Научная статья: МЕТОДЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ПРОБЛЕМНЫХ СИТУАЦИЙ В ОБУЧЕНИИ БИОХИМИИ

МЕТОДЫ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ПРОБЛЕМНЫХ СИТУАЦИЙ В ОБУЧЕНИИ БИОХИМИИ

БУХАРСКИЙ ТЕХНИКУМ ОБЩЕСТВЕННОГО

ЗДОРОВЬЯ ИМЕНИ АБУ АЛИ ИБН СИНО, УЗБЕКИСТАН

Абдуллаев Сардор Бахриддин угли

BIOKIMYO FANINI O’QITISHDA MUAMMOLI VAZIYATLARDAN FOYDALANISH USULLARI

Abdullayev Sardor Bahriddin o’g’li

Biokimyo fani o’qituvchisi

Buxoro Abu Ali ibn Sino nomidagi

jamoat salomatligi texnikumi o’qituvchisi

Biokimyo fani tirik organizmlar tarkibiga kiruvchi moddalar kimyoviy tarkibini, ularning o’zgarishini, shuningdеk bu o’zgarishlarning a'zo va to’qimalar faoliyati bilan boqliqligini o’rganuvchi fan bo’lib, talabalarda mutaxassislikka oid tafakkur va dunyoqarashni shakllantirishda katta aqamiyatga egadir.

Hozirgi kunda zamonaviy tеxnologiyalarni o’qish jarayoniga jalb qilib, statik, dinamik, molеkulyar va klinik biokimyo asoslari bo’yicha bilimlarga ega bo’lgan, tirik organizmda kеchuvchi biokimyoviy jarayonlarni ilmiy asoslarini tushunadigan, olingan nazariy bilimlarini amaliyotda qo’llay oladigan mutaxassislarni tayyorlash muqim aqamiyatga ega.

Shu sababli biokimyo fanini o‘qitishda amaliy va laboratoriya mashg‘ulotlari, mustaqil ta’limda an’anaviy usullar bilan birgalikda “Muammoli vaziyatlar” yoki “Muammoli ta’lim” usulini qo’llash muhim ahamiyatga ega. Oliy ta’limga kompetentsiyaga asoslangan yondashuv nuqtai nazaridan talabalarning o’quv jarayonida pedagogik texnologiyalarni qo’llash maqsadlaridan biri talabalarning shaxsiyatini, uning o’zini o’zi rivojlantirish qobiliyatini, o’z taqdirini o’zi belgilashi, o’z-o’zini tarbiyalash va anglash qobiliyatini rivojlantirish, ya’ni asosiy kompetentsiyalarni shakllantirishdir .

Muammoli vaziyatlar usuli o’qitishning interfaol usuli bo’lib, talabalarning ijobiy munosabatini qozonmoqda. Bunda nazariy tamoyillarni o’rganishga imkon berib materialdan amaliy foydalanish ko’nikmasini o’zlashtirishini ta’minlaydi. Talabalarning kasbiy tayyorgarligiga ta’sir qiladi, ularning ulg’ayishiga ko’maklashadi, o’qishga bo’lgan qiziqish va ijobiy motivatsiyani shakllantiradi. Shu bilan birga, bu usul o’qituvchining fikrlash usuli, uning boshqacha fikrlashi va harakat qilishi, ijodiy salohiyatini yangilashga imkon beradigan o’ziga xos paradigmasi kabi vazifasini bajaradi. Bunda beriladigan muammoli vaziyatda ma’lumotlarning ma’lum qismlari bo’lmasligi mumkin. Bu ma’lumotga bo’lgan talabni va bu ma’lumotni olish tinglovchilar vazifalarining asosiy qismi hisoblanadi.

Biokimyo fanini o’qitishda qo’llaniladigan muammoli vaziyatga oid masasalalarni keltirish mumkin.

1-muammoli vaziyat.

Fermer kartoshka dalasini zararkunadalarga qarshi kurashish uchun xlorofos

insektitsiddan foydalangan. U zaharlanish belgilarini ko'rsatdi: bosh og'rig'i, ko'ngil aynishi, gallyutsinatsiyalar. Xlorofos atsetilxolinesteraza ta'sir qiluvchi organofosfor birikmasi ekanligi ma'lum. Nima uchun u zaharliq

Javobingizni tasdiqlash uchun esda tuting:

1. Fosfororganik birikmalar atsetilxolinesterazaga qanday ta'sir qiladiq

2. Fosfororganik birikmalar fermentning qaysi qismida biriktirilganq

2-muammoli vaziyat.

Adenilatsiklaza tizimining fermentlari: adenilatsiklaza, fosfodiesteraza, protein kinaz,

protein fosfataza.

Yuqoridagi fermentlar qaysi sinfga mansubq Javob berish uchun:

1. Fermentlarning tasnifini eslang.

2. Fermentlarni tasniflash nimaga asoslanadiq

2. Nomlangan fermentlarning har biri qanday reaksiyani katalizlaydiq

3-muammoli vaziyat.

Ba'zi bakteriyalar, xamirturush, parazit qurtlarga kislorod kerak emas

. ATP hosil bo'lishining ikkita usulidan qaysi biri bu organizmlar tomonidan energiyani

saqlash uchun ishlatiladiq Javob berish uchun esda tuting:

1. Fosforlanish nimaq

2. Substrat va oksidlovchi fosforlanish nimaq

3. Bu fosforlanish turlari bir-biridan qanday farq qiladiq

Bizning fikrimizcha bu usulining afzalliklari quyidagilardan iborat:

- muammoli o’qitish tamoyillaridan foydalanish

– haqiqiy muammolarni hal qilish ko’nikmalariga ega bo’lish, guruhning yagona

muammoli maydonda ishlash qobiliyati, shu bilan birga o’quv jarayoni hayotdagi qarorlarni qabul qilish mexanizmlarini imitatsiya qiladi. Ma’lum bir atamalarni yodlab qaytib aytib

berishdan ko’ra hayotiy vaziyatga ko’proq mos keladi. Bunda nafaqat atamalarni bilish va tushunish, balki, ularni ishlatish qobiliyati, muammoni hal qilish uchun mantiqiy sxemalar yaratish, o’z fikrlarini asoslash;

- jamoada ishlash ko’nikmalariga ega bo’lish;

- eng oddiy umumlashtirish ko’nikmalarini rivojlantirish;

- taqdimot qilish ko’nikmalariga ega bo’lish;

- matbuot anjumani, savolni shakllantirish va javobni asoslash qobiliyatiga ega bo’lish. Shunday qilib, muammoli vaziyatlar talabada doimiy yangilanib turadigan ma’lumotni

mustaqil ravishda o’zlashtirishga imkon beradigan, ta’limni tugatgandan so’ng saqlanib qoladigan va ilmiy-texnikaviy taraqqiyotga erishishga imkon beradigan usul deb aytish mumkin.

Adabiyotlar:

1. Niyazov L.N., Nikolayev Ye.L., Safarova N.S. Oliy tibbiyot ta’limida kimyo fanlarini o’qitishda keys usulini qo’llash masalalari / Monografiya. – Buxoro. – 2020. – 128 b.

2. Amonova H.I., Niyazov L.N. Biokimyo fanini o’qitishda keys usulini qo’llash masalalari // Ilim hám jámiyet. – 2020. – №3. – B. 54-55.

3. Niyazov L.N. Amonova H.I., Gulamova M.T. Keys texnologiyalarining tabiiy fanlarni o’qitishdagi o’rni / Monografiya. – Buxoro, 2020. – 126 b.