Ма??ыстау облысы А?тау ?аласы №17 орта мектеп химия п?нінен ?ткізетін интерактивті online саба?ы Айтжанова Клара ,химия п?ні м??алімі 9-10 сыныптар
Саба?ты? барысы:
1.?йымдастыру кезе?і:
Саламатсыздар ма о?ушылар, ?стаздар, к?рермендер. Сіздермен бірге Ма??ыстау облысы А?тау ?аласында?ы №17 орта мектепті? химия п?ні м??алімі Айтжанова Клара.
Б?гінгі бізді? саба?ымызды? та?ырыбы: Фосфор Саба?ты? та?ырыбы:Фосфор
Саба?ты? ма?саты: Білімділік:о?ушылар?а фосфорды? периодты? ж?йедегі орны, ?осылыстары туралы білім білік да?дыларын ?алыптастыру. Азотпен ??састы?ы мен айырмашылы?ы, ?олданылуы туралы т?сіндіру, оны? ?осылыстарын жіктеуге, салыстыру?а, химиялы? реакция те?деуін жазып, те?естіре білуге баулу.
Дамытушылы?:?з бетімен ж?мыс істеп, ?з білімін ?зі тексеріп, жауапкершілікпен сезінетін саналы, ?негелі ?рпа? т?рбиелеу.
Т?рбиелік:О?ушыларды? іскерлігін, ?з бетімен ізденуін, ой- ?рісін, шы?армашылы? м?мкіндігін дамыту, ?ылыми к?з?арасын ?алыптастыра отырып, шы?армашыл т?л?а жасап шы?ару.
Саба?ты? т?рі: Жа?а ма?л?мат беру.
Саба?ты? ?дісі: С?ра?- жауап, практикалы?, а?паратты? технология.
П?наралы? байланыс: Физика, география, биология
??рал- жабды?тар: Д.И.Менделеевті? периодты? ж?йесі. Фосфорды? т?р?згерістері, ерігіштік кестесі, электронды? о?улы?, слайд материалдары.
Реактивтер: этил спирті, сірі?ке, фарфор ыдыстар, ?ыш?ыл, к?кірт ?ыш?ылы, а? фосфор, ?ызыл фосфор, ?ара фосфор
Саба?ты? барысы:
І.?йымдастыру кезе?і.
1. О?ушыларды т?гендеу.
2. О?ушыларды? саба??а даярлы?тары
ІІ. Кім к?п біледі?(?й ж?мысын с?ра?тар ?ою ар?ылы с?рау)
1. Азотты? периодты? ж?йедегі орны (ІІ период, V А топ)
2. Азотты е? ал?аш кім ашты? (1772 жылы Д.Резерфорд)
3. Азотты? атом ??рылысы (7 протон, 7 нейтрон, 7 электрон)
4. Азотты? физикалы? ?асиеттері (т?ссіз, иіссіз, ауадан с?л же?іл)
5. Азот металмен ?рекеттесіп, ?андай ?осылыс т?зеді? (нитрид)
6. Азот сутекпен ?рекеттесіп, ?андай ?осылыс т?зеді? (аммиак)
7. Азот оттекпен ?рекеттесіп, ?андай ?осылыс т?зеді? (оксид)
8. Аммиакты? физикалы? ?асиеті ?андай? (т?ссіз, ?ткір иісті,т?ншы?тыр?ыш газ)
9. Аммиак ?айда ?олданылады? (минералды ты?айт?ыш, д?рі- д?рмек, ?опарыл?ыш зат)
10. Аммоний т?здары дегеніміз не? (??рамында аммоний ионы ж?не ?ыш?ыл ?алды?-тары болатын ?атты кристалды зат)
11. Азот оксидіні? жіктелуі, физикалы? ?асиеттері
12. Нитрат ион?а сапалы? реакция
13. Нитраттарды? ?олданылуы.
14. Азот ?ыш?ылы, физикалы?, химиялы? ?асиеттері, ?олданылуы
15. Азот ?ыш?ылыны? т?здары ?алай аталады?
ІІІ. Ойт?рткі. Фосфорды ал?аш аш?ан – Гамбургтік алхимик Геннинг Бранд (1669 ж). Бас?а да алхимиктер т?різді Бранд ?арттарды жасартып, сыр?аттарды жазатын ?мір элексирі мен асыл емес металдарды алтын?а айналдыратын философиялы? тасты табу?а ?рекет жасады. Брандты ал?а жетелеген адамдарды? ?амы емес, оны? байлы??а ??марлы?ы болды. Бір т?жірибені? барысында ол з?рді буландырып, алын?ан ?алды?ты к?мір ж?не ??м ?осып, буландыруды жал?астырды. Кейін ретортада ?ара??ыда жары? шы?аратын зат т?зілді. Рас, kaltes Feuer (суы? от) немесе «мені? отым» деп Бранд ата?ан зат ?ор?асынды алтын?а айналдырмады ж?не ?арттарды? сырт келбетін ?згертпеді, біра? алын?ан затты? ?ыздырусыз жар?ырауы ерекше, ?рі та?сы? болды. Брандты? ойынша б?л тас к?ріні жасартатын, ауруды тез сауы?тыратын, адамны? ?мірін ?зартатын к?рінеді. Алын?ан зат жары? шы?арады, осыны пайдаланып, Бранд байлар?а сатып, а?ша?а кенелді. Б?л зат не деп ойлайсы?дар?
