Шойын ж?не болат ?ндірісі

Иманбаева Баян Есіркепқызы

Астана қаласы. №63 орта мектебінің

химия пәнінің мұғалімі

Шойын және болат өндірісі.

Сабақтың білімділік мақсаты: Сабақта шойын мен болат өндірісіндегі технологиялық үрдістердің ғылыми негіздерін толық ашу. Оқушылардың темір құймалырына дейінгі аралықтарды еске түсіре отырып,темір металына мәлімет беріп кету;

Тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың іздемпаздылығын іскерлігін және маман иесі ретінде жауап беру қабілеттерін бағалай отырып,қоршаған ортаны қорғауға тәрбиелеу

Дамытушылық мақсаты: Оқушыларды кәсіби мамандықтарға баули отырып,шығармашылық,танымдық ойын дамыту

Сабақтың түрі : Аралас

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, баяндау, түсінік айту, сипаттау және ізденіс жұмыстары тірек-сызба жүргізіледі.

Сабақта қолданылатын технология элементтері: СКТ технологиясы және деңгейлеп оқыту

Сабаққа қажетті құралдар: Интерактивті тақтаны слайд көрсету барысында және плакаттар, сызбалар, бейне баяндамалар, тақта, таратпа көрсетілімдер.

Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: (3 минут)

1 кезең: сәлемдесу

2 кезең: оқушыларды журнал бойынша түгендеу

3 кезең: сабаққа дайындығын тексеру және сабаққа дайындау

4 кезең : оқушылар көңілін аударту

ІІ Үй тапсырмасы ( 10 минут)

Үй тапсырмасында сұрақ-жауап және проблемалық-сетуациялық сұрақтар туындата отырып, оқушыларды жауапқа тарту

Сұрақтарды қарастыру.Сатылай Кешенді Талдау әдісі арқылы жүргізіледі. Тірек-сызба

МЕТАЛДАРҒА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА БЕРУ - Физикалық қасиеті,металдарға тән қасиеттер

ТЕМІР -Периодтық жүйедегі орны,Атом құрылысы , Табиғатта таралуы ,Физикалық қасиеті

ҚҰЙМА - Анықтама, Түрлеріне сипаттама

ШОЙЫН ЖӘНЕ БОЛАТ - Темірді алу, Видиороликті талқылау процесі, Формуламен мәнін түсіндіру ,Венн диаграмма

Оқушы металдарға сипаттама беріп кетеді: Металдарға тән сипаттауыш қасиет- олардың атомдарыныңсыртқы электрондарын оңай беріп, оң зарядты иондарға айналуы болып табылады. Қазіргі уақытта металдарға жататын 88 металл,оның ішінде І-ІІІ топтың негізгі топшаларында, сонымен бірге барлық қосымша топшаларда орналасқан элементтер s-элементтер, d-элементтер, p-элементтер болып табылады.металдардың сыртық деңгейінде 1-3 ке дейін электрон болады.

Екінші бір тән қасиет-олардың валенттік электрондарын жеңіл беруі. Металдар химиялық реакцияларда өзін тотықсыздандырғыштар ретінде көрсетеді.

Электр және жылуды жақсы өткізеді

Металдық жылтыр. Барлық металдар жылтырайды. Мөлдір емес, көбінесе сұр түсті болады,өйткені олардың кристалдарының ішіндегі кеңістікте «Электрон газы бар. Электрондар жарық сіңіргенде тербеле бастайды және адамның көзіне көрінетін өзінің сәуле толқындарын шығарады.

Иілгіштік

Балқу температурасы 1000⁰ с жоғ қиын балқитын төм-оңай балқитын

Тығыздығы 5 г/см³ көп болса ауыр металл. аз болса жеңіл металл.

Қаттылық

Құймалар

Еікінші оқушы -Металдардың ішіндегі үштік қатарды қарастырып тұрған металдардың бірі- ТЕМІР металына периодтық жүйедегі орнына атом құрылысына, табиғатта таралуына және физикалық қасиетіне сипаттама беріп, тоқталып өтеді.

ПЕРИОДТЫҚ ЖҮЙЕДЕГІ ОРНЫ

АТОМ ҚҰРЫЛЫСЫ

ТАБИҒАТТА ТАРАЛУЫ (КАРТА ПАЙДАЛАНУ)

ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТІ

ҚОЛДАНЫЛУЫ

Табиғатта таралуы

Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe₂O₃), магниттік теміртас (Fe₃O₄), пирит (FeS₂

Физикалық қасиеттері:

Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см³. Балқу температурасы жоғары – 1539⁰С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады.

ҚҰЙМАЛАР

Құйма– металды, металл қорытпаларын, пластмассаларды, шыныны, т.б. заттарды балқытып, қалыпқа құйып жасалатын бұйым немесе дайындама.

