Хром ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары

Сыныбы - 10 К?ні__________

Саба? та?ырыбы:

Хром ж?не оларды? ма?ызды ?осылыстары, алынуы, физикалы? ж?не химиялы? ?асиеттері.

Ма?саты:

Міндеттері:

Хромны? химиялы? ж?не физикалы? ?асиеттерін ажырата отырып, ойлануына ы?пал жасау.

1. О?ушыларды топты? ж?мыс?а ж?мылдыру.

2. Химиялы? ?осылыс ?асиеттерін аны?тай білу.

3. Та?ырып бойынша ?з пікірін айту, ?орытынды жасай білу.

Саба?ты? т?рі:

аралас саба?

Саба? ?дісі:

Сыни т?р?ыдан ойлау, с?ра? - жауап, тест, жатты?улар орындау.

Саба?ты? типі:

Жа?а саба?ты ме?герту

К?рнекі ??ралдар:

Кітап, д?птер, интерактивті та?та, ба?алау пара?ы, жатты?у есептер.

?йымдастыру кезе?і:

- саба?та ?алыпты ж?мыс істеуге м?мкіндік жасау;

- о?ушыларды психологиялы? дайындау.

Амандасу. О?ушыларды? саба??а дайынды?ы тексеру. О?ушыларды? назарын саба??а аудару. Саба?ты? жалпы ма?сатын ашу, оны ?ткізу жоспарын к?рсету.

?ызы?ушылы?ты ояту. (с?ра?тар)

1. d- элементтері ?андай тоты?у д?режесін к?рсетеді? (о?)

2. Cu 2O ?осылысында мыс ?андай тоты?у д?режесін к?рсетеді? (+1)

3. Мысты? бал?у температурасы? (1083)

4.Тірі ж?не ?лі таби?атта мырыш ?андай р?л ат?арады?

5. Еліміздегі мыс ?ндірісі туралы айты?да

Кластер бойынша ж?мыс

интерактивті та?тада кластер сызылып т?рады о?ушы ?з бетімен та?та?а шы?ып кластер бойынша ж?мыс жасайды.

Таби?атта таралуы

физикалы?

?асиеттері

?осылыстары

ПЖО

?й тапсырмасын тексеру кезе?і:

?ткен та?ырыптар бойынша ?рбір топ?а берілген тапсырмаларды тексеру.

- s-элементтері мен p- элементтеріні? айырмашылы?ы мен ??састы?ы. Венн диаграммасы.

- мырыш та?ырыбында?ы 184 -ші беттегі №6-7 есептерді шы?ару.

- 184- беттегі №5 есепті шы?ару.

Жа?а саба?

О?улы? ж?не м?тінмен ж?мыс. ДЖИГСО стратегиясы бойынша. (о?улы?та?ы м?тінді о?и отырып формулаларды есте са?тап ?р топ ?зіне берілген та?ырыпша?а жоба жасайды. Физикалы? ж?не химиялы? ?асиеттерін ашып к?рсетеді.

Хромды 1797 ж. француз химигі Л.Н. Воклен

крокоит минералыны? ??рамынан аш?ан.

Хром (Chromіum), Cr — элементтерді? периодты? ж?йесіні? V? тобында?ы химиялы? элемент, а. н. 24, а. м. 51,996. Т?ра?ты т?рт изотобы 50Cr(4,31%), 52Cr (83,76%), 53Cr (9,55%), 54Cr (2,38%) бар. Оларды? ішіндегі ма?ыздысы жасанды жолмен алын?ан радиоактивті изотопы 51Cr (T1/2=27,8 к?н ).

Хром ке? тара?ан элемент. Жер ?ыртысында?ы салма? м?лшері. 2*10–3%. ?нерк?сіптік ма?ызды минералы — хромит, оны? бай кендері Солт?стік Оралда, Кавказ сыртында, Батыс ?аза?станда кездеседі. Батыс ?аза?станда?ы кені А?т?бедегі хром ?осылыстары заты мен ферроерітінді затын хроммен ?амтамасыз етеді.

Алынуы. ?нерк?сіпте хромды пирометаллургиялы? ж?не алюминтермиялы? жолмен алады. Хромды теміртасты к?мірмен ?атты ?ыздыр?анда хром мен темірді? тоты?сыздануы ж?реді:

FeO Cr2O3 + 4C = 2Cr +Fe +4CO

Таза хромды алу ?шін хром оксидін алюминиймен тоты?сыздандырады:

Cr2O3 + 2Al = Al2O3 +2Cr

Хромны? физикалы? ?асиеті — а?, с?р т?сті, ?атты, ауыр бал?итын металл, бал?у t 1910C, ?айнау t 2480C ты?ызды?ы 7,14 г см3. Морт сын?ыш. Электр ж?не жылу ?ткішгіштігі т?мен.

