ә) Жүйелік-әрекеттік нәтижелер: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, бақылап, анализ жасау, салыстыру, себеп-салдарлы байланыстарды табу, қорытынды жасау, алгоритммен жұмыс жасау дағдасын дамыту, пәнге қызығушылығын қалыптастыру.
б) Тұлғалық нәтижелер:Оқушылардың ғылыми дүниетанымын қалыптастыру, еңбек ету дағдысын жетілдіру, оларды логикалық ойлауға, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
Сабақтың типі: Дәстүрлі сабақ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Сабақтың түрі: Панорамалық сабақ.
Сабақты ұйымдастыру формалары: Жеке, топтық, жалпылама.
Сабақты өту әдісі: СТО әдісі.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайдтар, тірек-хабарлар, қосымша материалдар.
Пәнаралық байланыс: Физика,математика, биология
Сабақтың жоспары:І. Ұйымдастыру кезеңі. (амандасу, үш түрлі қағаздарды бөліп беріп, сол бойынша топтасып отырғызу)
ІІI. Үй тапсырмасын сұрау.а) «ой толғау»
б) «кім жылдам»
IV. Жаңа сабақты қабылдауға әзірлік, оқушы белсенділігін арттыру
V. Жаңа сабақты түсіндіру.а) кіріспе (презентация)
флипчарт №1
флипчарт №2
VI. Оқушы түсінігін тексеру
а) Көрсетілім
VII. Бекіту.
а) мәтінмен жұмыс
флипчарт №3
VIII. Үйге тапсырма беру.Оқушыларды бағалау.
Сабақ барысы:
ІІІ. Үй тапсырмасын сұрау.а) «Ой толғау»• 1. Электртерістілік деген не? • 2.Полюсті және полюссіз байланыстарға мысал келтір • 3. Ионды байланыс деген не? Мысалы • 4. Оттегінің химиялық қасиеті • 5. Сутегінің химиялық қасиеті • 6. Күрделіқосылыстағыэлементтердің • белгісізтотығудәрежесінқалайесептеп • шығарады ?
«Ой толғау»Магний мен тұз қышқылының арасындағы химиялық теңдеуін жаз. • 2. Мырыш пен күкірт қышқылын әрекеттестіріп, сутегі алындар. Химиялық реакция тендеуін жаз. • 3. Ауаны ығыстыру арқылы сутегіні жина. • 4. Сутегіні екі түрлі жолмен алып, реакция тендеулерін жаз. • 5. Хлорсутегіндегісутегініңмассалықүлесінесепте
Б) «Кім жылдам» оқулықтағы есептердің дұрыс жауабын айту (оқулықтағы 83 бет №8 ж:0,2гр., №10, ж: 9,5г, №11 ж:0,3моль,
84 бет №5 оттегі 1,1, сутегі 0,07 , көмірқышқыл газы 1,5 есе , 86 бет №4 2 моль, №6 6,4 гр, )
V. Жаңа сабақты түсіндіру.Тотығу дәрежесі. Тотығу-тотықсыздану реакциялары.
А) Кіріспе ( Презентация )1.Валенттілік электрондары электртерістілігі кіші атомдардан электр терістілігі үлкен атомдарға ауысатын немесе ығысатын процестер тотығу-тотықсыздану реакциялары деп аталады.
Электрондарды беру процесі тотығу, ал қосып алу процесі тотықсыздану деп аталады. Электрондарды қосып алатын атомдар немесе иондар тотықтырғыш, ал беретіндері тотықсыздандырғыш деп аталады.
ТТР екі реакциядан (жарты реакциялар): тотығу және тотықсыздану үрдістерінен тұрады.
Тотығу – атом немесе ионның электрон беруі, мысалы:
Na 0 -ē=Na + I
І— -ē=I 0
N -3 -5 ē=N +2
Тотықсыздану – атом немесе ионның электрон қосып алуы, мысалы:
Cr +6+3ē=Сr +3 ,
S 0+2ē=S -2 ,
Mn +7+5 ē=Mn +2
Тотықтырғыш – электрон алушы атом немесе ион, ал тотықсыздандырғыш – электрон беруші атом немесе ион.
Тотықтырғыш Тотықсыздандырғыш
+nē - nē
тотығу дәрежесі төмендейді тотығу дәрежесі артады
тотықсызданады тотығады
Ең маңызды тотықтырғыштар: күштілері – F 2 , O 2 , O 3 , H 2 O 2 , Cl 2(әсіресе сулы ерітіндісі),
HClO, HClO 3 , H 2 SO 4 (тек концентрлісі),патша арағы (концентрлі HNO 3және HCl қоспасы),
HNO 2 , NO 2 , KMnO 4 (әсіресе қышқыл ерітіндіде), MnO 2 , K 2 Cr 2 O 2 , CrO 3 , PbO 2және т.б.; әлсіздері – I 2 , бром суы (Br 2 +H 2 O), SO 2 , Fe 3+және т.б.