О?ушылар: Фосфор элементі.
С?йтіп, 1669 жылды фосфор кездейсо? ашылды.Б?гінгі жа?а саба?ымызды? та?ырыбы: «Фосфор. Фосфорды? ?асиеттері» ІІІ. Жа?а саба? алгоритмі
Периодты? ж?йедегі орны, атом ??рылысы
Таби?атта таралуы
?асиеттері
Алынуы, ?олданылуы
Фосфор оксиді, ?ыш?ылдары, т?здары
Cа3(PO4)2-фосфорит фторапатит, Р-н?руыз ??рам тіс, с?йек
Аллотропиялы? т?р ?згерісі
2Ca3(PO4)2+10C+SiO2→6CASiO3+P4+10CO↑
P4O6, P4H10; Ca3(PO4)2+3H2SO4→3CaSO4↓+2H3PO4
?осымша деректер: 1669 жылы Бранд з?рден ал?ан.
IV. №18 лабораториялы? т?жірибе 326 бет
Сынауы??а 1 мл ?к суын ??йып, о?ан 1 тамшы ортофосфор ?ыш?ыл ертіндісін ?осамыз. Сынауы?ты шай?а?дар. Та?ы да бірнеше тамшы ?ыш?ыл ?осамыз. Лайлануы жойылады.
Кальций фосфатыны?, гидрофосфатыны?, дигидрофосфатыны? ?лгілерін ?арау. ?рбір т?здан 0,5 г алып, 1 мл су ?осамыз. ?оспаны араластырамыз. Ерігіштігі туралы ?орытынды жасау.
№3 тексеру ж?мысы
1. Азот пен фосфор ?ыш?ылдарыны? ?асиеттерін салыстыры?дар. Осы ?ыш?ылдарды? металдар?а ?атынасы ?андай? Мысал келтір.
2. Берілген айналуларды ж?зеге асыру?а болатын реакция те?деулерін жаз:
Ca3(PO4)2 → P→ Mg3P2 → PH3 → P2O5 → H3PO4
Ион алмасу реакциялары ?шін ионды? те?деулерін, тоты?у - тоты?сыздану реакциялары ?шін электронды? баланс те?деулерін жазы?дар.
К?лемі 56 л (?.ж.) азот сутекті? арты? м?лшерімен ?рекеттесті. Аммиак шы?ымыны? массалы? ?лесі 50%-ті ??райды. Алын?ан аммиак массасын есепте.
(Жауабы: 42,5 г)
2Ca3(PO4)2 + 10C + 6SiO2 → 6CASiO3 + P4 + 10CO↑
2PH3+4O2→P2O5+3H2O
P2O5+3H2O=2H3PO4
2P+3Mg→Mg3P2
Mg3P2+6H2O=3Mg(OH)2+2PH3↑
V(N2)=56 л N2+3H2→2NH3 100-34г
W(NH3)=50% 22,4 50-17г
M(NH3)-? 56г-Хг
22,4л-17г х=42,5 г
Саба?ты ?орытындылау
Тест
А? ж?не ?ызыл фосфорды? бір-бірінен айырмашылы?ы:
а) кристалды? торыны? т?рінде;
б) химиялы? белсенділігіне;
в) сапалы? ??рамында;
г) физикалы? ?асиетінде;
Фосфорды? валенттігі мен тоты?у д?режесі оны? жо?ары оксиді мен ?ыш?ылына те? болады:
а) 3 ж?не -3;
б) 3 ж?не +3;
в) 5 ж?не -5;
г) 5 ж?не +5.
H3PO4-те фосфорды? валенттігі мен тоты?у д?режесі нешеге те?:
а) ІІІ ж?не +3;
б) V ж?не +3;
в) ІІІ ж?не +5;
г) V ж?не +5.
?ай затпен H3PO4- ?рекеттеспейді, біра? HNO3(с?йыт)- ?рекеттеседі?
а) калий карбонатымен;
б) кальций оксидімен;
в) мыспен;
г) аммоний карбонатымен.
Ерітінді PO4-3 иондарыны? бар екендігін аны?тау ?шін.
а) Ba 2+
б) Cu 2+
в) Ag+
г) Na+ алу керек.
Жауабы: 1-а, 2-в, 3-г, 4-в,
Слайдфильм NO-алынуы
?й тапсырмасы § 8.13, 1-9 с?ра?, жатты?у 252 бет-247 бет.
Ба?алау.
Саба?ты? ая?талуы