Шикі м?найды ??деу

Сабақ: Күні:

Сабақтың тақырыбы: Шикі мұнайды өңдеу

 Сабақтың мақсаты:

Білімділік: оқушыларға шикі мұнайды өңдеу, қондырғының жұмыс істеу сызбасын, шикі мұнайды өңдегенде алынатын өнімдер, қондырғыда қолданылатын құрылғылардың қызметін түсіндіру арқылы білімдерін жетілдіру.

Дамытушылық: оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, алған білімдерін күнделікті өмірде пайдалана білуге дағдыландыру

Тәрбиелік: оқушылардың жауапкершілік сезімдерін арттыру, өздігінен жұмыс істей білуге, ақпараттық мәдениетке баулу

Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдіс-тәсілі: ақпараттық технология, топтастыру, көрсете баяндау
Пән аралық байланыс: информатика, арнаулы технология

Сабақтың көрнекілігі: флипчарт материалдары, интернет желісінен алынған суреттер
Техникалық құралдар: компьютер, интерактивті тақта

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Ғ.М Нұрсұлтанов. «Мұнай және газды өндіріп өңдеу». 
2)А.Тоқпанова «Мұнай-газ скважиналарын пайдалану».
3) В.М.Муравьев «Эксплуатация нефтяных и газовых скважин»

Сабақ құрылымы
1.Сабақты ұйымдастыру:
– Саламатсыздар ма, оқушылар ? Отырыңыздар.
– Бүгін сабақта кім жоқ?
– Оқушылар түгенделеді.
– Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.





2.Үй тапсырмасын тексеру.
1.Активстудиомен жұмыс «Жасырын сұрақтар»

1. Мұнай және мұнай өнімдерін тасымалдау жолдары?
2. Сумен тасымалдау?
3. Теміржолмен тасымалдау?
4. Автокөлікпен тасымалдау? 
5. Құбырмен тасымалдау?
6. Магистральдық құбыр қандай бөліктерден тұрады? 

2. Активстудиомен жұмыс. «Сәйкесін тап»

Сумен тасымалдау бөшке, бидондар 

Автокөлікпен тасымалдау құбырөткізгіш, әйнекталшықты 
құбыр

Құбырмен тасымалдау вагонцистерналар, эстакада


Теміржол арқылы танкер,лихтер, 
баржалар 
3. Жаңа сабақ.
Дәптерлеріңізді ашып, бүгінгі сабақтың тақырыбын жазып алыңыздар. Бүгінгі сабақта төмендегідей сұрақтарды қарастырамыз:

1) Мұнайды тасымалдауға дайындау
2)Шикі мұнайды өңдеу қондырғысының сызбасы
1.Скважинадан өндірілген мұнайдың құрамында қабат суы, әртүрлі минералдық тұздар және механикалық қоспалардың бөлшектері кездеседі. Сонымен қатар мұнайдың құрамында органикалық (метан, этан, пропан, бутан, т.б.) және бейорганикалық газдар (күкіртсутек, көмірқышқыл газы және гелий) болады.
Мұнайдың құрамында су және минералды тұздардың сулы ерітінділерінің болуы оны тасымалдауда шығынға әкеліп соқтырады, сонымен қатар құбырлар ішін даттандырып, коррозияға ұшыратады. Бұл құбырлардың тез істен шығуын тудырады. 
Төменгі температурадан жоғары температураға дейін айырылған фракцияларды дистилляттар деп атайды.Одан әрә қарай айырылған дистилляттан әртүрлі өнімдерін алады. Мұнайды айыру арқылы бензинді, керосинді,азойтты және тағы басқа дистилляттар алынады. Бензинді дистилляттарға 35-2050с аралығында керосиндер 150-3000с аралығында, газойлы 180-3500с аралығында қайнайды.
Қыздыру кезінде бір-біріне еритін заттардың қоспасы бу фазасы жеңіл компоненттердің молекуласы ғана емес сонымен қатар ауырлау компоненттер молекуласының бөлігі өтеді. Жеңіл компоненттің молекуласының бөлігі қалдықта еріп кетуі мүмкін. Сондықтан сұйық біртекті емес қоспаларды кішкене фракцияларға бөлу үшін олар қайнау температурасы бойынша ерекшеленеді. Мұнайды айыру барысында ректификацияны қолданады. Ректификацияның негізіне келсек былай. Кіріп келе жатқан бу ағыны төмен қарай түсіп бара жатқан сұйықтың арасында жылу және масса ауыстырып жүреді. Осының нәтижесінде булар төмен қайнайтын, компоненттермен байиды. Егер булар мен сұйықтар арасындағы түйісу жеткілікті болса, онда булар негізінен төмен қайнайтын, ал сұйықтар жоғары қайнайтын компоненттерден тұрады. Ректификация ректификациялық калонналарда жүзеге асады.
2. Мұнайды тікелей айыру қондырғысының сызба схемасы келтірілген. Мұнай құбыр тәрізді пештің ішінде қызады, оның ішінде өзара бір –бірімен жалғасқан көптеген құбырлардың беті бүріккіш немесе шілтер көмегімен қыздырылады. Оларға сұйық жанармай жанады.Осы құбырларға дейін қыздырады және біртіндеп буға айналады. Мұндай булары буланбаған қалдықпен бірге ректификациялық калоннаның төменгі жақ бетіне түседі. Сол сияқты су буы да беріледі. Калоннадан мұнайдан алынатын алынуы керек фракциялар бу түрінде беріледі.Колоннаның жоғары жақ бөлігінде ең жеңіл бензинді фракциялар кетеді, олар конденсаторда конденсацияланып, мұздатқыш арқылы резервуарға бағытталады.Бензин фракциясының бір бөлігі суытылғаннан кейін суландыру үшін кейін қарай калоннаға қайтады. Бүйір жағы погон ретінде калоннадан, калоннаның басынан санап есептегенде керосинді және дизельді фракциялар алынады. Берілген ассортиментке байланысты басқа да фракциялар алынуы мүмкін. Тарау өнімдерін алу үшін мұнайды айыру кезінде алынған дистилляттарды келесі өңдеуге жібереді.
Калоннаның төменгі жақ бөлігінде мұнай-мазут айыруының қалдығы кетеді. Соңғысын берілген мұнайдың сапасына байланысты термиялық крекинг үшін, автокөлік бензинін, майлау майлары, битумдарды алу мақсатында шикізат ретінде қолдануға болады. Мазутты өңдеусіз жағу 
жанармайы ретінде қолдануға болады. 

4. Білімді бекіту.1. Өндірілген мұнайдың құрамы қандай?
2. Мұнайдың құрамында қабат суының, тұздың болуы мұнайды өңдеуге қандай әсерін тигізеді?
3. Ректификациялық колоннада қандай процесс жүреді және қандай өнімдер алынады?
4. Шикі мұнайды өңдеу қондырғысының жабдықтарын ата?
5. Шикі мұнайды өңдеу (сызбаны түсіндіріңіз)



5. Сабақты қорытындылау


т
ұ
н
д
ы
р
ғ
ы
ш


1. Мұнайдың құрамында кездесетін органикалық газ?
2. Шикі мұнайды қыздыруға арналған пештің түрі?
3. Ректификациялық колоннаның жоғарғы өнімі?
4. Ректификациялық колоннаның бүйірлік өнімі?
5. Құбырлы пеште қандай процесс жүреді?
6. Шикі мұнайды айдауға арналған құрылғы?
7. Мұнайды жылыту қандай аппаратта жүзеге асады?
8. Колоннаның жоғарғы жанына бензинді не үшін қайтадан жібереді?
9. Терең сорапты қондырғының жабдығы?
6.Сабаққа белсенді қатысып отырған оқушылар бағаланады.

7.Үйге тапсырма: Өз беттерінше оқу. Шикі мұнайды өңдеу қондырғысының жабдықтарын атау және сипаттау. 248-250 бет. Ғ.Нұрсұлтанов. «Мұнай мен газды өндіріп, өңдеу»