Конспект урока по химии на узбекском языке на тему Химическая связь для учащихся лицеев

O`zbekiston Respublikasi Oliy va orta maxsus ta’lim vazirligi

O`rta maxsus kasb –hunar ta’limi markazi

Buxoro viloyat hokimligi o`rta maxsus kasb-hunar ta’limi boshqarmasi

B

4

uxoro davlat universiteti qoshidagi

–son akademik litseyi

Mavzusi bo’yicha litsey talabalari uchun 1 soatlik ochiq dars ishlanmasi

Tuzdi: Kimyo fani o’qituvchisi

Gulamova M.B.

2014y

DARS SHIORI:

Bilim – kuch, kuch esa bilimdadir!

DARSNING TEXNOLOGIK XARITASI

Mavzu	Kimyoviy bog’lanish turlari. Kovalent bog’lanish.
Maqsad va vazifalar	Maqsad:Kimyoviy bog’lanish turlari va turli kimyoviy bog’lanishli moddalarning empiric, electron, struktura formulalarini tuzishni o’rgatish, molekula modellarini yasash orqali bilimlarini mustahkamlash, o’quvchilarni kompyuter bilan muloqot qilishga o’rgatish, o’quvchilarda turli kimyoviy bog’lanishli moddalarning amaliy ahamiyati asosida ishlatilishi, ta’lim tarbiya va kasbiy yo’llanma berish
	Vazifalar: talabalarda mavzuga nisbatan qiziqish uyg’otish, ularda mavzuga mos bilim va ko’nikmalarni shakllantirish, guruh bilan ishlashda o’quvchilar bilimini nazorat qilish, o’quvchilar bilimini baholash
Davlat Ta’lim Standarti talablari	Bilim ion, metall, kovalent bog’lanish tushunchasiga ega bo’lish Ko’nikma empiric, electron, struktura formulalar tuzish, turli bog’lanishli moddalarni farqlay olish ko’nikmalarini hosil qilish Malaka qutbli va qutbsiz kovalent bog’lanishga doir mashqlarni mustaqil bajarish malakalarini hosil qilish
O’quv jarayonning mazmuni	O’tilgan mavzular va nisbiy elektrmanfiylik mavzusiga doir tushunchalar tahlilini o’tkazish, Kimyoviy bog’lanish turlari mavzusiga doir asosiy tushunchalar olish, mavzularni slaydlar orqali o’rganish, qora quti didaktik o’yin orqali guruhlar ishini faollashtirish, shar sterjenli molekula modellari bilan ishlash, og’zaki savol-javob va Venn diagrammasi bilan ishlash
O’quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi	Uslub: Venn diagrammasi, tushunchalar tahlili, didaktik o’yin”Qora quti”
	Vosita: proektor, kompyuter, didaktik materiallar, shar sterjenli atom modellari
	Usul: mashq va algoritm yechish;
	Nazorat: o’z-o’zini nazorat qilish,savol-javob o’zaro kuzatish
	Baholash: 5 balli tizimda baholash, guruhlarni rag’batlantirish
Kutiladigan natijalar	O’qituvchi : qisqa vaqt ichida o’quvchilarga ko’p ma’lut beradi; o’quvchilarning faolligini oshiradi o’quvchilarda darsga nisbatan qiziqish uyg’otadi
	O’quvchi: guruh bilan hamkorlikda ishlashni, o’z-o’zini nazorat qilishni o’rganadi. Qisqa vaqtda ko’p ma’lumotga ega bo’ladi.
Kelgusi rejalar (tahlil va o’zgarishlar)	O’qituvchi : O’z ustida ishlaydi, darsni noan’anaviy usulda olib boradi, darslarda yangi pedagogic texnologiyalarni qo’llaydi
	O’quvchi: mavzu yuzasidan mashq va masalalarni mustaqil bajara oladi. Mavzuga mos qo’shimcha ma’lumotlar to’playdi, o’z fikri va guruh fikrini tahlil qiladi

