Та?ырыбы: Мырыш ж?не оны? ?осылыстары.
Ма?саты: 1. Мырышты? ??рылысына то?талу, т?сінік беру. О?ушылар?а мырышты? айырмашылы?ын айта отырып та?ырып мазм?нын ашу. Та?ырып бойынша о?ушыларды? біліктілік ?абілеттерін ояту жа?дайларын жасау.
2. О?ушыларды? шы?армашылы?, танымды? ойын арттыру. Мырышты т?сіндіре отырып та?ырыпты ме?герту Жа?а ж?не ?тілген материалдарды байланыстыра алу жолдарын табу, м?селені шешу жолын іздеуге, жалпы диалогтар?а ?атысуы, бас?а о?ушыны ты?дау, ты?дай алу ?абілетін дамыту.
3. О?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру ма?сатында бай?ампаздылы?ын, та?ырыпты т?сінуге жа?дай жасай отырып, о?ушыларды? іздемпаздылы?ын аттыру Практикалы? ж?не ой м?дениетіні? е?бегін т?зету жолдарын, ?ызы?ушылы?ын тудыру,
?зін—?зі ба?алай алу?а т?рбиелеу.
Саба?ты? барысы
І.?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды топ?а б?лу.
ІІ. ?й тапсырмасын тексеру. Мыс та?ырыбы бойынша PISA тапсырмалары
1-топ. Металдар патшалы?ы
Ерте заманда «Металдар патшалы?ы» болыпты. Олар жары?та к?н с?улесімен ша?ылысып, т?нде ай н?рымен с?улеленген с?лу ша?арда ?мір с?ріпті. Патшалы?ты а?ылды, салма?ты, ?рі к?рікті Алтын бас?арыпты. Алтын ?діл патша бол?анды?тан оны барлы? металдар жа?сы к?рген, ?рі айт?анын екі етпей орындайтын бол?ан. К?птеген металдарды? с?йіктісіне айнал?ан Алтынды тек Мыс ?ана ?натпайды. «Мен де с?лумын, ол сары болса, мен ?ызыл- сарымын, тіпті Алтыннан да к?ріктімін, мен неге патша болмаймын»- деген ойлар Мыс?а маза бермейді.
Бір к?ні Мыс Алтын?а ?астанды? жасауды ойлайды. «Металдар ша?ары» т?нгі ?й?ы ??ша?ына б?ленгенде патша сарайына ?рланып кірген Мыс Алтынды аса са?ты?пен ша?ар сыртына алып шы?ып, жерді ?те тере? етіп ?азып оны к?міп тастайды. С?йтіп, Алтынны? орнына барып жата ?алады.
К?н артынан к?н ?те береді. Мыс та?ерте? т?ра салысымен айна?а ?арап бетін ысып ?лекке т?седі. Біра? к?н ысы?ан сайын беті ?ош?ыл тартып, ж?дей т?седі.
Бір к?ні Алтынны? жылдам, ?рі а?ылды у?зірі Сынап бай?ап ?алады. Сынап ?з ойын металдар?а жайып салады. «Мына патша бізді? б?ры??ы патшамыз емес. Б?л –залым Мыс. Бізді? патшамыз?а ?асты? жасап, ?зі оны? орнына патша болма?шы. Б?ріміз м?ны? к?зін жояйы?. Алтынды тап?ызайы?»,- дейді.
Металдар бір ауыздан осындай шешімге келеді. Олар Мыстан «Бізді? патшамыз ?айда? Сен Мыс екені?ді мойында, Алтынды тап!» деп талап етеді. Б?л с?зді ?рк?кірек Мыс ты?дамайды. ?бден ашулан?ан металдар Мысты ысты? от?а тастап жібереді. Табан астында Мыс тоты?ып, беті ?ош?ылданып шы?а келеді. «Біреуге ор ?азба, ?зі? т?сесі?»- деген с?з осыдан ?алса керек.
Амал жо?, Мыс?а ?з ?ылмысын мойындау?а тура келеді. Алтынды ша?ар сыртында?ы к?мген жерінен шы?арады.
Жер астында ?анша жатса да Алтын б?рын?ыдан да н?рланып, с?лулана т?сіпті. «Алтынды тот баспайды»деген с?з осыдан шы?са керек.
Мыс болса ?з ісіне ?атты ?кінеді. «Енді мен осылай ?мір бойы ?ап- ?ара болып ?аламын ба?»,деп егіліп жылап жібереді.
Ежелден а?ылды Алтын кек са?тамай Мысты кешіреді. Мысты сутегі толтырыл?ан ысты? монша?а шомылдыртады. С?йтіп Мыс бая?ы ?алпына келеді.
С?ра? 1: Металдар патшалы?ы
Ертегі мазм?нынын атал?ан металдарды? физикалы? ?асиеттерін табу?а болады ма? Жауапты «И?» немесе «Жо?» т?рінде тауып к?р.
Алтын мен Мысты? физикалы? ?асиеттері ?андай?
«И?» немесе «Жо?»
1
Алтынны? т?сі сары, ал мысты? т?сі ?ызыл сары
и?/жо?
2
Алтынны? т?сі сары, ал мысты? т?сі ?ара
3
Екуіні? де т?стері бірдей
С?ра? 2: Металдар патшалы?ы
Ертегідегі мыста бол?ан ?згерістерді химиялы? т?р?ыдан т?сіндір.
1. К?н ысы?ан сайын Мысты? беті неліктен ?ош?ылдана т?седі? Реакция те?деуін жазы?ыз. Б?л ?андай ?рдіс? -------------------------------------------
2. Алтын Мысты неге сутегі толтырыл?ан монша?а шомылдырды? Б?л жерде сутегі ?андай ?ызмет ат?арды? Реакция те?деуін жазы?ыз. ---- -------------------------------------------------
С?ра? 3: Металдар патшалы?ы
Сені? ойы?ша «Алтынды тот баспайды», - деп неге айтады? Д?рыс жауапты та?да.
