"Компьютер ??рыл?ылары"

Сабақ тақырыбы: Компьютердің құрлымы

Сабақ мақсаты: Оқушылардың компьютердің негізгі құрылғылары жөнінде білімін қалыптастыру.Тақырып бойынша бекіту тапсырмалары арқылы оқушылардың білімін меңгерту, дамыту.

Сабақ түрі: Жаңа сабақ

Құралдар: Интербелсенді тақта, стикер, карточкалар, түрлі - түсті қарындаштар, постер.

Әдіс – тәсілдер: жұптық, топтық жұмыс

Пәнаралық байланыс: сурет

Сілтеме Е.А. Вьюшков «Информатика» 2014 жыл §6 39 – 47 бет

№	Сабақтың кезеңі	уақыты	Мұғалімнің іс - әрекеті	Оқушының іс - әрекеті
1	Ұймдастыру кезеңі	2 мин	Сыныпта психологиялық хал – ахуалды тудыру. «Шаттық щеңбер» Оқушыларды топқа бөлу (Әрбір оқушыға бағалау критерийлері жазылған кесте таратылады) (Компьютер құрылғыларының суреттері арқылы бөлу)	Шеңберге тұрып бір – біріне ыстық лебіздерін білдіру. Кезектен суреттерді таңдау арқылы 3 топ топтау
2	Білу	5 мин	Тест Дұрыс жауаптарын табу. Компьютердің қазіргі уақыттағы негізгі функциясы қандай? а)Есептеу b) Басқару c) Ақпаратты іздеу d) Құжат құру 2. Жұмыс қабілеті мен басқаруды қамтамасыз ететін программа: а)Интернет b) Операциялық жүйе c) операциялық қабыршық d)Windows 3. Артығын көрсет: а) Суперкомпьютер b) Үлкен компьютер c) Дербес компьютер d) Кіші компьютер 4. Суперкомпьютерлер қайда қолданылады? а)Үйде b) Офисте c) Өндірісте d) Ірі үйымдарда нақты есептер шығару үшін 5. Үлкен дерек қорларын өңдеу және сақтау үшін қолданылатын компьютер: а)Үлкен компьютер b) Дербес Компьтер c) Суперкомпьютер d) сервер 6.Ноутбук компьютерлердің қай түріне жатады? а) Суперкомпьютер b) Үлкен компьютер c) Дербес компьютер d) Сервер 7. Ноутбук деген не? а)Шағын мөлшерлі ноутбук b) Алақан компьютер c) Интернетке қосылған дербес компьютер d) Оқыту мақсатындағы компьютердің арнайы түрі	Таратпа парақшадағы тест сұрақтарына жауап беру.
3	Түсіну	8 мин	Әр топқа құрылғыға байланысты суреті мен ақпарат беріледі. Оқып бір – біріне түсіңдіру.	Оқушылар суртетерге байланысты бөлінеді. Оқиды бір – біріне түсіндіреді
4	Қолдану	11 мин	Тапсырмалар: Жүйелік қораптың ішінде орналасқан құрылғыларды тасымалдап көрсету. (әр топтан 2-3 оқушы интербелсенді тақтаға шығып орындайды) Компьютер құрылғылдарының атаулары берілген. Атауларды сәйкес суретке сызықтар арқылы қосып көрсету. (Әрбір оқушы жеке компьютерге отырып жұмыс жасайды.) Пернетақтаның бөліктерің кестеге сай бояп көрсету. Пернетақта бөліктерінің аты Пернелер Суреттегі түсі Алфавиттік – цифрлык пернетақта Әріптер мен цифрлар Көк Курсорды басқару пернелері Сілтемелер, Home, End, Page Up, Page Down Жасыл Функционалдық пернелер F1 – F12 Қоңыр Қосымша цифрлық пернетақта NumLoke, пернетақтаның оң жағы Сары Басқару пернелері Enter, Shift, Alt, Ctrl, CapsLock, Tab, BackSpace, Delete, Esc, Insert, PrintScreen, SerollLock, Pause Қызыл	Оқушылар интербелсенді тақтада, компьютерде орындайды.
5	Сергіту сәті	1 мин	Интербелсенді тақтада видео көрсету	Оқушылар интербелсенді тақтадағы қимылдарды қайталайды
6	талдау	5 мин	Жүйелік блоктың құрамына кіретін құрылғыларды ментальді картада жазып ажырату. Жүйелік блок	Оқушылар алдарында жатқан постерге жүйелік блоктің құрамына не кіретінің жазады.
7	Синтез	7 мин	Болашақтағы заманауи компьютердің моделін ұсыну	Оқушылар компьютер моделінің суретін салады
8	Бағалау Үй жұмысы	6 мин	Бағалау критерийі бойынша баға қою. Білу кезеңі: 1-4– 1- 4 ұпай 4-6 – 4- 6 ұпай 7-8 – 7 – 8 ұпай Түсіну кезеңі: (смайлек арқылы әр қайсысы өзін бағалайды) -өте жақсы - жақсы -қанағаттанарлық Қолдану кезеңі: 2 – тапс – 2 ұпай 3 – тапс – 3 ұпай Талдау кезеңі: Тапсырманы толық орындаса 5 ұпай Синтез: Бағдаршам түсімен бағалау 3 ұпай 4 ұпай 5 ұпай Оқулықтағы §6 оқу. Тақырып соңындағы ребусты шешу.	Сабақ кезеңіндерінде өздеріне қойған бағаларымен бөлісу.

