9-сынып?а арнал?ан саба?. Та?ырыбы: "Суды? кермектігі ж?не оны? кетіру жолдары"
Та?ырыбы: Суды? кермектігі ж?не оны? жою жолдары.
Ма?саты:
1.Суды? кермектігі ??ымымен таныстыру, пайда болуы себептерін, оны кетіруді? ионды? механизімін т?сіндіру, суды ж?мсартуды? негізгі ?діс-т?сілдерін айту.
2. Су кермектігін жоюды? ?нерк?сіптегі ж?не т?рмыста?ы ма?ызын к?рсету.
3. ?орша?ан ортаны ?ор?ау?а, таби?ат байлы?ын ?немді пайдалану?а т?рбиелеу. Елімізді? су ?орларын д?рыс ма?сатта пайдаланып, ысырапсыз пайдалану?а жетелеу.
??рал-жабды?тар: ??ды? суы, тазартыл?ан су, еріген ?арды? суы, сабын, ?к суы, сода ерітіндісі, ?ыздыр?ыш прибор, пробирка, ?ста?ыш.
?діс-т?сілдер: ??гіме, есептеулер, зертханалы? эксперимент, с?ра?-жауап, баяндау, демонстрациялау.
Саба?ты? барысы:
- ?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды ?арсы алып, т?гендеу. Назарларын саба??а аудару.
- ?й тапсырмасын пысы?тау. С?ра?тар?а жауап беру, мысалдар келтіріп, реакция те?деулерін жазу.
А. Са атомыны? электронды? ??рылысы?
?. Таби?атта?ы кальций ?осылыстарыны? айналымы?
Б. Са физикалы? ?асиеттері?
В. Са химиялы? ?асиеттері?
Г. Алынуы.
?. Кальцийді? ма?ызды ?осылыстары.
4. Жа?а саба?.
А) суды? физикалы? ?асиетін т?жірибе ар?ылы аны?тау.
?) кесте толтыру
Б) та?ырыпты т?сіндіру
В) т?жірибе
Г) ?орытынды (?з ойларын с?рау, пікірлері)
Д) ?йге тапсырма
Ж?мба? жасыру:
Бірі жанып, бірі ?олдап жануды,
2 элемент бізге б?рын танылды
?рт болып еді с?ндіруге к?п адам
?осылысын алып со?ан ?арай а?ылды Жауабы: су.
Сонымен балалар, б?гінгі бізді? саба?ымыз су жайлы болады. Су туралы сендер сегізінші сыныпта біраз ма?л?мат алды?дар. Жа?а та?ырыпты бастамас б?рын, суды? физикалы? ?асиеттерін т?жірибе ар?ылы есімізге т?сірейік. Ол ?шін келесі т?жірибелерді жасап с?ра?тар?а жауап берейік.
№1
Суды бір ста?аннан екінші ста?ан?а ??йы?дар.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: Су с?йы?
№ 2Суды пішіндері ?р т?рлі ыдыстар?а ??йып к?рі?дер.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: суды? пішіні жо?.
№ 3Шыны ста?ан?а су ??йып, о?ан ?р т?рлі заттарды салып к?реміз.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: су м?лдір.
№ 4 Т?рлі- т?сті ?а?аз жола?тарын су?а салы?дар.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: суды? т?сі жо?.
№ 5 Суды? д?мін к?рі?дер.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: суды? д?мі жо?.
№ 6 Ста?анда?ы с?йы?ты?ты? иісін желпіп к?реміз.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: суды? иісі жо?.
№ 7 ?ш ыдыс?а су ??йыл?ан. 1-ыдыс?а ?ант, 2-ыдыс?а спирт, 3-ыдыс?а бор салып был?а?дар.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: су еріткіш.
№ 8 Колбада?ы суды спирт шамымен ?ыздырып к?рі?дер. Содан ?ар немесе м?з?а салы?дар.
Нені бай?ады?дар?
?орытынды: суыт?анда к?лемі кішірейіп, ?ыздыр?анда к?лемі ?л?айады.
Суды? физикалы? ?асиеті
№
Параметрлері
Сипаттамасы
1
К?йі
2
Д?мі
3
М?лдірлілігі
4
Т?сі
5
Иісі
6
Пішіні
7
Еріткіштігі
8
t 0 суыт?анда
+ t100 ысыт?анда
Ой жина?тау с?ра?ы: Таби?атта?ы барлы? су адамзатты? пайдалануына жарамды ма?
Суды? кермектігі деген не, оны? ?андай т?рлері бар, кермектікті жою ?дістері, кермектікті? зияны туралы т?сінік беру.
