Ашы? саба?
Та?ырыбы:«Оттекті? жалпы сипаттамасы, таби?атта таралуы мен ?асиеттері».
Саба?ты? та?ырыбы: Оттекті? жалпы сипаттамасы, физикалы?,
химиялы? ?асиеттері.
Саба?ты? ма?саты:
1. Білімділік – Оттекті? таби?атта?ы таралуы, физикалы? ж?не химиялы? ?асиеттері бойынша, тіршілік ?шін ма?ызы туралы білім беру;
2. Дамытушылы? –о?ушыларды? д?ниетанымды? ой-?рісін дамыту;
3. Т?рбиелік: ?орша?ан орта ж?не ауаны? тазалы?ы туралы экологиялы? т?рбие беру;
Саба? т?рі: Аралас саба?;
?діс-т?сілі: де?гейлік тапсырмалар орындау, тірек-сызбалармен ж?мыс, с?ра?-жауап
П?наралы? байланыс: физика, биология, география;
К?рнекі ??ралдар: тірек-сызба, карточкалар
Саба? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і.
Та?ырыпты ашу
Иісі де, д?мі де жо? ?сталмайды,
Ол болмаса, тіршілік ?мір де жо?.
Ол болмаса, отын да т?танбайды,
?алады ?арауытып к?мір боп шо?. (оттек)
Саба?ты? та?ырыбы «Оттек» екенін айту, ма?сатымен таныстыру
II. ?й тапсырмасын тексеру:
Бейорганикалы? ?осылыстар та?ырыбына ?атысты тапсырмалар орындау
1 тапсырма
Химиялы? элементтерді? та?баларын жазып, латынша атауын ата?дар.
Кремний Мырыш Темір
Сынап Мыс Азот
Алтын ?ор?асын К?міс
2 тапсырма
Берілген ?осылыстарды? валенттігін жазы?дар.
K Cl P H Fe O H S
Ba O CaO P O Al O
Fe S Mn O K P P Cl
3 тапсырма
Реакция те?деулерін ая?тап, коэффициенттерін ?ойып, те?естірі?дер, типін аны?та?дар.
Fe + S Mg + O
H2 + Cl2 Cu O + H2SO4
CaCO3 Fe + Cl
III. Жа?а та?ырып
Жалпы сипаттамасы:
Жай зат. Оттекті? молекуласы екі атомнан т?рады.
Химиялы? белсенді ж?не де е? к?п тарал?ан элемент.
Аr( O2)= 16
Валенттілігі II
Жер ?ыртысында ?осылыс т?ріндегі оттекті? массасы 49,13%
Жер ?ыртысында ?осылыс т?ріндегі оттекті? массасы 49,13%
О2
Физикалы? ?асиеттері.
Оттек – иіссіз, т?ссіз, ауадан с?л ауыр газ. Суда нашар ериді. ХVІІІ ?асырда т?жірибе ж?зінде а?ылшын химигі Дж.Пристли мен швед ?алымы К.Шееле оттекті бос к?йінде алып, оны? ауаны? ??рамдас б?лігі екенін д?лелдеді.
Оттекті? 1 литріні? массасы 1,43 г. Оттек суда аз ериді. Оттек -1830С с?йылады, -2180С-та ?атады.
Алынуы.
1.Таби?атта к?н с?улесі ?серінен ж?ретін ?йгілі фотосинтез процесі кезінде, жасыл ?сімдіктер оттекті б?ліп шы?арады.
2.?нерк?сіпте оттекті к?п м?лшерде с?йы? ауаны айдау ар?ылы алады.?нерк?сіпте алдымен ауаны ша?-тоза?нан, ыл?алдан ж?не к?мір ?ыш?ыл газдан тазартады. Одан со? ауаны ?атты ?ысып, суытады. -2000С-та азот пен оттек с?йы? к?йге ауысады. Енді азотты оттектен б?ліп алу ?шін, аздап ?ыздырады. Алдымен -1960С-та азот ?айнап б?лініп шы?ады. Ал оттек с?йы? к?йде ?алады. ?нерк?сіпте оттекті к?п м?лшерде с?йы? ауаны айдау ар?ылы алады. С?йы? оттекті арнайы екі ?абыр?алы термостат – Дьюар ыдысына ??йып са?тайды. Газ к?йіндегі оттекті к?кшіл т?ске боял?ан болат баллондарда 1-1,5 кПа ?ысымда са?тайды.
3.Лабораторияда оттекті ??рамында оттек мол болатын ?рі ?ыздыру кезінде тез айырылатын к?рделі заттардан: калий перманганаты, калий хлораты, су, т.б. алады.
2 KMnO4 K2MnO4+ MnO2+O2
калий перманганаты калий манганаты
2 KСlO3 2KСl + 3O2
калий хлораты калий хлориді
Химиялы? ?асиеттері
Жары? пен жылу б?ле ж?ретін реакциялар жану реакциясы деп аталады. ?ыздыр?анда оттек к?птеген металдармен ж?не бейметалдармен ?рекеттеседі.
1. К?мірді? оттекпен ?рекеттесуі:
C + O2 = CO2
2. К?кіртті? оттекпен ?рекеттесуі:
S + O2 = SO2
3. Фосфорды? оттекпен ?рекеттесуі:
4P + O2 = 2 P2O5
4. Металдарды? ?рекеттесуі:
3Fe +2O2= Fe3O4
IV. Жатты?улар орындау
1. Суда?ы H2O, ??мда?ы SiO2 , глюкозада?ы C 6H 12O6 оттекті? массалы? ?лесі ?анша екенін есепте?дер.
2. P→ P2O5 Al→ Al2О3
K→ K2O Mg→ MgO
V. ?орытындылау.