Химиялы? ?асиеті- жо?ар?ы температурада хром оттекте, жанып, оксид Cr2O3 т?зеді:

4Cr+3O2=2Cr2О3

Хром фтор мен хлормен шабытты ?рекеттеседі. ?атты ?ыздырыл?ан хромнан хлорды ?ткізгенде ?о?ыр ?ызыл т?сті хром(ІІІ) хлориді алынады:

2Cr + 3Cl2 = 2CrCl3

?ыздырыл?ан су буымен ?рекеттеседі:

2Cr+3H2O = Cr2O3+3H2

Хром (ІІІ) оксиді.

Cr2O3 + 6HCl → 2CrCl3 + 3H2O

Cr2O3 + 2KOH → 2KCrO2 + H2O,

Cr2O3 + Na2CO3 → 2NaCrO2 + CO2↑

Cr2O3 + 3KNO3 + 2Na2CO3 → 2Na2CrO4 + 3KNO2

+ 2CO2↑

Cr2O3 + 2Al → Al2O3 + 2Cr

Хром (?І) оксиді.

2CrO3 + H2O → H2Cr2O

CrO3 + 2KOH → K2CrO4 + H2O

4CrO3 + 3S → 2Cr2O3 + 3SO2↑

CrO3 + H2O → H2CrO4

Хромит, хромитті теміртас — тоты?тар класына жататын минерал. Химиялы? формуласы: FeCr2O4. ?атты Моос шкаласы бойынша 4,5 — 5,5, ты?ызды?ы 4,5 — 5 грамм/куб сантиметр.

Кубты? сингонияда кристалданады, жіктілігі нашар, т?сі ?ара, сызы?ы сар?ыш ?о?ыр, магниттік ?асиеті бар. Хромит магманы? б?лшектеніп жіктелу барысында пайда болып, кейде ?те негізді тау жыныстарыны? (перидотит, дунит) арасында кездеседі. Оныферрохром, бояу, от?а т?зімді кірпіш алуда ?олданады. Хромит кен орындарыны? 99%-ы М??алжар тауларында кездеседі. Кемпірсай ж?не Д?? тобына жататын кен орындары жо?ары сапалы рудалармен ?йгілі. ?аза?стан хромит кеніні? барлан?ан ?оры мен жылды? ?ндірілетін м?лшері ж?нінен д?ние ж?зінде екінші орын?а шы?ты. Олар тоттанбайтын болат ?орыту?а ?ажет. Хром ?лемні? 40 еліне шы?арылады. Хромит кендері ?останай, Шы?ыс ?аза?стан облыстарында да ашылды. ТМД елдеріндегі хромитті? 97 %-ы ?аза?станда ?ндіріледі. Оны? 21 кен орны есепке алын?ан. Жалпы ?оры 430 млн т.

Білімді ж?йелеу ж?не ?орытындылау:

1. "Кім жылдам?" ойыны

Cr CrCl 3 Cr (OH)2 Cr (NO3)2 Cr (SO4)3 айналымды ж?зеге асыру.

2. "Ребус" шешу.

Саба?ты бекіту:

О?ы?ан материалды о?ушыларды? д?рыс ме?гергенін аны?тау?а арнал?ан тапсырма.

1. Хром (ІІІ) хлоридіні? ертіндісіне калий сульфидіні? ертіндісін ??йса?, б?л кезде хром (ІІІ) гидроксидіні? ?оймалжы? жасыл т?нбасы т?зілді. Т?зды? гидролиз те?деуін жазып, осы ??былысты т?сіндірі?дер.

2. Есептер шы?ару. 190-шы беттегі №6-7-8 есептер.

3.Тест

1. Е? ?атты металл

А) темір Б) хром В) мырыш

2. Хромны? никельмен ??ймасы

А) дихром Б) нихром В) метахромиттер

3. Жер ?ыртысында?ы хромны? м?лшері

А) 0.03% Б) 0.06% В)0.3%

4. Хромны? бай кен орны

А) Жез?аз?ан Б)А?т?бе В)?ара?анды

5. Пирофорлы ?ара ?нта?

А) Cr2O3 Б) CrCI3 В) CrO3

6.?иын бал?итын к??гірт-жасыл хром оксиді

А) Cr2O3 Б) CrО В) CrO3

7. Хромды аш?ан химик

А)Д.Менделеев Б) Л.Воклен В)Ф.Гарбер

8. Хром ?ыш?ылыны? т?здары ?алай аталады?

А)Хром ?ыш?ылдары Б)Дихром В)Хроматтар

9. Дихроматты? т?сі

А)?ызыл,сары Б)К?гілдір,сары В)А?шыл к?к

10. Хром ?ай топта орналас?ан элемент?