Жа?а саба? т?сіндіру:
Таби?атта ?здіксіз ж?ріп жататын кальцйи ж?не магний ?осылыстарыны? бір- біріне айналулары суды? кермектігін т?сінуге м?мкіндік береді. Таби?и суда еріген гипс, магний гидрокобонаты, кальций гидрокорбонаты су?а кермектік ?асиет береді. Кермек суда сабын нашар к?піреді.
Себебі, суда?ы кальций ж?не магний иондары сабынны? ??рамында?ы органикалы? ?ыш?ылды? ?алды?ымен ерімейтін т?з т?зеді. Сонды?тан кермек суда кір жу?анда сабынны? бір б?лігі кальций ж?не магний иондарын т?нба?а т?сіруге ж?мсалады. Кермек суды? бас?а да зияны бар. ?нерк?сіпте суды к?п м?лшерде ?айнататын бу ?азандарында ?а? т?рып, отын арты? шы?ындалады. Кермек су д?рі- д?рмек ?зірлеуге жарамайды, матаны бояу?а кедергі жасайды.
Кермек суда та?ам нашар піседі, себебі Са 2+ катиондары та?амда?ы белоктармен ерімейтін ?осылыстар т?зеді. М?ндай суда шай ж?не кофе нашар шы?ады. Кермек суды к?п пайдаланудан адамны? ас?азаны ауырып, организмге т?з жиналуы м?мкін. /о?ушылар?а с?ра?: Адамны? ?ай м?шелерінде т?з жиналуы м?мкін? Б?йрек, ?т, бауыр, буын т.б./
??рамында Ca2+, Mg 2+ иондары бар су кермек су деп аталады.
?айнату ар?ылы: Са(НСО3)2=СаСО3 +Н2О+СО2 /реакция те?деуіні? жал?асын о?ушылар?а жаз?ызу/
Уа?ытша кермектік аталуыны? себебі де ?ыздыру?а т?ра?сыз болуынан.
Техникада к?п м?лшердегі суды ?айнату тым ?ымбат?а т?седі. Сонды?тан суды ж?мсарту ?шін ?к с?тін пайдаланады:
Са(НСО3)2+Са (ОН)2=2СаСО3 + 2 Н2О /реакция те?деуіні? жал?асын о?ушылар?а жаз?ызу/
Т?ра?ты кермектікті химиялы? ?діспен кетіреді. Мысалы, соданы? к?мегімен:
СаSO4+Na2CO3 = CaCO3+Na2SO4 /реакция те?деуіні? жал?асын о?ушылар?а жаз?ызу/
Суды еріген т?здан толы?тай тазарту ?шін ?андай ?діс ?олданылады?
Мысалы, д?рі жасау ?шін таза су керек.
Жауабы: Айдау ?дісі (дистилдеу)
Т?жірибе:
1-ші ыдыста ??ды?ты? суы.
2-ші ыдыста тазартыл?ан ауыз су (скважина)
3- ші ыдыста ерітілген ?ар суы.
С?ра?:
?ай суда сабын жа?сы ериді? Себебі?
Есеп:45 г суда ерітілген 5 г ас т?зы ерітіндісіндегі натрий хлоридіні? массалы? ?лесі ?андай?
V. ?орытынды. Бекіту с?ра?тары:
1. Т?рмыста (шаш, киімні? ??і)
2. Ыдыста ?а? т?ру(отын шы?ыны)
3. ??бырларды? таттануы (тез істен шы?уы)
4. Жылу ?азанды?тарында, т.б
5.Су кермектігіні? т?рлері (уа?ытша ж?не т?ра?ты)
6. Жою ?дістері (уа?ытша кермектігі бар суды ?ыздыру, т?ра?ты кермектілігі бар су?а сода ерітіндісін ??ю)
7. Кермек суды неге машина двигателіне ??ю?а болмайды?
8. Медицинада ?андай су пайдаланылады?
9. М?хит суын ауыл шаруашылы?ында ?олдану?а бола ма?
10. Кермектікті? суды? зияны. (?р т?рлі буын аурулары, б?йрек бауыр?а тас т?зіл, суды ?ор?ауды? ?ажеттілігі туралы, суды ?немді пайдалану туралы)
VII. Ба?алау.
VIII. ?йге тапсырма: о?улы?тан 37о?у, 125 беттегі с?ра?тар?а жауап беру.
Есеп: 150г суда 15г NaCI ерітілді. Ерітіндегі еріген затты? массалы? ?лесін есепте.
Х. Рефлексия