  Жүйелік блок - дербес компьютердің ең негізгі құрылғысы. Жүйелік блоктың ішінде жүйелік тақша (аналық плата), процессор, оперативті жад, қатқыл диск, қоректендіру блогы, видеокарта секілді көптеген маңызды құрылғылар орналасады. Жүйелік блоктың алдыңғы панелінде қосу (Power) және қайта жүктеу (Reset) батырмасы, компакт-диск мен дискетаны оқитын дискжетектер және қызыл-жасыл жарық индикаторлары орналасады. Жүйелік блоктың артқы жағында негізгі (монитор, пернетақта, тышқан) және қосымша құрылғыларды (принтер, модем, сканер, микрофон) қосатын порттар
мен кірістік құрылғылар орналасқан.

Процессор – компьютердіңеңбастыбөлігі. Ол – компьютердің «миы». Олбүкілкомпьютердіңжұмысынбасқарадыжәнебағдарламалардағыбарлықкомандаларды (операцияларды) орындайды. Компьютердіңкез-келгенжұмысыболса да, процессордыңқатысуыменорындалады.

 Ісжүзіндекомпьютердіңорындайтынжұмысыныңбәріноның бас микросхемасы – микро процессор атқарады. Қазіргікездееңкөптараған процессор (Pentium) «пентиум» депаталады, сондықтанмұндай процессор орнатылған
компьютерді де «Пентиум» депатайды. Жиілікжоғарылағансайын, компьютер де жақсырақболады. Процессор жадпенбіргежұмысістейді.

Жеделжад – бұлкомпьютердіңішкіжады. Жеделжаднемесеоперативтіжадтайтынқұрылғы (ОЖҚ) – олқажетақпараттардыөзінежылдамжазуғажәнеоданоқуғамүмкіндікбереді. Бірақондаақпараттаруақытшасақаталады,
яғникомпьютердіөшіргенше.

Аналық плата – дербес компьютердің ең маңызды құрылғыларының бірі. Аналық платада процессор мен оперативті жадты байланыстыратын ақпараттық кеңарна – басқаша айтқанда «шина» орналасады. Шина сонымен қатар компьютердің басқа да ішкі құрылғыларын бір-бірімен байланыстырып тұрады.

Компьютердің ішкі жадының екі түрі бар: тұрақты жадтайтын құрылығы ТЖҚ – бұл компьютердің ішкі жады, ол компьютердің ішіне, құрастырушы фирмада орнатылады.

Жедел (оперативті) жадтайтын құрылығы ЖЖҚ – ақпараттарды уақытша сақтауға арналған жад. Компьютердің жедел жадының көлемі шекті, сондықтан ЖЖҚ-дан ақпараттарды сыртқы жадқа (дискіге) көшіріп алу керек.

Процессор мен ЖЖҚ – ЭЕМ-ның негізгі құрылғылары.

Монитор.
Дисплей – компьютердіңэкранынаақпараттышығаратынқұрылғы. Сыртқыпішінібойынша дисплей кәдімгітүрлі
түстітеледидеоданаумайды,

   Дисплей – компьютердіңэкранынаақпараттышығаратынқұрылғы. Сыртқыпішінібойынша дисплей кәдімгітүрлі
түстітеледидарғаұқсайды, сондықтан оны жиітелевизиялықтехникадағыдай монитор деп те атайды.

