Бүгінгі тақырыбымыз өткен тақырыппен тығыз байланыты, мына сұрақтарға жауап береміз:
1.Химиялық реакция жылдамдығы деген не?
2.Химиялық реакцияның орташа жылдамдығы қандай формуламен анықталады?
3.Реакция жылдамдығына қандай факторлар әсер етуі мүмкін? LearningAppS.org
Дескриптор:
Білім кемшіліктерін анықтап, оларды түзетеді
Сұрақтарға жауап береді
Сабақ ортасы: «Миға шабуыл» 55мин
ІІ. Жаңа материалды оқып үйрену
1.Топ мына кестені толтырады (слайд 1)
Білемін
Білгім келеді
Білдім
Сұрағым бар
«Джигсо» әдісі
2. Топтық жұмыс (слайд 2)
I-топ. Концентрацияның жылдамдыққа әсері
Реакция келесі реакция теңдеуі бойынша жүреді. N2 + ЗН2 = 2NH3. Реакцияға қатысқан заттардың концентрациялары (моль/л): [N2] = 0,80; [H2] = 1,5; [NH3] = 0,10. Сутегі мен аммиактың концентрацияларын есептеңіз, егер реакциядан кейін [N2] = 0,5 моль/л болса.
II-топ. Температураның жылдамдыққа әсері
https://youtu.be/p83hlk8SYHg?si=MLcJ0lIbAfmNM6XY
III-топ. Катализатордың жылдамдыққа әсері
https://youtu.be/IVaMFIt-4X4?si=8pao5hOteydBmudg
Гетерогенді катализ
Белсендіру энергиясының шамасын катализатор арқылы өзгертуге болады. Үдеріске қатысып, бірақ жұмсалмайтын заттар катализаторлар деп аталады. Бұл құбылыстың өзі катализ деп аталады.
Гетерогенді катализатор реагенттер мен өнімдер фазасынан басқа фазада орналасқан.
Гетерогенді катализаторлар әдетте қатты болып келеді. Гетерогенді катализаторды қолдану көптеген реакциялардың үзіліссіз жүруіне себепші болады. Катализатор ретінде платина қолданылатын сутек пен қышқылдан алынған су синтезі гетерогенді катализ қолданылатын реакция мысалы бола алады.
Гомогенді катализ
Реагентпен бір фазада жататын катализ түрі гомогенді болады. Мұндай реакция мысалы күкірт (IV) оксидінің азот (II) оксиді қатысуымен қышқылдануы. Катализатор мен реагент екеуі де бір газ тәрізді фазада болады.
Гомогенді катализдің негізгі кемшілігі – бұл катализатордың өнім қоспасы құрамынан алынуы қиын. Нәтижесінде катализатор бөлігі жоғалады және өнімдер олармен ластануы мүмкін. Осы кемшіліктерге қарамастан, тасымалданушы металдар кешендері жоғарғы реакция шығынын түзетіндіктен, оларды өндірісте кеңінен пайдаланады.
3. Есеп шығару. Әрекеттесуші массалар заңы (слайд 3)
4. Жұбын тап
Мына заттардың жұбын сәйкестендір . quizizz.com
Қалыптастырушы бағалау. Қосымша тапсырмалар.
Қай реагенттердің арасындағы химиялық реакциялардың жылдамдығына қысым әсер ететіндігін анықтаңыз? (Бірнеше жауабы бар)
Мырыш гидроксиді және азот қышқылы
Мырыш және күкірт қышқылы
Азот және оттегі
Күкірт және натрий
Йод және сутегі
Алюминий мен темір (III) оксиді
Азот(II) оксиді және оттегі
Жауабы: _____________________
Тапсырма: Берілген теңдеу бойынша 2NO (г) + O2 (г) = 2NO2 (г) жүретін реакцияда, егер NO концентрациясын екі есе арттырса жылдамдық неше есеге өзгереді?
Әрекеттесуші массалар заңын қолданып есептер шығару
№1. Бастапқы заттарды 7 есе арттырғанда реакци жылдамдығы қанша есе артатынын есептеңіз.В+2С3ВС
№2.
А+В АВ реакцияның жылдамдығын анықтаңыз, егер В затының бастапқы концентрациясы 4 моль/ л болып, 7 секундтан кейін В затының концентрациясы 1,6 моль/л болған болса.
№3.
Әрекеттесуші массалар заңы туралы қай тұжырым дұрыс:
А. Химиялық реакцияның жылдамдығы әрекеттесуші заттардың концентрацияларының көбейтіндісіне тура пропорционал.
В. Кинетикалық теңдеулерге еритін заттардың концентрацияларын жазуға болады.
Температураның жылдамдыққа әсері
Соқтығысу теориясына сәйкес реакция реагент молекулаларының соқтығысуы есебінен жүзеге асады. Реакция жылдамдығы уақыт бірлігіндегі соқтығысулар санына пропорционал болады.
Сәтті соқтығысулар – нәтижесі химиялық өзгерулерге әкелетін бөлшектер соқтығысы.
Активтену энергиясы – химиялық реакция жүруі үшін қажетті реагенттердегі минималды энергия. Тиімді соқтығысулар кезіндегі реакцияның жылдамдығын қалай анықтауға болады?
Вант – Гофф ережесі
Температураны әрбір 100 көтергенде реакция жылдамдығы 2-4 есе артады. Жылдамдықтың қанша есе артқандығын көрсететін сан температуралық коэффициент (Υ) деп аталады
Вант- Гофф ережесінің математикалық өрнектелуі
V2/ V1 = Υt/10
№1 есеп
Егер температуралық коэффициент 2тең болса, температураны 30 тан 70 ∘ С көтергенде реакция жылдамдығы неше есе артатындығын есептеңіз .
Шешуі:
Вант-Гофф ережесі бойынша
υ=υ0·γ(t2-t1)/10
Есептің шарты бойынша жылдамдықты анықтау керек υ/υ0:
υ/υ0=2 (70-30)/10 = 24 = 16
Жауабы:16 есе артады
№2 есеп.
Температуралық коэффициент 2тең, 10градус кезінде реакция 20 минутта аяқталса, 30 оС кезінде реакция қай уақытта аяқталады?
Шешуі. Вант-Гофф теңдеуі бойынша жылдамдық артады v2/v1 = yΔt/10 = 2 (30-10)/10 = 22 = 4 есе Реакцияның аяқталу уақыты t = 20/4 = 5 минут.
Видеоматериал қарау:https://youtu.be/gJha6PilJTg
Қалыптастырушы жұмыс сұрақтары:
1.Төменде берілген реакциялардың қайсы гомогенді және каталитикалық реакцияғада жатады.
