саба?ты? та?ырыбы: Су адам ?мірінде. Таби?атта?ы су. ?олданылуы. Су –еріткіш.
Саба?ты? ма?саты. О?ушыларды суды? еріткіштік ?асиетімен таныстырып, б?л ??былысты молекулалы? теория негізінен т?сіндіре білуге ?йрету. "Ерітінді", "ерігіштік " ??ымдарыны? м?нін ашып, оны? ?нерк?сіптегі, халы? шаруашылы?ынды?ы алатын орнын к?рсету. Суды тазарту ?дістері, тиімді пайдалану ж?не ?ор?ау шараларымен таныстыру.
3.Таби?и суда ?андай ?оспалар болуы м?мкін? Себебін т?сіндір.
4.Суды ?андай ма?сатта тазарту ?ажет деп ойлайсы?дар?
Б?л с?ра?ты талда?анда о?ушылар таза суды? ке?інен ?олданатынды?ын, оны? адам ?мірінде, т?рмыста, ?нерк?сіпте орны ерекше екендігін ?орытындылайды.
Осы?ан орай суды ?олданылатын ма?сатына с?йкес ?осымшалардан тазартуды? т?рлі ?дістері болатынды?ына то?талып ?ткен ж?н. Ол ?шін о?ушыларды? тірек білімін естеріне т?сіреміз. ?оспаларды б?луді? ?андай ?дістері бар? Фильтрлеу ?дісі суды ?андай ?осымшаларынан тазарту?а ?олданылады? т.б. с?ра?тар ?ою?а болады. М?нан кейін оларды тазалауды? бас?а ?дістерімен де таныстырамыз.
1.Айдау ?дісі. Б?л ?діс суды еріген заттардан б?лу ?шін ?олданылатынды?тан айта келіп, зертханада ?олданылатын ??ралды? ??рлысымен таныстыру ?ажет.
К?рнекі к?рсету. 1. Ол ?шін айдау?а арнал?ан ??рал ??растырып, суды айдау процесі зертханада к?рсетіледі. Зертханалы? ??ралдарды? ж?мыс істеу принципін негізге ала отырып, ?ндірісте дистильденген су алу?а арнал?ан айдау кубына сипаттама беріледі.
2. Суды ерімейтін ты?ызды?ы ?р т?рлі с?йы? ?осымшалардан б?луге ?олданылатын та?ы бір зертханалы? ??рал б?лгіш варонкамен таныстыру. Ол ?шін б?лгіш варонка?а су мен жанармай ?оспасын ??йып, оларды? б?лу т?сілін к?рсетуге болады. Айтыл?ан ?дістерді? суды тазартуда ке?інен ?олданылатынына то?тала отырып, біра? б?л ?дістерді ?олдану су ресурстарын пайдалану м?селелерін толы? шеше алмайтынды?ына, ?азіргі та?да елімізде оны ?ор?ау ж?не таби?и ресурстарды тиімді пайдалану туралы за? за? ?абылданып отыр?анына баса назар аударылады.
Б?л саба?та та?ы бір ерекше к??іл аударатын м?селе суды? еріткіш екендігіне мысалдар ар?ылы к?з жеткізу. О?ушылар суды? т?рлі заттарды ерітетінін таби?аттану курсынан білетіндігін ескере отырып, негізгі ж?мыс "ерітінді" ??ымыны? м?нін ашу?а ба?ытталады. Ол ?шін т?мендегі с?йлемдер ?андай ма?ына ??тыратыны талданады.
1. Т?з, ?ант ж?не бас?а заттар суда ериді.
2. Су к?п заттарды ерітеді.
3. Суда заттарды? еру ??былысы ж?реді.
4. Су –жа?сы еріткіш.
5. Ерітінді т?нбай, біркелкі болып т?рады.