А) VIII Б) VII В)VI

?й тапсырмасын беру:

§7,3 184-190 беттер. № 2,3,4 есептер. Хром ?осылыстарына реферат жазу.

Ба?алау:

Рефлексия:

К?тілетін н?тиже:

Топты? ж?мыс істеуге да?дыланды.

?осылыс ?асиеттерін біледі, т?жірибеде ?олдана алады.

?зіндік пікір жина?тап, ?орытынды жасайды.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«хром ж?не оны? ма?ызды ?осылыстары»

Сыныбы - 10 Күні__________

Сабақ тақырыбы:	Хром және олардың маңызды қосылыстары, алынуы, физикалық және химиялық қасиеттері.
Мақсаты: Міндеттері:	Хромның химиялық және физикалық қасиеттерін ажырата отырып, ойлануына ықпал жасау. 1. Оқушыларды топтық жұмысқа жұмылдыру. 2. Химиялық қосылыс қасиеттерін анықтай білу. 3. Тақырып бойынша өз пікірін айту, қорытынды жасай білу.
Сабақтың түрі:	аралас сабақ
Сабақ әдісі:	Сыни тұрғыдан ойлау, сұрақ - жауап, тест, жаттығулар орындау.
Сабақтың типі:	Жаңа сабақты меңгерту
Көрнекі құралдар:	Кітап, дәптер, интерактивті тақта, бағалау парағы, жаттығу есептер.
Ұйымдастыру кезеңі:	- сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау; - оқушыларды психологиялық дайындау. Амандасу. Оқушылардың сабаққа дайындығы тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу, оны өткізу жоспарын көрсету. Қызығушылықты ояту. (сұрақтар) 1. d- элементтері қандай тотығу дәрежесін көрсетеді? (оң) 2. Cu ₂O қосылысында мыс қандай тотығу дәрежесін көрсетеді? (+1) 3. Мыстың балқу температурасы? (1083) 4.Тірі және өлі табиғатта мырыш қандай рөл атқарады? 5. Еліміздегі мыс өндірісі туралы айтыңда Кластер бойынша жұмыс интерактивті тақтада кластер сызылып тұрады оқушы өз бетімен тақтаға шығып кластер бойынша жұмыс жасайды. Табиғатта таралуы физикалық қасиеттері қосылыстары ПЖО
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:	Өткен тақырыптар бойынша әрбір топқа берілген тапсырмаларды тексеру. - s-элементтері мен p- элементтерінің айырмашылығы мен ұқсастығы. Венн диаграммасы. - мырыш тақырыбындағы 184 -ші беттегі №6-7 есептерді шығару. - 184- беттегі №5 есепті шығару.
Жаңа сабақ	Оқулық және мәтінмен жұмыс. ДЖИГСО стратегиясы бойынша. (оқулықтағы мәтінді оқи отырып формулаларды есте сақтап әр топ өзіне берілген тақырыпшаға жоба жасайды. Физикалық және химиялық қасиеттерін ашып көрсетеді. Хромды 1797 ж. француз химигі Л.Н. Воклен крокоит минералының құрамынан ашқан. Хром (Chromіum), Cr — элементтердің периодтық жүйесінің VҚ тобындағы химиялық элемент, а. н. 24, а. м. 51,996. Тұрақты төрт изотобы 50Cr(4,31%), 52Cr (83,76%), 53Cr (9,55%), 54Cr (2,38%) бар. Олардың ішіндегі маңыздысы жасанды жолмен алынған радиоактивті изотопы 51Cr (T1/2=27,8 күн ). Хром кең тараған элемент. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері. 210–3%. Өнеркәсіптік маңызды минералы — хромит, оның бай кендері Солтүстік Оралда, Кавказ сыртында, Батыс Қазақстанда кездеседі. Батыс Қазақстандағы кені Ақтөбедегі хром қосылыстары заты мен ферроерітінді затын хроммен қамтамасыз етеді. Алынуы.