Химия пəнінен типтік есептер шығару үлгілері

ТИПТІК

ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУ АЛГОРИТМІ

Шығыс Қазақстан облысы

Көкпекті ауданы Жұбандық Болғанбаев атындағы Самар орта мектебінің химия пәні мұғалімі САЛЬМЕНБАЕВА М. Ж.

Қоспаның құрамын анықтау

№1. Массасы 3,00 г натрий және калий хлоридтерінің қоспасын суда ерітіп, күміс нитратының артық мөлшерімен тұнбаға түсірді. Сүзіп және кептіргенен кейін тұнбаның массасы 7,10 г болды. Бастапқы қоспаның массалық үлесін және мольдік қатынастарын есепте.

Есептелуі:

1. Қоспадағы натрий хлоридінің массалық үлесі а%, калий хлориді (100 – а%).

2. Қоспадағы тұздардың массасы белгісіз а.

m(NaCl) = 3/100·a = 0,03a (г)

m(KCl) = (3,00 – 0,03a) г

3. Реакция теңдеуі:

NaCl + AgNO₃ = NaNO₃ + AgCl (1)

KCl + AgNO₃ = KNO₃ + AgCl (2)

4. (1) теңдеу бойынша 0,03а (г) – х (г)

58,5 (г) – 143,5 (г)

х = 0,03а·143,5/58,5 = 0,0736a

(2) теңдеу бойынша 3,00 – 0,03а (г) – у (г)

74,5 (г) – 143,5 (г)

y = (3,00 – 0,03а)·143,5/74,5 = 5,78 – 0,0578a

5. Тұнбаның жалпы массасы 7,10 екенін ескеріп, теңдеу құрастырам.

0,0736а + 5,78 – 0,0578а = 7,10 (г)

0,0736а – 0,0578а = 7,10 – 5,78

0,0158а = 1,32; а = 1,32/0,0158; а = 83,5% (NaCl)

6. Калий хлоридінің массалық үлесі.

100 – 83,5 = 16,5% (KCl)

7. Қоспаның мольдік қатынастарын анықтау.

υ(NaCl)/υ(KCl) = 83,5/58,5 : 16,5/74,5 = 6,5 : 1

Жауабы: 83,5%; 16,5%; 6,5 : 1;

№2. 4,52 г калий гидрокарбонаты мен натрий гидрокарбонатынан тұратын қоспаны қыздырғанда бөлінген газдың көлемі (қ.ж.) 0,56 л. Нәтижесінде алынған тұздардың массаларын анықта.

Берілгені: Есептелуі:

m(KHCO₃ + NaHCO₃) = 4,52 г 2NaHCO₃ ↔ Na₂CO₃ + CO₂↑ + H₂O (1)

V_(қ.ж.)(CO₂) = 0,56 л 2KHCO₃ ↔ K₂CO₃ + CO₂↑ + H₂O (2)

m(KHCO₃) = ?

m(NaHCO₃) = ?

(1) теңдеу бойынша х (г) NaHCO₃ – а (CO₂)

168 г – 1 моль; х = 168а

(2) теңдеу бойынша у (г) KHCO₃ – b (CO₂)

200 г – 1 моль; у = 200b

υ(CO₂) = 0,56 л/22,4 л/моль = 0,025 моль

а + b = 0,025 а = 0,025а

168а + 200b = 4,52 168·(0,025 – b) + 200b = 4,52

4,2 - 168b + 200b =4,52

32b = 0,34; b = 0,01; а = 0,025 – 0,01 =0,015

х(NaHCO₃) = 168· 0,015 = 2,52 г

у(KHCO₃) = 200·0,01 = 2 г

Жауабы: m(KHCO₃) = 2г; m(NaHCO₃) = 2,52 г;

№3. Массасы 3,88 г құмырсқа және сірке альдегидтерінің ерітінділерінің қоспасы берілген. Осы қоспаны күмістің аммиактағы ерітіндісімен өңдегенде күміс бөлінген. Бөлінген күміс азот қышқылымен әрекеттескенде 9,856 л NO₂↑ бөлінген. Бастапқы қоспадағы заттардың массасын тап.

Берілгені:

m (HCOH + CH₃COH) = 3,88 г;

V_(қ.ж.)(NO₂) = 9,856 л

m(HCOH) = ?; m(CH₃COH) = ?

Есептелуі:

HCOH + 4[Ag(NH₃)₂]OH = 4Ag↓ + (NH₄)₂CO₃ + 6NH₃↑ + 2H₂O (1)

CH₃COH + 2[Ag(NH₃)₂]OH = 4Ag↓ + CH₃COONH₄ + 3NH₃↑ + 2H₂O (2)

Ag + 2HNO_3(конц.) = AgNO₃ + NO₂ + H₂O (3)

(1) теңдеу бойынша х (г)HCOH – а (моль) Ag

30 г HCOH – 4 (моль) Ag

х = 30·а/4

(2) теңдеу бойынша у (г) CH₃COH – b (моль) Ag

44 г CH₃COH – 2 (моль) Ag

у = 44·b/2

(3) теңдеу бойынша

υ (NO₂) = υ(Ag) = 9,856/22,4 = 0,44 моль

а + b = 0,44 а = 0,44 – b

30·а/4 + 44·b/2 = 3,88 30/4·(0,44 – b) + 22b = 3,88

m(HCOH) = 3,0 г

m(CH₃COH) = 3,88 – 3 =0,88 г

Жауабы: m(HCOH) = 3,0 г; m(CH₃COH) = 0,88 г

№4. Оттегі мен озон қоспасының суттегі бойынша тығыздығы 18. Қоспадағы озоның массалық үлесін тап.