MASHG’ULOT BOSQICHLARI

Bosqichlar	Mazmuni	Metodlar	Vaqti
1-bosqich Tashkiliy qism	Salomlashuv, darsning olib borish uslubini o’quvchilarga tushuntirish	Og’zaki	10 daq
2-bosqich O’tilgan mavzular bo’yicha bilimlarini umumlashtirish	O’tilgan mavzular bo’yicha bilimlarini mustahkamlash maqsadida tushunchalar tahlili tarzida o’tkaziladi	Yozma bajariladi va ekspert guruhlariga beriladi	10 daq
3-bosqich Uy vazifasini tekshirish	Qatorlardagi varianti o’quvchilariga elektrmanfiylikning o’zgarib borishiqatori berilib unda ortadi yoki kamayadi tarzidagi javobni yozib qo’yiladi	Taqqoslash metodi	15 daq
4-bosqich Yangi mavzu uchun zamin yaratish	Qora quti o’yini o’tkaziladi	Mantiqiy fikrlashga da’vat Shar sterjenli atom model	5 daq
5-bosqich Yangi mavzuni o’rganish	1.Kimyoviy bog’lanish turlari	Kadoskop slaydlari No=7	15 daq
	2.Qutbsiz kovalent bog’lanish	Algoritm tuzish	10 daq
	3. Qutbli kovalent bog’lanish
6- bosqich Yangi mavzuni mustahkamlash	Qutbli va qutbsiz kovalent boglanishli moddalarni farqlay olishi	Venn diagrammasi Power Pointda prezentasiya ko’rinishda	10 daq
7-Bosqich Darsni yakunlash	Darsni xulosalash va yakunlash, g’olib guruhni aniqlash, o’quvchilar bilimini baholash, uy topshirig’ini berish	O’quvchilarni rag’batlantirish	5 daqiqa

Guruh: 105

Fan: Kimyo

Sana:

Darsning mavzusi: Kimyoviy bog’lanish turlari. Qutbli va qutbsiz kovalent bog’lanish

Darsning maqsadi:
Ta’limiy	Tarbiyaviy	Rivojlantiruvchi
Kimyoviy bog’lanish turlari, qutbsiz va qutbli kovalent, electron va empiric formulalar tuzilishi haqida ilmiy tushuncha berish	talabalarning ilmiy – materialistik va abstract fikrlash tafakkurlani shakllantirish; nitrat kislotaning olinishi va ishlatilishi asosida kasbiy yo’llanma, iqtisodiy va ekologik tarbiya berish	mantiqiy fikrlash, ijodiy qobiliyatlarini, reaksiya tenglama tuzish ko’nikma va turli bog’lanishli moddalarni farqlay olish malakalarini rivojlantirish

Davlat Ta’lim Standarti talablari asosida

Bilish!	Ion, metall, kovalent bog’lanish, valentlik, qutblilik
Qila olish!	Qutbli va qutbsiz kovalent bog’lanishli moddalarning tuzilish va empiric formulalarni tuza olishi, moddalarning bog’lanish turiga qarabfarqlay va xossalarini taqqoslay olishi

Dars tipi: Yangi bilim berish va o’tilgan mavzular bo’yicha bilimlarini umumlashtirish

Dars shakli: guruhda va yakka tartibda ishlash

Dars uslubi(metodi): suhbat; didaktik o’yinlar (Qora quti), tushunchalar tahlili, kodoskop bilan ishlash, Venn diagrammasini tuzish, slaydlar taqdimoti, shar sterjenli atom modellarini tuzish

Jihoz va reaktivlar: proektor, kodoskop, shar sterjenli model,

Tayanch so’zlar: valentlik, elektrmanfiylik, energetic pog’onachalar, kovalent bog’lanish

Doskada: Dars shiori : Bilim – kuch, kuch esa bilimdandir

Darsning borishi

I Tashkiliy qism

1. salomlashuv, davomad

2. navbatrchilik va sinf xonasining tozaligi

3. darsning oltin qoidalari

4. Kimyo darsiga tayyorgarlik: darslik, daftar

5. 2011 yilni O’zbekiston va Butun dunyo qanday yilni nishonlayapti?