Маңызды тотықсыздандырғыштар: күштілері – сілтілік және сілтілік жер металдар, (әсіресе бөлінген күйінде), HI және иодидтер, H 2 S және сульфидтер, NH 3 , PH 3 , H 3 PO 3 , C, CO, Fe 2+ , Cr 2+ және т.б.; әлсіздері – активтілігі төмен металдар (Pb, Cu, Ag,Hg), HCl және т.б.
ТТР-сы теңдеулерін теңестіру реті төмендегідей:
Химиялық реакция теңдеулерін жазу.
Al+H2 SO4Al 2 (SO4 ) 3 +H2
Теңдеулердің оң және сол бөлігіндегі барлық әлементтердің тотығу дәрежелерін тауып, таңбасының үстіне жазу.
Al0+H+12 S+6O-24Al +3 2 (S+6O-24 ) 3 +H02
Реакция нәтижесінде тотығу дәрежесі өзгерген элементтердің астын сызу.
Al0+H +12 S +6O -24Al +32 (S +6O -24 ) 3 +H 02
Электрондық баланс теңдеуін құру. (ағылшынша balance- теңдестіру, тепе-теңдік):
Al - 3ē Al+33 / 2
2H +1 + 2ē = H0 2/ 3
Таңдалған коэффиценттерді реакция теңдеуіне жазу.
2Al0+ 3H +12 S +6O -24Al +32 (S +6O -24 ) 3 + 3H 02
Оттек атомдарының санын есептеу арқылы коэффиценттердің дұрыс екендігін тексеру.
2Al0+ 3H +12 S +6O -24Al +32 (S +6O -24 ) 3 + 3H 02
Флипчарт №1
ТТР-ның маңызы: ТТР өндірісте, тұрмыста жүзеге асып жататын процестер: газ пеште газдың жануы, тамақ пісіру, кір жуу, үй заттарын тазарту, аяқ-киім, парфюмериялық заттар дайындау, тоқыма бұйымдарын тазалау т.с.с. Сіріңке жақсақ, аспанға фейерверк атсақ – бәрі де тотығу тотықсыздану процестері. Ағартуға, дезинфекциялауға, сатек асқын тотығының, калий перманганатының, хлор немесе хлорлы ағартқыш ізбесттің тотығу қасиеттері қолданылады. Заттың бетін тазартуға сутегі асқын тотығы қолданылады. Ол, сонымен қатар, жібекті, жүнді ағарта алады. Ескі картиналарды қалпына келтіреді. Ағзаға зиянсыз болғандықтан тамақ өнеркәсібінде шоколадты, сосиска дайындайтын етті ағартуға қолданылады. Калий перманганатының дезинфекциялағыш қасиеті де тотықтырғыш қасиетіне негізделген. Хлорды күшті тотықтырғыш ретінде таза суды стерильдеуге және ағын суларды залалсыздандыруға қолданады. Хлор көптеген бояуларды түссіздендіріп, ағартады. Сондықтан оны мата мен қағазды ағартуға қолданады. Табиғатта ТТР кеңінен таралған. Ол биохимиялық процестерде: тыныс алу, зат алмасу, жануарлар мен адамдардың жүйке қызметінде маңызды роль атқарады. ТТР нәтижесінде біздің ағзамыз тамақтан алатын энергияны жұмсау арқылы адамның іс-әрекеттері жүзеге асырылып жатады.
Флипчарт №2 Адам ағзасындағы тыныс алу үрдісіндегі көмір қышқыл газының түзілуін,темірдің тотығуының реакция теңдеуін жазыңыз
IV. Бекіту:Мәтінмен жұмыс Сұрақтар: Химиялық реакция типін тап. Қажет жерлеріне
коэффициенттер қойындар. Егер тотығу дәрежесі реакцияға
дейінжәнереакцияданкейінөзгерсе, жанына «ия» депжаз,
өзгермесе «жоқ» депжаз
Hg + S→HgS
H2O + P2O5 → H3PO4
CuSO4 + NaOH → Na2 SO4 + Cu(OH)2
Fe + 2HCl → FeCl 2+ H2
Al(OH)3 → Al 2O3 + H2O
1. Барлық жағдайларда тотығу дәрежесі өзгере ме?
2. Тотығу дәрежесінің өзгерісі реакция типіне байланысты ма?
3. Егер элемент қосылыста жоғары тотығу дәрежесін көрсетсе, онда тек тотықтырғыш болады.
4. Егер элемент қосылыста төмен тотығу дәрежесін көрсетсе, онда тек тотықсыздандырғыш болады 6. Егер элемент қосылыста аралық тотығу дәрежесін көрсетсе, онда тотықтырғыш та тотықсыздандырғыш та болады.
Флипчарт №3 Өздеріне қажетті металдарды таңдап, ол жердегі берілген химиялық элементтерге реакция теңдеу құрастырып, тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты табу
