Мұғалімнің аты-жөні
М.Мухамжарова Химия 11- сынып
Ш.Жексенбаев атындағы ЖОББМБ
Сыныбы
11
24 сабақ
2.12. 2015 ж
Сабақтың тақырыбы:
2.15.Көмірсутектер мен олардың туындылары арасындағы генетикалық байланыс. Көмірсутектердің табиғи қорлары және оларды өңдеу.
Сілтеме
Білім стандарты, пәнбағдарламасы, «Химия» оқулығы Н. Нұрахметов,Ә.Е.Темірболатова,11сынып. Алматы «Мектеп» 2015 ж
Жалпымақсаты
Көмірсутектер мен олардың туындылары жайлы алған білімді жүйелеу.Қаныққан көмірсутектердің химиялық қасиеттерінен бастап арендерге дейінгі тақырыптарда қарастырылған галогентуындылар жайлы алған білімді жинақтап бір жүйеге келтіріп, тиянақты ойлану қабілеттері дамиді. Органикалық заттардың алуан түрлілігіне тағы көз жеткізеді. Оның себеп- салдарына мысалдар келтіре отырып, органикалық әне бейорганкалық заттардың материядағы бірлестік заңдылығын түсінеді.Генетикалық байланыстарға мысалдар келтіріп, тиісті реакция теңдеулерін жаза алады.
Күтілетіннәтиже
А)Көмірсутектерді жіктейбіледі. В)Көмірсутектердің химиялық қасиеттеріне тән реакция теңдеулерін жазады. С)Генетикалық байланыс теңдеулерін жазып сан есептерін шығаруда қолданады. Барлық оқыған көмірсутектердің құрамы→құрылысы→ қасиеттері→ қолданылуы арасындағы өзара байланыстың себебін түсініп, жүйелейді.
Негізгі идеялар
Көмірсутектерді жіктей білу, қарапайым өкілдерінің құрылысын, гомологтарының изомерін, қасиеттері мен қолдануын білу.
Құрал-жабдықтар:
слайдтар,кестелер
Сабақтың түрі
Жаңабілімдіигерусабағы
Әдіс-тәсілдер
Сұрақ-жауап әдісі,«Ой қозғау» әдісі,
Сабақбойыншамұғалімжазбалары
Мұғалім іс-әрекеті
І.Ұйымдастыру
Сергітусәті. "Көрші" Көршіңді оң жақтан құшақта, көршіңді сол жақтан құшақта. Оң жақтағы көрпшіңе бір жымиып, сол жақтағы көршіңе бір жымиып. Оң жақтағы көршіңе оң көзіңді, сол жақтағы көршіңе сол көзіңді қыс.
Оқушыларды топқа бөліп отырғызу.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру Жұптық жұмыс "Жарнама" Жұптардың атаулары 1. "Алкандар", "Циклоалкандар" "Алкендер" "Алкадиендер", "Алкиндер","Арендер" Жұптағы оқушылар өздеріне берілген көмірсутектердің барлық ерекшеліктерін ескере отырып, жарнама жасау керек. 3 мин уақыт ішінде өздерін жарнамалайтын бет әзірлейді. Жарнамалық бетті қорғайды. ӨЗ жарнамасын басқа жұптарға өткізу керек. Әр жүпқа 1 минут уақытан беріледі. Басқа жұптар қай жарнаманың жақсы болғанын айтып, солжұпты атайды. Жарнаманы қанша жұп алса сонша балл қойылады.
Қызығушылықты ояту
Сұрақ. Көмірсутектер өзара байланысын қалай түсіндіруге болады?
Генетика деген нені білдіреді?
Мағынаны түсіну
Генетика – гректің «генезиз» «шығу тегі» сөзінің негізінде алынған, яғни органикалық заттардың шығу тегі. Органикалық қосылыстар – құрамына міндетті түрде көміртегі атомы кіретін (карбид, цианид, карбонат, көміртегі оксидтерінен басқа) заттар.
Заттардың жеке кластарының өзара байланысы арқылы бір-біріне айналуы генетикалық тектік байланыс деп аталады.
. “Ойшылдық”“Ойлан да тап”
Ертегі сыр шертеді.
Баяғы заманда ғажайып және сиқырлы патшалық химияның зертханасында дүниеге бір нәресте келеді. Оның әкесі көміртек-күшті, келбетті, көпшіл, ал анасы-көңілі пәк таза сутек еді. Анасы мен әкесі дүниеге келген нәрестеге қуанып, той жасайды. Қонақтар дүниеге келген нәрестені қыз ба, ұл ма екенін біле алмады. Ол көмірсутектер отбасының ең қарапайым белсенділігі төмен жеңіл мүшесі болатын. Осы кезде білгір химик оның оттектегі және ауадағы көңіл-күйін сынағанда, көңіл-күйінің көтеріңкі болатынын байқайды. Қонақтар дүниеге салмағы да мінезі де жеңіл қыз келгенін айтып, қуанышқа бөленеді. Оған “”Кеніш” деген әдемі ат берілді. Ата-анасының тегі бойынша “Көмірсутек” болып аталады.