O’zbekiston :Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish

Mustaqillikning 20 yilligi

Butun Dunyo: Kimyo yili

II O’tilgan mavzuni mustahkamlash

1. 5- daqiqali Tushunchalar tahlili

Oq qog’ozlarda har bir qatordagi I va II varianda o’tirgan talabalarga oldindan orqaga qarab varaqalar yuboriladi. Shu varaqlarda quyidagi namuna boyicha atamalar yoki ularning izohi yoziladi.

I variant II variant

1. Atom- 1.Molekula-

2. Valentlik- 2. Nisbiy elektrmanfiylik-

3. Oddiy modda- 3 . Murakkab modda-

4. Birikish reaksiyasi 4 Ajralish-

5. Oksid 5 Asos-

6. Osh tuzi 6 Karbonat angidrid

Ekspert guruhlar 1 ball bilan baholaydilar.

III Uy vazifasini tekshirish

Shu varaqning o’zida elektrmanfiyligi o’zgarib boradigan qatorda ortishi yoki kamayishi belgilansin.

I variant II variant

1. Na, K, Rb, Cs- 1.Cs, Rb, K, Na-

2. Li, Be, B, C- 2. C, B, Be, Li

3. O, S Se, Te- 3 . Te, Se, S, O-

4. Si, P, S, Cl- 4 Cl, S, P, Si

5. Ca, Sr, Ba, Ra 5 Ra, Ba, Sr, Ca-

6. Al, Mg, Ca, Sr 6 Sr, Ca, Mg, Al

IV Yangi mavzuni o’rganish uchun zamin yaratish

Qora quti o’yini o’tkaziladi

O’quvchilarga savol tashlanadi: DIQQAT!!! Qora qutida noma’lum modda va uning molekula modeli berilgan. Bu modda har bir tirik hujayraning asosiy tarkibiy qismidir. U inson qonining 90%, muskullarning 75%, suyaklarning 28%, ko’z soqqasining 99% ini tashkil etadi. Inson organizmi 12% ini yo’qotsa, moddalar almashinuvining buzilishiga olib keladi. Bu modda miqdorining 25 % ga kamayishi organizmining halok bo’lishiga olib keladi.

Qora qutida qanday modda bor? Javob: SUV

O’qituvchi: Demak suv 2 atom vodorod va 1 atom kisloroddan iborat bo’lib bu atomlar suv molekulasida qanday bog’lar orqali bog’langanligini yangi mavzumizda ko’rib chiqamiz.

V Yangi mavzu doskada yoziladi

Dars mavzusi: Kimyoviy bog’lanish turlari. Kovalent bog’lanish

Reja: 1.Kimyoviy bog’lanish turlari

2. Qutbsiz kovalent bog’lanish

3. Qutbli kovalent bog’lanish

1. Kimyoviy bog’lanish turlari Kadoskopda slayd taqdimoti asosida tushuntiriladi

Kimyoviy bog’lanish Ion, Kovalent, Metall, Vodorod bog’lanishlardan tarkib topgan

Ion bog’lanish – ionlar orasida hosil bo’lib, unga osh tuzi misol bo’la oladi.

Metall bog’lanish – metal atomining musbat ioni va undan sakrab chiqqan elektronlar buluti orasidagi elektrostatik bog’lanish orqali hosil bo’ladi. Unga Cu, Fe, Na, K kabi lar misol bo’la oladi.

Valentlik nima? Savoli o’rtaga tashlanadi. U haqida nima bilasiz.

Kovalent bog’lanish “ko”-birgalikda, “valent”-kuch degan ma’nolarni anglatib, umumlashgan electron juftlari vositasida birikkan atomlar orasida hosil bo’ladi.

