Металдар мен бейметалдарды? арасында?ы генетикалы? байланыс

Өтілетін күні:

Сыныбы: 9

Сабақтың тақырыбы: Металдар мен бейметалдардың арасындағы генетикалық байланыс.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың металдар туралы, олардың периодтық жүйедегі орны, атом құрылысындағы ерекшіліктері,металдарды алу, олардың практикалық маңызы туралы алған білімдерін жүйелеу.

Тәрбиелік: Оқушыларды ойлауға,енбектене білуге, салыстыруға және қосымша әдебиеттермен жұмыс жасай білуге тәрбиелеу. Пәнге қызығушылығын арттыру,адамгершілікке және жолдасына көмек беруге тәрбиелеу;

Дамытушылық: Қызықты сұрактар беру арқылы оқушылардың әрі қарай өз бетінше ізденуіне жол ашу.

Көрнекіліктер: Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі, металдар жинақтамасы, карта, слайд

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақ әдісі: сұрақ-жауап, ойын түрлері, есептер шығару генетикалық байланысқа

Сабақ жоспары:

I.Ұйымдастыру 

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақ 

IV. Қорытынды

V. Үйге тапсырма беру

VI. Бағалау

I.Ұйымдастыру 

Сәлеметсіздерме! ( сынып оқушыларын түгелдеп, сабаққа белсенділігін арттыру, сабаққа зейінін аудару)

II. Үй тапсырмасын тексеру

Сыныпты түгелдеп болғаннан кейін үйге берілген қосымша есепті Рахимова Алинаға тақтаға орындатам.

Қосымша есеп. 30г тұз қышқылымен 25г кальций карбонаты әрекеттестірілген. Реакция нәтижесінде қандай көлем көмірқышқыл газы бөлінді.

Бер: m(HCl) = 30г Шешуі: CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + H₂O + CO₂↑

M(CaCO₃) = 25г ν = 30г/36,5г/моль = 0.82моль

ν = 25г / 100г/моль = 0,25моль

Т/к: V(CO₂)=? ν(HCl) ν(CaCO₃), яғни реакция барысында зат мөлшері аз зат толық жұмсалады. Олай болса, реакция калций карбонаты бойынша жүреді. Реакция өнімінің зат мөлшері де соған тең болады (реакция теңдеуін караңдар) :

ν(CaCO₃) = ν(CO₂) = 0,25моль

V = V_M·ν

Жауабы: V(CO₂) = 5,6л

Жаңа сабаққа көшу. (Қызығушылығын ояту)

Жай заттардың және қосылыстардың химиялық қасиеттерін есімізге түсірсек, бір заттың басқа затқа айналу заңдылықтары қатарын құра аламыз. Мысалы:

Металл → негіздік оксид → негіз → тұз

Nа → Na₂O → NаОН → NаСІ (оқушылар өздері жазады)

Бейметалл → қышкылдық оксид → қышқыл → тұз

S → SОз → H₂SO₄ → Nа₂SO₄ (оқушылар өздері жазады)

Бұл сызбадан қандай қорытынды шығаруға болады?Бұдан көретініміз, екі жағдайда да тұз түзіледі.

III.Жаңа сабақ

Бұл байланыс химиялық реакция кезінде, яғни бір зат екінші затқа айналғанда жүзеге асады. Яғни, бір зат басқа заттан түзіледі. Грекше «пайда болу», «шығу тегі» - «генезис». Демек. заттар кластарының арасындағы байланыс генетикалык байланыс деп аталады.(дәптерге жазу)

Генетика - XX ғасырдағы жаңа ғылым. Организмдердің тұқым қуалағыштығын зерттейді Ген - тұқым қуалайтын тек.

Астрономияда: Ауа→от→жер→су

Биологияда: Ата →ана ген→ұрпақ

Гинетикалық (тектік ) байланысты химияда қалай түсінуге болады?

Химияда: Атом→молекула→зат → жай зат →күрделі зат. Яғни, тегі металл болса→негіз, бейметалл болса → қышқыл түзіледі

Генетикалық байланысқа есептер шығару

1. Генетикалық байланыс деген сөзін қалай түсінесіңдер? 

2.Жеті аталарыңды атап беріндер.

1. Mg →MgO→ Mg(OH)₂ →MgCl₂

2. Ca→ CaO→ Ca(OH)₂→ →Ca(NO3)₂ 

3. Na →Na₂O→NaOH→ Na₃PO₄

Мынадай өзгерулерді іске асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:

CuSO ₄ → Cu → CuO → CuCI₂ → Cu(OH)₂ → Cu(OH)NO₃ → Cu(NO₃)₂

Шешуі:

1.Орын басу реакциясы арқылы мыс (ІІ) тұзынан мысты алуға болады:

CuSO₄ +Fe→FeSO₄  +Cu

2) Мысты оттегіде жағып,мыс (ІІ) оксидін аламыз:

2Cu + О ₂ =2CuO

3) Мыс (ІІ) оксиді тұз қышқылында еріп, мыс (ІІ) хлоридін түзеді:

CuO +2НСІ = CuCI₂  + Н₂О

4) Мыс (ІІ) хлориді ерітіндісіне сілті ерітіндісін қосып,мыс (ІІ) гидроксидін алуға болады:         CuCI₂ + 2 КОН = Cu(OH) ₂+ 2 КСІ

5) Мыс (ІІ) гидроксидін бір гидроксотобының орнын алатындай мөлшерде алынған азот қышқылымен яғни 1 моль Cu(OH)₂ 1 моль НNO₃–пен өңдеп мыс (ІІ) гидроксонитратын –негіздік тұз алады:

Cu(OH)₂ + НNO₃= Cu(OH)NO₃ +Н₂О

6) Мыс (ІІ) гидроксонитратына артық азот қышқылымен әсер етіп, мыс (ІІ) нитратын алады:

Cu(OH)NO₃ + НNO₃= Cu(NO₃)₂ + Н₂О

IV. Қорытынды

Қорытындылау мақсатында осы төрт нұсқалы өзіндік жұмысты беремін. Бұл жұмысты қоңырауға 10минут қалған кезде карточка арқылы беремін. Сол өзіндік жұмысты жұмыс дәптерлеріне орындатам, сосын тексеру үшін дәптерлерін жинап аламын.

І нұсқа

Құрамында 4℅ қоспасы бар 20г әктастан 12г кальций оксиді алынған . Алынған өнімнің шығымын тап

ІІ нұсқа

Массасы 10г натрий гидроксиді мен 20г тұз қышқылы әрекеттескенде түзілген тұздың массасын тап

ІІІ нұсқа

Массалық үлесі 20℅ 150г күкірт қышқылы мырышпен  әрекеттескенде қ.ж. неше көлем сутегі газы бөлінеді?

ІV нұсқа

Массасы 30 г мыс пен алюминий қоспасына концентрациялы азот қышқылымен әсер еткенде 13,44 л газ (қ.ж.) бөлінді.Қоспаның құрамын анықтаңдар.

V. Үйге тапсырма беру

1. Айналымды жүзеге асырыңыз.

Na → Na₂O → Na₂CO₃ → NaHCO₃ → Na₂CO₃ → CO₂

N₂ → NH₃ → NO → NO₂ → HNO₃ → Cu(NO₃)₂

2. Массасы 150г шойынды оттек ағынында жаққанда 3 г көміртек (IY) оксиді түзілді. Шойынның құрамындағы көмірдің массалық үлесін табыңдар.

3. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымы 80 % болса, массасы 31 г кальций ортофосфатынан алынатын ортофосфор қышқылының массасын есептеңдер.