Та?ырыбы: Химиялы? реакция типтері

Сабақтардың тақырыбы:  Химиялық  реакция типтері 

Сабақтың мақсаты: 

Білімділік: Қосылу, орын басу, айырылу және алмасу реакциялары жөніндегі ұғым, оларды химиялық теңдеулері  бойынша  ажырата білу білігін қалыптастыру.

Дамытушылық: Химиялық реакцияның типтері бойынша есептер шығара отырып ойларын тереңдете дамыту.

Тәрбиелік: Өз еркімен жұмыс жасауға, ойын жеткізе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі емес. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту» технологиясы.

Сабақтың әдіс – тәсілі: топпен жұмыс, интерактивті тақта, оқулықпен жұмыс.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

1. Сыныпты сабаққа дайындау

2. Амандасу, сабақта жоқ оқушыларды журналға белгілеу

3. Оқушыларды 4 ұжымдық (Алмасу, Орынбасу, Қосылу, Айырылу) топқа бөлу (түстер бойынша)

4. Психологиялық сәт (оқушылардың көңіл-күйін, бүгінгі сабаққа дайындығы жайлы сұрау)

5. Сабақтың мақсатымен таныстыру

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1. Кім білгір? (сұрақ-жауап)

1) Заттар нешеге бөлінеді?

2) Атом дегеніміз не?

3) Химиялық реакция дегеніміз не?

4) Зат мөлшерінің өлшем бірлігі?

5) Жай зат дегеніміз не?

6)Химиялық реакциялардың белгілері қандай?

7)Молекула дегеніміз не?

8)Азот атомының белгіленуі?

9)Күрделі зат дегеніміз не?

10) Валенттілік дегеніміз не?

11) Күкірт атомының белгіленуі?

12) Мыс атомының латынша атауы?

2. Есеп №1 Массасы 49 г күкірт қышқылының H₂SO₄ зат мөлшерін табыңдар.

Берілгені: Шешуі: m

m(H₂SO₄)- 49 г ν=

M

Табу керек: Mr(H₂SO₄)=2·1+32+4·16=98 M(H₂SO₄)=98г/моль

ν(H₂SO₄)-? m(H₂SO₄) 49 г

ν(H₂SO₄) = = = 0,5 моль

M(H₂SO₄) 98г/моль

Жауабы: ν(H₂SO₄) = 0,5 моль

Есеп №2 1,5 моль натрий сульфаты Na₂SO₄ берілген. Осы тұздың массасын табыңдар.

Берілгені: Шешуі: m

ν(Na₂SO₄) = 1,5 моль ν= m = ν · M

M

Табу керек: Mr (Na₂SO₄) = 2·23+32+4·16 = 142

m(Na₂SO₄)-? М(Na₂SO₄) = 142 г/моль

m(Na₂SO₄) = 1,5моль · 142 г/моль = 213 г.

Жауабы: m(Na₂SO₄) = 213 г.

3. Валенттіліктерін ескеріп, химиялық формуланы құрастыр:

Жауабы:

_{II I III I V II}

1топ : CaCl PCl NO 1топ: CaCl₂ PCl₃ N₂O₅

_{VI II II I III I}

2-топ: СrO BaCl AlH 2-топ: СrO₃ BaCl₂ AlH₃

_{III I III II II I}

3-топ: PH BO FeCl 3- топ: PH₃ B₂O₃ FeCl₂

_{II II VI II III II}

4- топ: CuO SO AlO 4- топ: CuO SO₃ Al₂O₃

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

Мұғалімнің сөзі

Бұл сабақта химиялық реакцияның төрт түрі – қосылу, айырылуы, орынбасу және алмасу реакциялары талданады.

