Информатика саба?тарында диалогті о?ыту ар?ылы о?ушыларды? білім де?гейін к?теру
Информатика саба?тарында диалогті о?ыту ар?ылы о?ушыларды? білім де?гейін к?теру
Бала?а к?штеп білім беруден г?рі,
баланы? білімге деген ??штарлы?ын ояту е? ма?ызды ма?сат. К. Д.Ушинский
Б?гінгі та?да білім беруде ?мірді? ?зі жа?а идеялар мен ?дістерді талап етеді. ?р м??алім білім беруде к?птеген ?иынды?тармен кездесіп отырады. Біра? «м??алім» атты м?ртебелі маманды? иесі б?ндай ?иынды?тардан шы?уды? жолын таба білу керек. Ол ?немі ?з білімі мен біліктілігін жетілдіру ба?ытында ж?мыстанады. Мен де о?у ?дерісіне ?згеріс енгізіп, о?ушыларды? ?з ойларын еркін ж?не ашы? айтып, к?з?арасын білдіріп, д?лелдер келтіре отырып, практикада ?олдана білуге ?йреткім келеді. Кембридж университетіні? «М??алімге арнал?ан н?с?аулы?ын» негізге ала отырып, мен ?з саба?тарымда жеті модульді ?олданып, о?ыту барысын
жа?сарту?а тырыстым.
Егер ол п?н о?ушыны ?ызы?тырмаса, не істеу ?ажет? Міне, осындай ?р т?рлі ойлардан кейін бала ж?регіне жол тауып, білімге жетелеу ?шін м??алім о?ушыларды ?ызы?тыратындай ?р т?рлі ?діс - т?сілдерді ?олдануы тиіс. Жа?а форматта?ы о?удан кейін мені? саба? беру стилім к?птеген ?згерістерге толы десем ?ателеспес едім. Б??ан д?лел саба?тардан кейінгі о?ушыларды? рефлексиялары «Б?гін саба? ?нады. ?зімізді еркін ?стады?», «Саба?ты? осылай ?ткені жа?сы екен. Сурет ар?ылы ойымызды орта?а салды?», «Саба? ?те ?ызы?ты ?тті. ?зіміз жа?а саба?ты ашты?», «Ма?ан ?на?аны физикалы? ??былыстарды ертегілерде, ма?ал - м?телдерде ?олдан?анымыз». Жеті модульдерді? барлы?ында ?арастырылатын идеяларды білім беру мен білім алуды? жа?а т?сілдері деп санау?а болатынына ?арамастан, біз жа?а ?дістер ретінде «Диалог ар?ылы о?ыту» мен «?алай о?у керектігін ?йретуді» ?ана ?арастырамыз, себебі олар ?леуметтік - сындарлылы? к?з?арасымен ты?ыз байланысты. Диалог негізінде білім беру мен білім алу о?ушыларды? ?зара с?хбаттасуы ж?не м??алім мен о?ушы арасында?ы диалогты? ш?кірттерді? ?зіндік ой - пікірін ж?йелеуі мен дамытуына к?мектесетін амал екенін к?рсетеді. «?алай о?у керектігін ?йрету» немесе метасана о?ушыларды ?з бетінше жал?астыра алатын білім жинау жауапкершілігін т?сінуге ж?не оны ?з мойнына алу?а ?алай к?мектесуге болатынын к?рсетеді.[1, 12 - б]
Диалогтік о?ытуда?а ма?сатым:
О?ушыларды? с?здік ?орын молайту;
?з ойын ашы?, аны? айту?а т?сілдіру;
?арым-?атынас жасай білу;
К?тілетін н?тиже:
О?ушы ?з ойын ашы? айта алады;
Шы?армашылы? ?абілеттері ?седі;
С?здік ?оры баийды;
?з ?абілеттерін одан ?рі ?штайды
Мысалы саба?та т?рткі болу?а арнал?ан с?ра?тар бойынша ?арапайым, ?ткен материал?а оралу ма?сатында мен ?з саба?ымда ?й тапсырмасын тексеру, бекітуде ?олдандым. Мысалы: «Атмосфералы? ?ысым», мысал келтірі?із» деген с?ра?тар?а о?ушылар на?ты, д?л, ?ткенді еске т?сіре отырып, толы? жауап беруге тырысты.