Берілгені: Есептелуі:

D_(H2)(O₂ + O₃) = 18 М(газ қоспасы) = 18·2 = 36 г/моль

W(O₃) = ? W(О₂) = m(О₂)/m; m(О₂) = x·32;

m(О₃) = y·48; m(газ) = (х + у) = 36

х + у = 1 х = 1 – у

32х + 48у = 36 32· (1 – у) + 48у = 36

32 – 32у + 48у = 36; 16у = 4; у = 4/16 = 0,25

m(О₃) = 0,25·48 = 12 г; m(О₂) = 0,75·32 = 24 г

W(O₃) = 12/12 + 24·100% = 33,3%

Жауабы: W(O₃) = 33,3%;

Электролиттік диссоциация

№1. Көлемі 1 л концентрациясы 0,01 моль/л магний хлориді ерітіндісінде 1,2·10²⁰ диссоциацияланбаған тұз молекуласы бар. Магний хлориді тұзының диссоциация дәрежесін есепте.

Есептелуі:

1. Ерітіндідегі тұздың жалпы молекула саны.

N = υ·N_A = 6,02·10²³·0,01 = 6,02·10²¹

2. Диссоциацияланған молекула саны.

6,02·10²¹ – 0,12·10²¹ = 5,9·10²¹

3. Диссоциациялану дәрежесі.

α = 5,9·10²¹/6,02·10²¹ = 0,980 немесе 98%

Жауабы: 98%

№2. Көлемі 0,5 л, концентрациясы 0,25 моль/л, диссоциациялану дәрежесі 0,2-ге тең ортофосфор қышқылының ерітіндісіндегі диссоциацияланбаған молекула санын есепте.

Есептелуі:

1. Қышқылдың жалпы еріген молекула саны.

N_m = N_A·V·C_M = 6,02·10²³·0,25·0,5 = 7,525·10²²

2. Қышқылдың диссоциацияланған молекула саны.

7,525·10²²·0,2 = 1,505·10²²

3. Берілген ерітіндідегі қышқылдың диссоциациялан-баған молекула саны.

7,525·10²² – 1,505·10²² =6,02·10²²;

Жауабы: N(H₃PO₄) = 6,02·10²²

Газ заңдары

№1. Стандартты жағдайда (қ.ж.), яғни 0^оС температурада, 1 атм. қысымда (101,325 Па). Қай температурада массасы 1 г оттегі 1 л көлем алады?

Берілгені: Есептелуі: 1-әдіс

V(O₂) = 1 л 1. Авагадро заңын қолданып 1 г

m(O₂) = 1 г оттегі (қ.ж.) қандай көлем алатынын

P = 1 атм., анықтау.

101,325 Па 32 г (O₂) – 22,4 л

t = ? 1 г (O₂) – х л; х = 0,7 л

2. Гей-Люссак заңы негізінде газ температурасын анықтау.

V₁(O₂)/T₂ = V₂(O₂)/T₁; T₁ = V₁(O₂) ·T₂/V₂(O₂)

T₁ = 1 л·273K/0,7 л = 390K; t = 390 – 273 = 117^оС

2-әдіс. Менделеев-Клапейрон теңдеуі.

pV = m/M·RT; T = pVM/Rm

T = 1 атм·1 л·32/0,082 л·атм/(K·моль) ·1 г = 390K

T = 101,325 Па·1·10^-3 м³·0,032 кг/моль = 390K

8,3 Па·м³/(K·моль) ·1·10^-3 кг

t = 390 – 273 = 117^oC

Жауабы: 117^oC

№2. 20^оС және қысымы 912 мм.сын.бағ. көлемі 25 л балондағы оттегінің массасын есепте.

Берілгені: Есептелуі:

V(O₂) = 25 л Менделеев-Клапейрон теңдеуі.

t = 20^oC pV = m/M·RT; m = PVM/RT;

Р = 912 мм.сын.бағ. T = 273 + 20 = 293K

m(O₂) = ? m(O₂) = 912 мм.сын.бағ.

25 л·32 г/моль/62,36 мм.сын.бағ./K·моль·293K = 40 г

Жауабы: m(O₂) = 40 г; (t = 20^oC, Р = 912 мм.сын.бағ)

Ерігіштік

№1. 60^оС және 20^оС калий нитратының ерігіштігі 1101 және 346 г. Қаныққан калий нитратының 60^оС-тағы 40 г ерітіндісін 20^оС салқындатқанда массасы қалай өзгереді?

Есептелуі:

1. 60^оС – 1000 г; 1000г + 1101 = 2101 г

2101 – 1101 г KNO₃

40 г – х (г) KNO₃

х = 40·1101/2101 = 20,96 г

2. 40 г ерітіндідегі судың массасы.

40 г – 20,96 г = 19,04 г

3. 20^оС 19,04 г суда қанша KNO₃ ериді?

1000 г (суда) – 316 г (KNO₃)

19,04 г – х; х = 19,04·316/1000 = 6,02 г

4. Калий нитраты ерітіндісін салқындатқанда.

20,96 г – 6,02 г = 14,94 г

Жауабы: 14,94 г (KNO₃)

№2. 300 мл (ρ = 1,07 г/см³) 10% күкірт қышқылы ерітіндісін 179 г сумен араластырды. Алынған ерітіндідегі күкірт қышқылының массалық үлесін анықта.

Есептелуі:

1. m(H₂SO₄) = 300·1,07 = 321 г

2. 100 г (ерт) – 10 г H₂SO₄

321 г (ерт) – х (г) H₂SO₄

х = 321·10/100 = 32,1 г

3. Жалпы ерітіндінің массасы.

321 + 179 = 500 г

4. W(H₂SO₄) = 32,1/500 = 0,06 немесе 6%

Жауабы: 0,06 немесе 6%