1) Екі немесе бірнеше заттың бірігіп, бір күрделі затқа айналуын қосылу реакциясы деп атайды:

А + В = АВ

Мысалы:

Кальций оксидінің сумен әрекеттесуі:

CaO + H₂O = Ca(OH)₂

Күкірт (IV) оксидінің сумен әрекеттесуі:

SO₂ + H₂O = H₂SO₃

2) Бір заттың бірнеше затқа айналып ыдырауын айырылу реакциясы деп атайды:

АВ = А + В

Мысалы:

Судың ыдырауы:

2H₂O = 2H₂↑ + O₂#

Калий перманганатының ыдырауы:

2KMnO₄ = K₂MnO₄ + MnO₂ + O₂#

3) Күрделі заттың құрамындағы бір элемент атомының орнын басқа жай заттың атомы басатын күрделі зат пен жай зат арасындағы реакция - орынбасу реакциясы деп аталады.

АВ + С = СВ + А

Мысалы:

Мырыштың тұз қышқылымен әрекеттесуі:

Zn + 2HCl = ZnCl₂ + H₂#

Темірдің мыс (ІІ) сульфатымен әрекеттесуі:

Fe + CuSO₄ = FeSO₄ + Cu↓

4) Екі күрделі заттың құрамындағы атомдар (атомдар тобы) бірінің орнын бірі басуы арқылы жүретін реакция - алмасу реакциясы деп аталады.

АВ + СД = СВ + АД

Мысалы:

Мыс (ІІ) сульфаты мен калий гидроксидінің әрекеттесуі:

CuSO₄ + 2KOH = Cu(OH)₂$ + K₂SO₄

Натрий гидроксидінің азот қышқылымен әрекеттесуі :

NaOH + HNO₃ = NaNO₃ + H₂O

ІV. Жаңа сабақты бекіту:

1. Реакция теңдеулеріне тиісті коэффициент қойып теңестір, қай типке жататынын анықтаңдар:

І топ. Al + O₂ → Al₂O₃ ІІІ топ. NaHCO₃ → Na₂CO₃ + H₂O + CO₂

ІІ топ. CaO + HCl → CaCl₂ + H₂O ІV топ. Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂

Жауабы:

4Al + 3O₂ → 2Al₂O₃ қосылу реакциясы

CaO + 2HCl → CaCl₂ + H₂O алмасу реакциясы

2NaHCO₃ → Na₂CO₃ + H₂O + CO₂ айырылу реакциясы

Mg + H₂SO₄ → MgSO₄ + H₂ орынбасу реакциясы

2. «Хат». Химиялық реакцияның типін анықта. Төменде көрсетілген теңдіктерге тиісінше коэффициенттерін қойып, сәйкесінше орналастыр.

1. H₂ + O₂ = H₂O

2. NaOH + H₃PO₄ = Na₃PO₄ + H₂O

3. Fe(OH)₃ = Fe₂O₃ + H₂O

4. P₂O₅ + H₂O = H₃PO₄

5. CuO + H₂SO₄ = CuSO₄ + H₂O

6. Ca + H₂O = Ca(OH)₂ + H₂

7. CaCO₃ = CaO + CO₂

8. Fe + HCl = FeCl₂ + H₂

Жауабы:

3. Сендер келісесіңдер ме? (Иә, Жоқ)

1. Бұл реакцияға Ca + Cl₂→ CaCl₂ коэффициент керек жоқ. (Иә)

2. Бұл реакция Zn+ 2HCl → ZnCl₂ + H₂ орынбасу реакциясына жатады . (Иә)

3. Бұл реакция 2Ca + O₂ → 2CaO алмасу реакциясына жатады. (Жоқ)

4. Бұл реакцияға CH₄ → C + H₂ коэффициент керек жоқ. (Жоқ)

5. Бұл реакция CuO + H₂ → Cu + H₂O айырылу реакциясына жатады. (Жоқ)

6. Бұл реакция 2C + O₂→ 2CO қосылу реакциясына жатады. (Иә)

7. Бұл реакцияға CuCl₂ + Fe → Cu + FeCl₂ коэффициент керек жоқ. (Иә)

V. Ой -толғаныс (рефлексия):

Оқушылар орындарында отырып, кластер құрастырады. Плакатқа білген барлық ақпаратты түсіріп, оны спикер қорғайды.

VI. Үйге тапсырма: §19 №6, 7; 53 бет. Шығармашылық тапсырма - Химиялық реакция типтерін байланысты жұмбақтар құрастыру.

VII. Бағалау.