Дисплей – компьютердің «тілі». Ол дисплей көмегіменөзініңжұмысытуралыбарлыққажеттіақпараттыберіпотырады. Үстелүстінеқойылатындербескомпьютерлердіңкөпшілігіндеэлектронды-сәулеліктүтікшеден (ЭСТ) тұратынмониторларқолданылады. Бұндаймониторлардаэкрандағыкескінэлектрондардыңағындарынанпайдаболады. Бұлэлектрондыағындардымонитордыңішіндеорналасқанэлектрондызеңбірекөтежоғарыжылдамдықпенэкранғақарайбағыттайды. Экранныңішкіқабаты люминофор қабығыменқоршалады. Осы қабықэлектрондардыңәсеріненжарқырап, қажеттікескіндіэкрандабейнелейді.

Монитордыңэкранындағыкезкелгенкөрініс (кескін) түрлітүстінүктелердіңжиынтынантұрады. Мұндайнүктелердіәдетте пиксельдер депатайды. Түрлітүстімонитордыңэкранындағыәр пиксель қызыл, жасылнемесекөктүстердіңбіріменбоялғанұсағырақүшнүктелердентұрады.

Алғашқытүрлітүстімониторлар 1982 жылыжасалды, оны CGA-320х200 пиксельді монитор депатады. Ал 1984 жылы EGA-640х350 пиксельді монитор шықты.Қазіргікомпьютерлер VGA(640х480) немесе SVGA(800х600-ден 1248-1024-ке дейін), SX6A(1280х1024), UX6A (1600х1200) мониторларыменжабдықталған.

Соңғыкездерісұйықкристалды(СК) мониторлар  танымалболыпкеледі. Бұрынмұндайжіңішкемониторлар тек
портативтіжәнеқалтағасалыпжүретінкомпьютерлердеорнатылатынболса, қазірүстелүстінеқойылататынкомпьютерлер де осындаймониторларменжабдықталабастады.

Пернетақта – компьютергеақпаратенгізугеарналғанқұрылғы. Оләріптіңжәне цифр пернелерініңкөмегіменкомпьютергекезкелгенақпараттыенгізугемүмкіндікбереді. Қазіргікомпьютерлердіңпернетақтасында 101 немесе 105 перне, ал оңжақ
жоғарғыбұрышында  жұмысрежимітуралыақпаратберіпотыратын 3 жарық индикаторы орналасады.

Пернетақтадағыпернелербірнешеблокқабөлінеді:

символдықпернелер – пернетақтаныңнегізгібөлігіболыптабылады. Бұлпернелердіңкөмегіменкезкелгеналфавитті-цифрлықақпараттыенгізугеболады.

функционал пернелер, бұларсимволдықпернелердіңүстіндегіжолдаорналасқан. Оларлатынның F (F1, F2, …, F12) әрпіменбелгілеген.
Функционал пернелеркомпьютердіңкүрделіоперацияларын тез орындауғамүмкіндікбереді. Әртүрліжағдайлардаоларәртүрліміндеттератқарады.

нұсқаушынемесекурсордыэкрандабасқарупернелері.
Курсор дегенімізэкранда (сызықшатүрінде) жыпылықтаптұратын символ. Олсимволдықперненібасқанда, символ пайдаболатынорындыкөрсетеді. Нұсқаушыпернелерсимволдықпернелердіңтөменгіоңжағындаорналасқан, олардыңүстінде
бағдаршалар(стрелкалар) салынған. Оларкурсордыэкрандажылжытуғаарналған;

цифрлық пернелернемесеқосымшапернетақта – пернетақтаныңоңжағындаорналасқан. Бұлардыңкөмегіменсандықақпараттардыкомпьютергеенгізуге, сондай-ақкурсордыңэкрандақозғалуынбасқаруғаболады. пернесіпернетақтаныңоңжаққосымшабөлігініңжұмысрежимінауыстырыпқосады. Егер осы перненібірретбасса, ондапернелердекөрсетілгенцифрларенгізіледі. Ал егер оны тағыбірмәртебасса, ондабұлпернелеркурсордыэкрандажылжытубағытынбасқарады.  

Пернетақтадажоғарыдааталғанпернелерденбасқа, маңыздыосылардан кем емесарнайыпернелер де бар. Оларға «Enter» (енгізупернесі), «Delete»(жоюпернесі), «Backspace» (артқақарайөшіру), «Capslock» (үлкенрегистрдіқосу) жәнет.б. пернелержатады.

Кейбірамалдардыорындауүшін, пернелердіңкомбинацияларынпайдалануғаболады. Олүшінекі: CtrlжәнеAltарнайыпернелері бар. Мысалы, пернетақтаныңрегистрінағылшыналфавитіненорысалфавитінеауыстыруүшін  Alt+Shift (кейдеCtrl+Shift) пернелерінқатарбасады