* Өнеркәсіпте хромды пирометаллургиялық және алюминтермиялық жолмен алады. Хромды теміртасты көмірмен қатты қыздырғанда хром мен темірдің тотықсыздануы жүреді: FeO Cr2O3 + 4C = 2Cr +Fe +4CO Таза хромды алу үшін хром оксидін алюминиймен тотықсыздандырады: Cr2O3 + 2Al = Al2O3 +2Cr Хромның физикалық қасиеті — ақ, сұр түсті, қатты, ауыр балқитын металл, балқу t 1910C, қайнау t 2480C тығыздығы 7,14 г см3. Морт сынғыш. Электр және жылу өткішгіштігі төмен. Химиялық қасиеті- жоғарғы температурада хром оттекте, жанып, оксид Cr2O3 түзеді: 4Cr+3O2=2Cr2О3 Хром фтор мен хлормен шабытты әрекеттеседі. Қатты қыздырылған хромнан хлорды өткізгенде қоңыр қызыл түсті хром(ІІІ) хлориді алынады: 2Cr + 3Cl2 = 2CrCl3 Қыздырылған су буымен әрекеттеседі: 2Cr+3H2O = Cr2O3+3H2 Хром (ІІІ) оксиді. Cr₂O₃ + 6HCl → 2CrCl₃ + 3H₂O Cr₂O₃ + 2KOH → 2KCrO₂ + H₂O, Cr₂O₃ + Na₂CO₃ → 2NaCrO₂ + CO₂↑ Cr₂O₃ + 3KNO₃ + 2Na₂CO₃ → 2Na₂CrO₄ + 3KNO₂ + 2CO₂↑ Cr₂O₃ + 2Al → Al₂O₃ + 2Cr Хром (ҮІ) оксиді. 2CrO₃ + H₂O → H₂Cr₂O CrO₃ + 2KOH → K₂CrO₄ + H₂O 4CrO₃ + 3S → 2Cr₂O₃ + 3SO₂↑ CrO₃+ H₂O → H₂CrO₄ Хромит, хромитті теміртас — тотықтар класына жататын минерал. Химиялық формуласы: FeCr₂O₄. Қатты Моос шкаласы бойынша 4,5 — 5,5, тығыздығы 4,5 — 5 грамм/куб сантиметр. Кубтық сингонияда кристалданады, жіктілігі нашар, түсі қара, сызығы сарғыш қоңыр, магниттік қасиеті бар. Хромит магманың бөлшектеніп жіктелу барысында пайда болып, кейде өте негізді тау жыныстарының (перидотит, дунит) арасында кездеседі. Оныферрохром, бояу, отқа төзімді кірпіш алуда қолданады. Хромит кен орындарының 99%-ы Мұғалжар тауларында кездеседі. Кемпірсай және Дөң тобына жататын кен орындары жоғары сапалы рудалармен әйгілі. Қазақстан хромит кенінің барланған қоры мен жылдық өндірілетін мөлшері жөнінен дүние жүзінде екінші орынға шықты. Олар тоттанбайтын болат қорытуға қажет. Хром әлемнің 40 еліне шығарылады. Хромит кендері Қостанай, Шығыс Қазақстан облыстарында да ашылды. ТМД елдеріндегі хромиттің 97 %-ы Қазақстанда өндіріледі. Оның 21 кен орны есепке алынған. Жалпы қоры 430 млн т.
Білімді жүйелеу және қорытындылау:	1. "Кім жылдам?" ойыны Cr CrCl ₃ Cr (OH)₂ Cr (NO₃)₂ Cr (SO₄)₃ айналымды жүзеге асыру. 2. "Ребус" шешу.
Сабақты бекіту:	Оқыған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтауға арналған тапсырма. 1. Хром (ІІІ) хлоридінің ертіндісіне калий сульфидінің ертіндісін құйсақ, бұл кезде хром (ІІІ) гидроксидінің қоймалжың жасыл тұнбасы түзілді. Тұздың гидролиз теңдеуін жазып, осы құбылысты түсіндіріңдер. 2. Есептер шығару. 190-шы беттегі №6-7-8 есептер. 3.Тест 1. Ең қатты металл А) темір Б) хром В) мырыш 2. Хромның никельмен құймасы А) дихром Б) нихром В) метахромиттер 3. Жер қыртысындағы хромның мөлшері А) 0.03% Б) 0.06% В)0.3% 4. Хромның бай кен орны А) Жезқазған Б)Ақтөбе В)Қарағанды 5. Пирофорлы қара ұнтақ А) Cr₂O₃ Б) CrCI₃ В) CrO₃ 6.Қиын балқитын күңгірт-жасыл хром оксиді А) Cr₂O₃ Б) CrО В) CrO₃ 7. Хромды ашқан химик А)Д.Менделеев Б) Л.Воклен В)Ф.Гарбер 8. Хром қышқылының тұздары қалай аталады? А)Хром қышқылдары Б)Дихром В)Хроматтар 9. Дихроматтың түсі А)Қызыл,сары Б)Көгілдір,сары В)Ақшыл көк 10. Хром қай топта орналасқан элемент? А) VIII Б) VII В)VI
Үй тапсырмасын беру:	§7,3 184-190 беттер. № 2,3,4 есептер. Хром қосылыстарына реферат жазу.
Бағалау:
Рефлексия:
Күтілетін нәтиже:	Топтық жұмыс істеуге дағдыланды. Қосылыс қасиеттерін біледі, тәжірибеде қолдана алады. Өзіндік пікір жинақтап, қорытынды жасайды.