М?нда еріткіш ретінде суды? ?андай р?л ат?аратынды?ы, заттарды? еруі ?алай ж?ретіндігі т?сіндіріледі. Сонан со? тотиянны? суда еруін к?рсету ?ажет. Т?жірибені ж?ргізу барысында еруді жылдамдататын жа?дай ескеріліп, о?ушылар затты? еруі;
О?ушыларды? таби?аттану курсынан заттарды? шексіз ерімейтіндігін білетінін ескере отырып, ?аны?па?ан ж?не ?аны? ерітіндіге аны?тама бергеннен кейін затты? ерігіштігі туралы ??ымды т?сіндіру ?ажет. Ол ?шін " заттарды? ерігіштігі ерітінді ?аны? болуы ?шін берілген температурада суды? белгілі м?лшерінде затты? ?андай массасы ери алатынын к?рсетеді " –деген аны?тама?а талдау жасалады. Мысалдар келтіре отырып, заттар суда еритін, аз еритін, ерімейтін болып б?лінетіндігін ?орытындаланады.
?тілген материалдарды бекітуге арнал?ан с?ра?тар:
Суды тазартуды? ?андай ?дістері бар? Олар ?андай жа?дайда ?олданылатынына мысалдар келтр.
Алтын мен м?най к?зін іздеуге ?ара?анда таби?и су к?зін табу?а
ерекше к?ш пен е?бек ж?мсалатын себебі неде? Д?лелді жауап беріндер.
Географиядан, биологиядан ал?ан біліміне с?йене отырып, т?мендегі ойларды? м?нін т?сіндірі?дер:
а) су –бізді? ?аламшарымызда жер бедерін т?зуші негізгі геологиялы? фактор;
?) су -?нерк?сіп пен ауыл шаруашылы?ы дамуыны? негізі: б)?зендер, к?лдер, м?хиттар азы? –т?лікті? ж?не минералды заттарды? энергия мен жылу к?здеріні?, ?атынас жолдарыны?, жер бетіндегі ауа райыны?, климатты? ж?не егін шы?ымыны? аны?тауышы;
в) таби?атты аялау, оны? байлы?тарын ?ор?ау міндеттерін ?зі? ?алай орындайтыны? туралы хабар дайында.
?йге тапсырма беру: § 36-37.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Суды? таби?атта ?олданылуы ж?не алынуы»
Сабақтың тақырыбы: Су адам өмірінде. Табиғаттағы су. Қолданылуы. Су –еріткіш.
Сабақтың мақсаты. Оқушыларды судың еріткіштік қасиетімен таныстырып, бұл құбылысты молекулалық теория негізінен түсіндіре білуге үйрету. "Ерітінді", "ерігіштік " ұғымдарының мәнін ашып, оның өнеркәсіптегі, халық шаруашылығындығы алатын орнын көрсету. Суды тазарту әдістері, тиімді пайдалану және қорғау шараларымен таныстыру.
Құрал –жабдықтар. Айдау кубы, бөлгіш воронка, цилиндр, сынауықтар.
Тірек білім мен біліктер. Заттардың агрегаттық күйлері, қоспаларды ажырата және бөле білу біліктері, заттың құрлысы мен құрылымы, суда заттардың еруі.
Сабақ барысы: Оқушылардың географиядан, табиғаттанудан алған білімдеріне сүйене отырып, бұл сабақты әңгімелесумен бастаған жөн. Әңгіме төмендегі сұрақтар төңірегінде болады.
1.Судың қандай агрегаттық күйлерін білесіңдер?
2.Табиғаттағы судың таралуына, оның тіршіліктегі маңызына мысалдар келтір.
3.Табиғи суда қандай қоспалар болуы мүмкін? Себебін түсіндір.
4.Суды қандай мақсатта тазарту қажет деп ойлайсыңдар?
Бұл сұрақты талдағанда оқушылар таза судың кеңінен қолданатындығын, оның адам өмірінде, тұрмыста, өнеркәсіпте орны ерекше екендігін қорытындылайды.
Осыған орай суды қолданылатын мақсатына сәйкес қосымшалардан тазартудың түрлі әдістері болатындығына тоқталып өткен жөн. Ол үшін оқушылардың тірек білімін естеріне түсіреміз. Қоспаларды бөлудің қандай әдістері бар? Фильтрлеу әдісі суды қандай қосымшаларынан тазартуға қолданылады? т.б. сұрақтар қоюға болады. Мұнан кейін оларды тазалаудың басқа әдістерімен де таныстырамыз.
