ғана баланың білім сапасының жоғары болатыны анық.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2014 жылғы 17 қаңтар. 

2. Пірәлиев С.Ж., Даутов С.Б., Симтиков Ж.Қ. «Елбасы және отандық білім жүйесі»Алматы,  Абай атындағы ҚазҰПУ, «Ұлағат», 2011 жыл.

3. Дускалиев Н.К. E-learning жүйесінде  контентті жасақтау. // «Білім беру қызметкерлерінің кәсіби өсуі білім берудің жаңа сапасын қамтамасыз етудің шарты» тақырыбындағы білім беру қызметкерлерінің Бірінші Республикалық педагогикалық оқуларының облыстық кезеңінің материалдары, Орал қаласы, 2013