Сына?тан ?ткізу с?ра?ы ана??рлым толы? жауап беруге, ?з ойларын аны? білдіруге, ?з идеясын дамыту?а к?мектеседі.[1, 41 - б] М?ндай с?ра?тарды физика саба?ында «Архимед к?ші» мен информатика саба?ында «Презентациямен ж?мыс» та?ырыптарын ?ткен кезде «Ауыр кеме суда ж?зіп ж?ре алады, су?а тастал?ан шеге батып кетеді, м?ны? себебі не?» т. б. ж?не жуан (Ж?мырт?а таза су?а батып кетеді,т?зды суда ж?зіп ж?реді. Неліктен?), жі?ішке (Слайдпен ж?мыс істеуді? ?андай режимдері бар?) с?ра?тар дайындауда ?олданылды.
Онлайн кезе?і?де ?ткізген саба?тарымда «диалогты? о?ытуда о?ушыларымны? саба??а деген ынтасы ?алай болар екен, бір н?тижеге ?ол жеткізе аламын ба?» деген с?ра?тар т??ірегінде ойланып, саба?тарыма бар ынта жігермен кірістім. Сонды?тан зерттеу ж?мысым барысында 5 сыныпта ?ткізілген ?рбір саба?ымда диалогтік о?ыту ?діс-т?сіліне к?п к??іл б?ліп отырдым.
Диалог ар?ылы о?ыту о?ушылар логикалы? ойлай алатын, ?орша?ан ?лемні? ?ылыми бейнесін жасай алатын жеке т?л?а ретінде ?алыптасуына септігін тигізеді ж?не о?ушы?а же?ілден к?рделіге ба?ыттал?ан с?ра? ?оя отырып, оны? д?рыс жауап беруіне м?мкіндік беретін болса?, оны? ?зіне деген сенімі артып, ал?ан білімін ?олданып, талдай алатынды?ына к?зім жетті.
Сонды?тан жа?аша ізденіс, жа?аша к?з?арас жал?асын тауып, ел ерте?і келешек ?рпа?ты? білім алуда?ы жетістікке жету жолында н?тижелі е?бек ететініме сенімдімін.
Пайдаланыл?ан ?дебиеттер
М??алімге арнал?ан н?с?аулы?, ресурстар.
www.cpm.kz
Alexander, R., (2004). Towards dialogic teaching: rethinking classroom talk. [Диалогтік с?йлесуді о?ыту: сыныпта?ы ??гімелесулерді ?айта т?сіну.] Cambridge: Dialogos UK.
Barnes, D., (1971). Language and Learning in the Classroom. [Сыныпта?ы тіл ж?не білім беру.] Journal of Curriculum Studies, 3(1), 27–38.
Barnes, D., (1976). From communication to curriculum. [С?хбаттасудан білім беру ба?дарламасына дейін.] Harmondsworth: Penguin.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
диалогті оқыту арқылы оқушылардың білім деңгейін көтеру
Балаға күштеп білім беруден гөрі,
баланың білімге деген құштарлығын ояту ең маңызды мақсат. К. Д.Ушинский
Бүгінгі таңда білім беруде өмірдің өзі жаңа идеялар мен әдістерді талап етеді. Әр мұғалім білім беруде көптеген қиындықтармен кездесіп отырады. Бірақ «мұғалім» атты мәртебелі мамандық иесі бұндай қиындықтардан шығудың жолын таба білу керек. Ол үнемі өз білімі мен біліктілігін жетілдіру бағытында жұмыстанады. Мен де оқу үдерісіне өзгеріс енгізіп, оқушылардың өз ойларын еркін және ашық айтып, көзқарасын білдіріп, дәлелдер келтіре отырып, практикада қолдана білуге үйреткім келеді. Кембридж университетінің «Мұғалімге арналған нұсқаулығын» негізге ала отырып, мен өз сабақтарымда жеті модульді қолданып, оқыту барысын
жақсартуға тырыстым.