1.Айдау әдісі. Бұл әдіс суды еріген заттардан бөлу үшін қолданылатындықтан айта келіп, зертханада қолданылатын құралдың құрлысымен таныстыру қажет.
Көрнекі көрсету. 1. Ол үшін айдауға арналған құрал құрастырып, суды айдау процесі зертханада көрсетіледі. Зертханалық құралдардың жұмыс істеу принципін негізге ала отырып, өндірісте дистильденген су алуға арналған айдау кубына сипаттама беріледі.
2. Суды ерімейтінтығыздығы әр түрлі сұйық қосымшалардан бөлуге қолданылатын тағы бір зертханалық құрал бөлгіш варонкамен таныстыру. Ол үшін бөлгіш варонкаға су мен жанармай қоспасын құйып, олардың бөлу тәсілін көрсетуге болады. Айтылған әдістердің суды тазартуда кеңінен қолданылатынына тоқтала отырып, бірақ бұл әдістерді қолдану су ресурстарын пайдалану мәселелерін толық шеше алмайтындығына, қазіргі таңда елімізде оны қорғау және табиғи ресурстарды тиімді пайдалану туралы заң заң қабылданып отырғанына баса назар аударылады.
Бұл сабақта тағы бір ерекше көңіл аударатын мәселе судың еріткіш екендігіне мысалдар арқылы көз жеткізу. Оқушылар судың түрлі заттарды ерітетінін табиғаттану курсынан білетіндігін ескере отырып, негізгі жұмыс "ерітінді" ұғымының мәнін ашуға бағытталады. Ол үшін төмендегі сөйлемдер қандай мағына ұқтыратыны талданады.
1. Тұз, қант және басқа заттар суда ериді.
2. Су көп заттарды ерітеді.
3. Суда заттардың еру құбылысы жүреді.
4. Су –жақсы еріткіш.
5. Ерітінді тұнбай, біркелкі болып тұрады.
Мұнда еріткіш ретінде судың қандай рөл атқаратындығы, заттардың еруі қалай жүретіндігі түсіндіріледі. Сонан соң тотиянның суда еруін көрсету қажет. Тәжірибені жүргізу барысында еруді жылдамдататын жағдай ескеріліп, оқушылар заттың еруі;
а) ерітіндіні араластырғанда:
ә) қыздырғанда;
б) зат пен еріткіш бетінің жанасуын арттырғанда;
в) еритін заттың тығыздығы еріткіштің тығыздығынан артық болғанда тез жүретіндігін қорытындылайды.
Оқушылардың табиғаттану курсынан заттардың шексіз ерімейтіндігін білетінін ескере отырып, қанықпаған және қанық ерітіндіге анықтама бергеннен кейін заттың ерігіштігі туралы ұғымды түсіндіру қажет. Ол үшін " заттардың ерігіштігі ерітінді қанық болуы үшін берілген температурада судың белгілі мөлшерінде заттың қандай массасы ери алатынын көрсетеді " –деген анықтамаға талдау жасалады. Мысалдар келтіре отырып , заттар суда еритін, аз еритін, ерімейтін болып бөлінетіндігін қорытындаланады.
Өтілген материалдарды бекітуге арналған сұрақтар:
Суды тазартудың қандай әдістері бар? Олар қандай жағдайда қолданылатынына мысалдар келтр.
Тұрмыста қолданылатын заттардың судағы ерітіндісіне мысалдар келтір.
Алтын мен мұнай көзін іздеуге қарағанда табиғи су көзін табуға
ерекше күш пен еңбек жұмсалатын себебі неде? Дәлелді жауап беріндер.
Географиядан, биологиядан алған біліміне сүйене отырып, төмендегі ойлардың мәнін түсіндіріңдер:
а) су –біздің ғаламшарымызда жер бедерін түзуші негізгі геологиялық фактор;
ә) су -өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы дамуының негізі: б)өзендер, көлдер, мұхиттар азық –түліктің және минералды заттардың энергия мен жылу көздерінің, қатынас жолдарының, жер бетіндегі ауа райының, климаттың және егін шығымының анықтауышы;
в) табиғатты аялау, оның байлықтарын қорғау міндеттерін өзің қалай орындайтының туралы хабар дайында.