“Кеніш” атақты болғысы келеді, сол себептен саяхатқа шығады. Ұзақ жол жүріп күннің аптап ыстығынан шөлдеп су ішкісі келеді. Сол мезетте алдынан құдық кездеседі. Кеніш жүгіріп құдыққа келіп, суға қолын созған кезде құдықтың суы тартылып кетіпті. Шөлін қандырмаған Кеніш ренжіп, кішкене тынығайын деп тұрғанда өзі сияқты жолсерік тап болады. Бұл кезде күн жарық болатын. Кеніш жолсерігін бір көргеннен ұнатып, ол үшін саяхатқа шығамын деген ойынан да бас тартып, ата-анасымен таныстырмақшы болады. Ақыры соңында онымен от басын құрып, салқындатқыш, еріткіш, өрт сөндіргіш мінездері бар ұрпақ өмірге келіп, тату-тәтті, бақытты өмір сүреді.
Кеніш біраз жылдан соң аяқсыз қалған саяхатын аяқтау мақсатында жолға шығады. Ол саяхатқа өзінің көлеңкесі “Батпақты” ерітіп алады. Батпақтың жоғары температурадан басы айналып, жүрегі қақ айрылады. Сөйтіп өздеріне серіктес дос табады. Бірақ олар өздерінің серіктерінің ауада күйелі жалын бөлетінін байқайды. Алайда оның көптеген қасиеттерінің көршілеріне ұқсайтынын көріп таң қалады.
Кеніш өзінің серіктесімен саяхаттың жаңа жоспарын жасайды. Серіктесі үш есе ісініп өзінің танысы Кекуленің баласын және оның үрім-бұтағын іздеуге шығатынын, ал Кеніш алкендерден тарайтын туыстарын іздеуге баратынын айтып жолдары екіге айырылады.
Ой толғаныс кезеңі
"Қанағат"
«1. С3Н6 бутан
2. С4Н6 ацетилен
3. С2Н2 толуол
4. С7Н8 бутадиен
5. С6Н6 пропен
6. С4Н10 бензол
7. С2Н5- фенил
8. С6Н5- этил
«Талап»:
- 1. Сенесің бе, сенбейсің бе, көмірсутектер құрамындағы
көміртек (ІІ) валентті?
- 2. Сенесің бе, сенбейсің бе, табиғи газ негізінен этиленнен
тұрады?
- 3. Сенесің бе, сенбейсің бе, гексан гексеннің изомері?
- 4. Сенесің бе, сенбейсің бе, алкандар мен циклоалкандар-
дың құрамында ешқандай айырмашылық жоқ?
- 5. Сенесің бе, сенбейсің бе, алкендерде үш еселі байланыс
болады?
- 6. Сенесің бе, сенбейсің бе, алкандарға, парафиндерге,
қаныққан көмірсутектерге қосып алу реакциясы тән?
- 7. Сенесің бе, сенбейсің бе, алкендерде екі қос байланыс?
«Терең ой»: «Жоғалған формулалар»
Pt
1. CH2 = CH2 + H2 → ..
2. CH2 = CH2 + .. → CH3 - CH2OH
эл. ток
3. . ® С2Н2 + 3Н2
- ІҮ. Үйге тапсырма: § 2.15 Көмірсутектер мен олардың туындыларының арасындағы генетикалық байланыс оқу.
- 1) C2H2 → C2H4 → C2H5OH→ CO2
- ↓ ↓
- C2H2Br4C2H5Cl
Ү. Бағалау: «Критериалды»
Рефлексия
Сабақты мына сөйлемдерді аяқтау арқылы қорытындылаймын
Бүгін сабақта мен.. білдім.
Енді мен.. білемін
Енді мен.. оқушыдан үйренемін.
Оқушы іс-әрекеті
Отырған көршілерімен жұп құрады.
Жұптар
Алкандар, Циклоалканда, Алкендер, Алкадиендар, Алкиндар, Арендар
Жұппен берілген тақырып бойынша жарнама жасайды.
Жарнаманың өтуіне қарай баға алады.
Оқушылар сұраққа өз ойларын айтады.
Көмірсутектердің және
галогентуындыларының
физикалық,
химиялық қасиеттеріне
сүйене отырып,көмірсутектердің
арасындағы
генетикалық
байланыстың
мүмкін болатын
реакция теңдеулерін
жазады.
Мәтінге байланысты
көмірсутектердің
арасындағы
генетикалық
байланысқа
тізбек құрады
Абайдың "Ғылым таппай мақтанба" өлең жолдарындағы "Қанағат"-3, "Талап"-4, "Терең ой"-5 деген топтарға өз таңдаулары бойынша бөлінеді де сол топқа берілген тапсырманы орындапғ сәйкес бағасын алады.
БҚО.Бөкей ордасы ауданы Ұялы ауылы
Ш.Жексенбаев атындағы жалпы орта
білім беретін мектеп-бөбекжай кешенінің
І деңгейлі, жоғары санатты химия пәнінің
мұғалімі Мухамжарова Манчук Жусупкалиевна
