Атырау облысы, Атырау ?аласы, Еркін?ала орта мектебі

Пән аты: Информатика

Сыныбы: 8 а

Күні: _________________

№3 сабақ

Cабақтың тақырыбы: Сандық, мәтіндік және графиктік ақпараттарды кодтау.

Кодтан шығару.

Білімділік мақсаты: Ақпараттарды кодтау және кодтан шығаруды үйрету.

Тәрбиелік мақсаты: оқушыларды ұқыптылыққа, өз бетінше еңбектенуге тәрбиелеу.

Дамытушылық мақсаты: ақпаратты өлшеу туралы ұғымдарын кеңейту, логикасын дамыту.

Сабақтың типі: көрсете - түсіндіру.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру- баяндау, сұрақ- жауап, әңгімелесу, жазбаша жұмыс,

Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта, компьютер, тақырып бойынша жасалған слайд, оқулық, жұмыс дәптері

Сабақ жүрісі: І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй жұмысын тексеру.

ІІІ. Жаңа сабақ.

Есептеуіш техникада кез келген хабардың жазылуы екілік алфавитте жасалатыны бізге мәлім. Ендеше сақталатын, берілетін ақпарат ондағы екілік белгілер санына тең. Осылай қарастырғанда хабардығ ең кіші өлшемі бір екілік разрядқа немесе 1 битке тең болады. Ақпаратты өлшеу бірлігі 1 битке тең. Одан қолайлырақ өлшем бірлігі- сегіз екілік разрядтың жиынтығы- 1байт, ол символдарды кодтауда жиі қолданылады. 1 байт=8 бит

Ыңғайлы болу үшін биттер және байттармен қатар ақпарат көлемін өлшеудің аса үлкен бірліктері енгізілген:

1 Кбайт =1024 байт =1000 байт;

1 Мбайт =1024 Кбайт =1миллион байт;

1 Гбайт =1024 Мбайт =1миллиард байт.

Мысалы, кітапта 190-ға жуық бет бар, бір бетте шамамен 38 жол, ал жолда 68 символ бар делік. Кітапта суреттер жоқ және тек мәтінмен толықтырылған деп есептесек, онда кітапта 190*38*68=490 960 символ болғаны, яғни оқулықтың ақпараттық көлемі 490 960 байт немесе 500 Кбайтқа тең.

Ақпаратты өлшеу белгілі болғаннан кейін, ол қандай жылдамдықпен берілетіндігін, яғни уақыт бірлігінде ақпараттың қандай көлемі берілетіндігін анықтауға болады. Ақпаратты жіберу жылдамдығы бит/с, байт/с, Кбайт/с және т.б. бірліктермен өлшенеді.

Ақпаратты белгілі бір алфавит арқылы ұсынуды кодтау деп аталады.

Бірғана ақпаратты әртүрлі әдістермен (жолдармен) ұсынуға болады. Бір белгі тобынан екінші белгі тобына көшіру ережесін код деп атайды.

Ақпаратты сақтау қабылдау, ұсыну және өңдеу әдістері іс – жүзінде ақпараттың ұсынылу түріне байланысты болады.

Ақпараттың кодталуы (кейде оны шифрлау депте атайды) оның кері кері кодталу (декодталу - декодирование) процесімен тікелей байланысты.

Кодтауға қолданылған алфавиттің әріптері не ғұрлым аз болса, кері кодтау құрылғысы соғұрлым қарапайым болады. Техникада ақпаратты кодтау үші, МОРЗЕ әліппесін – екілік алфавиттің телеграфтық кодының таңбаларын теруді қолданудың маңызы зор.

Мысалы, ХІХ ғасырда ойлап табылған ескілік телеграфтың көмегімен ақпарат жібергенде, жолаушылар түйіспені ажыратып және қосып отыратын. Жалғасу жерін қосқанда, қабылдаушының қағазында ұзындығы түйісу уақытының ұзақтығына байланысты сызық, сонда сәйкес нүктелер мен сызықшалар шығатын. Мұндай хабарларды жіберу үшін, Морзе әліппесі қолданылған.

Бұдан кейін біз екілік белгінің бірін (0 немесе 1) бит атаймыз.

Ақпаратты осы екі таңбаның көмегімен кодттау оларды сақтау мен жеткізу құрылғыларының конструкциясын мейлінше жеңілдетеді. Екілік сандар алфавитінің қарапайымдылығы оның есептеуіш техникасынада кең тарауына себеп болды. Ақпаратты екілік кодпен көрсету үшін құрылғы екі күйді айыра білуі керек.

Есептеуіш техникасында ең көп қолданылатын код-АSCII, американдық ақпарат алмасудың стандартта коды болып табылады.

Кодтау кестесінің 16 жолы және 16 бағаны бар. Кесте екі бөліктен тұрады: стандартты және баламалы.

Стандартты бөліктегі- бірінші 128 символдар, 0-ден 127-ге дейінгі кодтар: цифрлар, латын алфавитінің әріптері мен компьютер жұмысын басқаратынарнайы символдар.

Баламалы бөліктегі- екінші 128 символ, 128-ден 255-ке дейінгі кодтар, бұлар ұлттық алфавиттер әріптерін (орыс, қазақ, жапон т.б), псевдографикалық және кейбір арнайы символдарды орналастыруға арналған.

Мысалы: парта-8F 80 90 92 80-1000 1111 1000 0000 1001 0000 1001 0010 1000 0000

4.Бекіту сұрақтары:

1. Ең кіші ақпараттың өлшем бірлігі

2. Кодтау дегеніміз не?

3. Кері кодтау дегеніміз не?

V.Сабақты қорытындылау. Бағалау.

VI. Үй тапсырмасын беру: Сандық, мәтіндік және графиктік ақпараттарды кодтау.

Кодтан шығару.