Har bir element atomining elektronlar bo’yicha taqsimlanishi guruh raqamiga qarab kompas shaklida avval 1tadan so’ng juftlashtirib yoziladi:

. .

.C . . N: toq elektronlar juftlashishga harakat qiladi.

^{• •}

N≡N ya’ni N :: N

Kovalent bog’lanish 3 turga ajratiladi. Shulardan 2 tasini bugun ko’rib chiqamiz. Ularga qutbsiz kovalent bog’lanish va qutbli kovalent bog’lanish kiradi.

Qutbsiz kovalent bog’lanish elektmanfiyligi bir xil atomlar orasida hosil bolib, unga H₂, PH₃ kabi moddalar kiradi.

2,1-2,1=0 2,1-2,1=0

H-H P -H₃

Qutbli kovalent bog’lanishli moddalar elektrmanfiyligi qisman farq qiladigan atomlar orasida sodir bo’ladi:

2,1-3,5=1,4

H ₂ O

H₂O H – O – H H : O: H

Empirik Tuzilish Elektron

2)Shar sterjenli 3 ta qatordan 3 ta o’quvchi doska oldida PH₃ , CO₂, N₂ molekulalarning shar sterjenli modellarini yasay olishlari kerak komandaga 1 ball olib berishadi.

3) Proektor orqali Algoritm tuzishni o’rgatish va qo’shimcha algoritm berish

MUSTAHKAMLASH uchun ALGORITM

ALGORITM JAVOBLARI

VI Yangi mavzu bo’yicha olgan bilimlarini mustahkamlash

Power Point programmasida tuzilgan Venn diagrammasi namoyish etiladi

• talabalar mustaqil daftarlarida bajaradilar va o’zaro tekshirishni slayd oxirida chiqadigan javob asosida bajaradilar

Venn diagrammasi Javoblari

Darsni yakunlash va baholash

Xulosa: Dars davomida kimyoviy bog’lanish va uning turlari, qutbli va qutbsiz kovalent bog’lanishli moddalar bilan tanishib chiqildi. Kovalent bog’lanishning hosil bo’lishini tushuntiradigan algoritm tuzildi.

T/R	Baholash mezonlari	Guruh bali	O’quvchi bali
1	O’tilgan mavzuni umumlashtirish asosida to’plangan ball	10	1 balldan
2	Uy vazifasini tekshirish	10	1balldan
3	Molekulalar modelini yasash	3	Rag’bat
4	Venn diagrammasi		1 ball
5	Algoritm tuzish		2 balldan

Jami 5 ball to’plagan talaba 5 baho bilan baholanadi. G’olib komanda aniqlanadi.

Komandalarga sovg’a beriladi.

Uy vazifa doskada yoziladi:

izohi Kimyoviy bog’lanish va uning turlari haqida tushunchalarini mustahkamlash maqsadida______ betdagi ma’lumotlarni o’qish.

Tayanch iboralarga izoh berish. Masalan: ion bog’lanish- bu ….. ta’rifi keltiriladi, qutblilik – qarama qarshi ishorali tomonlarga ega bo’lish xususiyati

NH₃ elementning algoritmini tuzish

Ilova

I va II variantlar uchun quyidagi javoblar varaqasi tarqatiladi

o’quvchi	1 savol	2savol	3savol	4savol
1
2
3
4
5
6
Guruh bali

Tarqatma varaqalarning javoblari

I variant II variant

1. Na, K, Rb, Cs-kamayadi 1.Cs, Rb, K, Na-ortadi

2. Li, Be, B, C-ortadi 2. C, B, Be, Li kamayadi

3. O, S Se, Te-kamayadi 3 . Te, Se, S, O-ortadi

4. Si, P, S, Cl-ortadi 4 Cl, S, P, Si kamayadi

5. Ca, Sr, Ba, Ra-kamayadi 5 Ra, Ba, Sr, Ca-ortadi

6. Al, Mg, Ca, Sr kamayadi 6 Sr, Ca, Mg, Al ortadi