Егер ол пән оқушыны қызықтырмаса, не істеу қажет? Міне, осындай әр түрлі ойлардан кейін бала жүрегіне жол тауып, білімге жетелеу үшін мұғалім оқушыларды қызықтыратындай әр түрлі әдіс - тәсілдерді қолдануы тиіс. Жаңа форматтағы оқудан кейін менің сабақ беру стилім көптеген өзгерістерге толы десем қателеспес едім. Бұған дәлел сабақтардан кейінгі оқушылардың рефлексиялары «Бүгін сабақ ұнады. Өзімізді еркін ұстадық», «Сабақтың осылай өткені жақсы екен. Сурет арқылы ойымызды ортаға салдық», «Сабақ өте қызықты өтті. Өзіміз жаңа сабақты аштық», «Маған ұнағаны физикалық құбылыстарды ертегілерде, мақал - мәтелдерде қолданғанымыз». Жеті модульдердің барлығында қарастырылатын идеяларды білім беру мен білім алудың жаңа тәсілдері деп санауға болатынына қарамастан, біз жаңа әдістер ретінде «Диалог арқылы оқыту» мен «Қалай оқу керектігін үйретуді» ғана қарастырамыз, себебі олар әлеуметтік - сындарлылық көзқарасымен тығыз байланысты. Диалог негізінде білім беру мен білім алу оқушылардың өзара сұхбаттасуы және мұғалім мен оқушы арасындағы диалогтың шәкірттердің өзіндік ой - пікірін жүйелеуі мен дамытуына көмектесетін амал екенін көрсетеді. «Қалай оқу керектігін үйрету» немесе метасана оқушыларды өз бетінше жалғастыра алатын білім жинау жауапкершілігін түсінуге және оны өз мойнына алуға қалай көмектесуге болатынын көрсетеді.[1, 12 - б]
Диалогтік оқытудаға мақсатым:
Оқушылардың сөздік қорын молайту;
Өз ойын ашық, анық айтуға төсілдіру;
Қарым-қатынас жасай білу;
Күтілетін нәтиже:
Оқушы өз ойын ашық айта алады;
Шығармашылық қабілеттері өседі;
Сөздік қоры баийды;
Өз қабілеттерін одан әрі ұштайды
Мысалы сабақта түрткі болуға арналған сұрақтар бойынша қарапайым, өткен материалға оралу мақсатында мен өз сабағымда үй тапсырмасын тексеру, бекітуде қолдандым. Мысалы: «Атмосфералық қысым», мысал келтіріңіз» деген сұрақтарға оқушылар нақты, дәл, өткенді еске түсіре отырып, толық жауап беруге тырысты. Сынақтан өткізу сұрағы анағұрлым толық жауап беруге, өз ойларын анық білдіруге, өз идеясын дамытуға көмектеседі.[1, 41 - б] Мұндай сұрақтарды физика сабағында «Архимед күші» мен информатика сабағында «Презентациямен жұмыс» тақырыптарын өткен кезде «Ауыр кеме суда жүзіп жүре алады, суға тасталған шеге батып кетеді, мұның себебі не?» т. б. және жуан (Жұмыртқа таза суға батып кетеді,тұзды суда жүзіп жүреді. Неліктен?), жіңішке (Слайдпен жұмыс істеудің қандай режимдері бар?) сұрақтар дайындауда қолданылды.
Онлайн кезеңіңде өткізген сабақтарымда «диалогтық оқытуда оқушыларымның сабаққа деген ынтасы қалай болар екен, бір нәтижеге қол жеткізе аламын ба?» деген сұрақтар төңірегінде ойланып, сабақтарыма бар ынта жігермен кірістім. Сондықтан зерттеу жұмысым барысында 5 сыныпта өткізілген әрбір сабағымда диалогтік оқыту әдіс-тәсіліне көп көңіл бөліп отырдым.
Диалог арқылы оқыту оқушылар логикалық ойлай алатын, қоршаған әлемнің ғылыми бейнесін жасай алатын жеке тұлға ретінде қалыптасуына септігін тигізеді және оқушыға жеңілден күрделіге бағытталған сұрақ қоя отырып, оның дұрыс жауап беруіне мүмкіндік беретін болсақ, оның өзіне деген сенімі артып, алған білімін қолданып, талдай алатындығына көзім жетті.
Сондықтан жаңаша ізденіс, жаңаша көзқарас жалғасын тауып, ел ертеңі келешек ұрпақтың білім алудағы жетістікке жету жолында нәтижелі еңбек ететініме сенімдімін.
Пайдаланылған әдебиеттер
Мұғалімге арналған нұсқаулық, ресурстар.
www.cpm.kz
Alexander, R., (2004). Towards dialogic teaching: rethinking classroom talk. [Диалогтік сөйлесуді оқыту: сыныптағы әңгімелесулерді қайта түсіну.] Cambridge: Dialogos UK.
Barnes, D., (1971). Language and Learning in the Classroom. [Сыныптағы тіл және білім беру.] Journal of Curriculum Studies, 3(1), 27–38.
Barnes, D., (1976). From communication to curriculum. [Сұхбаттасудан білім беру бағдарламасына дейін.] Harmondsworth: Penguin.