Қола - мыс 80-90,қалайы-10-20 жақсы құйылады.Машина жасау, көркемдеп құю

Жез -мыс 60-90 мырыш 10-40 қаттылық машина жасау, тұрмыстағы техника

Дуралюмин алюм 95-97 мыс 1,4 магний 04-2.8 марганец0,2-1 жеңілдік ,беріктік авиа машина

ІІІ.Жаңа сабақ мазмұны

ШОЙЫН МЕН БОЛАТ

Темір-жер қыртысында таралуы бойынша АL кейін 2-ші орында. Басқа металдардың ішінде оның тұтыну үлесі 95% құрайды.

Металдарды алу әдісі

1 оқушы Гидрометаллургия Пирометаллургия Электрометаллургия

Соның ішінде темір Пирометаллургия әдісі арқылы көміртектермия, сутектермия, әдісімен алынады.

2 оқушы.Шойын мен болат өндірісіне қолданылатын оксидтерге сипаттама беру.

Бейнебаян жүреді. (шойын және болат өндірісі)

Оқушылар бейнебаянда көрсетілген мәліметтерді талқылайды.

(Төмендегі қысқаша берілген нұсқасы)

Шойын (Чугун) құрамына толық сипаттама беріліп кетеді.

Жоғарғы жағындағы шахтасы колошник деп аталатын тесікпен бітеді, ол тесікті колошник воронкасы жауып тұрады

Домна пешінің кеңірек бөлігін распар, ал төменгі жағын горн деп атайды

Кенді қорытып шойынға айналдыру үшін домнаның төменгі жағы-горндегі тесік арқылы,ыстық ауа немесе оттегін жібереді.

Бос жыныстарды оңай балқитын шлакка айналдыру үшін домнаға флюстер салады. Егер бос жыныс құм болса,флюс ретінде әктасын қосады СаСО₃ Әктас құм мен әрекеттесіп,шлак түзеді СаSiO₃

Түзілген СО темір кенімен әрекеттесіп оны бос күйдегі темірге дейін тотықсыздандырады, темір кенінің тотықсыздануы негізінен домнаның жоғарғы жағында жүреді

Домнаға салынған темір кені таза күйінде емес,құрамында темір оксидтерінен басқа бос жыныстар, мыс: құм SiO₂ кездеседі

Горндегі кокс жанып СО₂ –геайналады.ал СО₂ жоғары қарай қызған кокстың арасымен өткенде онымен әрекеттесіп, СО айналады.

Домананың жоғарғы жағында темір оксидтерінің тотықсыздануы нәтижесінде түзілген темір пештің төменгі жағына (распарға) түсіп балқиды да көміртегінің біраз мөлшерін ерітіп шойынға айналдырады

Домнадан шығатын колошник газының құрамында 30% ке дейін Со болады. Бұл газдарды арнаулы кауперлерде жағып домнаға келетін ауаны жылытады.

Домнадан алынған шойында 93% шамасында темір, 5% С және0,3% Si, 1% ке дейін Мn, 0,1% S, 0,5 P кейде басқа қосымшаларда болады

Шойында көміртек темір карбиді Ғе₃С түрінде байланысқан күйде болуы мүмкін (сұр Шойын).

Шойыннан болат қорыту үшін шойынның құрамындағы С –тің мөлшерін 2%-ке азайтып, басқа элементтерді немесе шлак, не газ түрінде бөлу керек

Құйма шойын- құрамында с гарфит түрінде болады

Болат (араб. jїҒ– — фолад) — темірдің көміртекпен (2%-ке дейін) және басқа элементтермен қорытпасы.

Болаттың құрамы айтылады. Болаттың құрылымын жақсарту жағдайы қарастырылады.

Қайта өндірілетін шойын құрамында- С цеминет Fe₃ C түрінде болады. Және одан болат өндіріледі.

Қазақстандағы қара металлургия туралы айтылып өтеді карта арқылы.

Жаңа сабаққа қорытынды жасалады.

№ 1 тапсырма Барлыгына толтырылмаған домна пешінің үлгісі беріледі. Соган бейнефильмде корген реакция теңдеуін жазады.

Жаксы жазған оқу тақтадағы үлгісін толтырады.

№ 2 тапсырма барлығына тағыда толық қайталау шлу жасалынады.

1. Домна пешінің құрылысы, жалпы сипаттама

2. Шойын өндірісі

3. Болат пен шойын өндірісінің ерекшелігі

4. Қандай жолмен шойынды болатқа айналдыруға болады.

5. Темірді кеннендомна пешин колданбай тікелей алудың артыкшылыгы неде?

№3 тапсырма Тест және есептер беріледі .темірге байланысты

Үйге тапсырма

§9.5 шойын және болат өндірісі

№3,4,5 есеп