А) Алтынны? т?сі сары бол?анды?тан
Б) Алтын ба?алы металл бол?анды?тан
С) Алтын белсенді емес металл бол?анды?т
Д) Алтынды жерге к?міп таста?анды?тан
2-топ. Тапсырма:?ажайып бояу
?кесі шам?а ?арап отырып ?иял?а шомады. «Шіркін, адам ?ызы?атындай ?ымбат асыл зат жасап шы?арсам!» - деп армандайды. ?кесіні? ?алы? ой?а берілетінін бай?а?ан ?ызы:
- ?ке, не ойлап отырсыз? – дейді.
- ?ызым, ?ымбат затты ?алай алсам деп ойлап отырмын, - дейді ?кесі.
- Балауыз шамнан ба?
- Жо?, балауыз шамны? т??ырынан.
?кесі шамды жа?ады. Т??ырда ?ара ?а? пайда бол?анша к?теді. ?ара ?а?ты алады да, ?ыш?ыл?а салады, сол кезде к?к т?сті ерітінді пайда болады. О?ан бір шымшым сода сал?ан кезде а?шыл жасыл т?сті т?нба пайда болады. Осы ерітіндіге к?йдіргіш сілті ?ос?анда алды??ы т?нба тіпті ?демі к?к т?ске айналады. Алын?ан ?оспаны кептірген кезде кереметтей тамаша бояу алыпты.
С?ра?1: ?ажайып бояу
Балауыз шамны? т??ыры ?андай заттан жасал?ан?
__________________________________________________________________________________________________________________________
С?ра?2: ?ажайып бояу
?кесі ?ажайып бояуды ?алай ал?анды?ын т?сіндір ___________________
____________________________________________________
Тапсырманы? жауабы:
Сu → CuO → CuSO4 → CuCO3 → Cu(OH)2
3-топ. Мысты? мыс?ал тарихы
Д?ние ж?зінде 70-тен астам т?сті металл бал?ытылады. Оларды 14 сала ?ндіреді. Оларды? барлы?ы ?осылып т?сті металлургияны ??райды. Т?сті металдарды? к?п б?лігі аз уа?ыттан бері ?ана пайдаланыла бастады. ?ылыми-техникалы?революцияны? н?тижесіндеоларке?інен?олданыс?ат?сті. Реактивті?ша?тар, ?арышкемелерін, атом реакторларынжасау?шінерекше ?асиеттері бар, м?лдемжа?а конструкциялы?мателиалдарды ?ажететті. Ондай?асиеттер тек т?стіметалдарда?ана бар. ?ор?асын, никель ж?не?алайы жемірілуге (коррозия), титан ысты??а т?зімдікеледі, ал к?міс, мыс ж?не алюминий жо?арыэлектр?ткзгіштігіменерекшелінеді. Сонды?тан, оларды??олдануаясы?теау?ымды: медициналы?аспаптар мен материалдарданбастапк?рделі электроника мен ядролы?техника осы металдарданжасаладыж?не ?рметалл «?з к?сібін тап?ан». Адамдарметалдарды?ішіндеал?аш?ыболыпмысты рудадан тез еритін, о?айб?лінетінбол?анды?танертекезден?олданабаста?ан. Ескізамандарданегізінен ?алайы мен мыс ?осындысын?тижесінде ?ола алынып, ?ару-жара? дайындал?ан. Б?ладамзаттарихында ?олад?уірі ретіндебелгілі. Мыс Кипр аралында бізді?заманымыз?адейінгі ІІ мы?жылды?та мыс рудниктері?олданылыпбал?ытыл?ан.
С?ра? 1. Мысты? мыс?ал тарихы
Мыс элементіні? Cuprum атауы неге байланысты айтыл?ан?
Жауапты «И?» немесе «Жо?» т?рінде тауып к?р.
Мысты? Cuprum аталуыны? себептері
«И?» немесе «Жо?»
1
Т?сіне байланысты
и?/жо?
2
?олдануына байланысты
и?/жо?
3
Табыл?ан жеріне байланысты
и?/жо?
С?ра? 2. Мысты? мыс?ал тарихы
Таби?аттан таза мысты тауып алу?а болады ма? Егер таба алмаса? ?айдан табар еді?? Жауабы?ды химия, биология, географиядан ал?ан білімдері?ді пайдаланып д?лелдеп, т?сіндіріп к?р _____________________________________
Жа?а саба?ты т?сіндіру
Та?ырыбы: Мырыш ж?не оны? ?осылыстары. (О?ушы ?шін)
I кезе?
?йымдастыру кезе?і.
«К?пір»тапсырмалары»
(Жа?а та?ырып?а ?ажет болатын ?ткен материалдарды? ?айталау тапсырмаларын ?йден орындап кел)
Білемін
Білгім келеді
Білдім
ХЭПЖ орны
Мырыш
Атом ??рылысы
Физ-? ?асиеттері
Хим. ?асиеттері
Ма?ызды ?осылыстары
?олданылуы
« Ба?а беру»
( сен ?алай ойлайсы?? Не істер еді??)
Б?гінгі ал?ан мырыш туралы білімі?ді ?айда ?олданар еді? немесе к?нделікті ?мірмен байланыстыр
Ба?алау :Топта?ы ба?алау бетшесі ар?ылы
?йге тапсырма : 6.3. Есеп-6 ж?не о?улы?та?ы 5- жатты?у (а)
пирометалургиялық
