«Химия саба?тарында а?паратты? технологияны пайдалану ар?ылы о?ушыларды? теориялы? ж?не практикалы? білімдерін ж?йелеу »

Мақсаты:

Оқушылардың теориялық және практикалық білімдерін жүйелеу, кеңейту, оқушылардың өз бетінше жұмыс дағдысын дамыту мен зерттеу біліктерін қалыптастыру.

Міндеттері:

1. Зерттеу жұмыстарын деңгейлеп, саралап оқыту арқылы тиянақты

білім беру.

2. Ғылыми теориялық әдебиеттерді жинақтап анықтау.

3. Деңгейлеп, саралап оқытудың тиімділігін анықтап оқушының

жан – жақты танымдық біліктерін қалыптастыру.

Зерттеу пәні: Химия пәні

Мұғалімнің міндеттері:

1. Әр тақырыпқа өзіндік талдау жасай білу.

2. Өзіне -өзі сын көзбен қарау.

3. Оқушы қабілетін зерттеу арқылы сабақ әдістерінің түрлерін іскерлікпен

талдау.

4. Озат ұстаздардың тәжірибесін пайдалану.

5. Олимпиадаға оқушы әзірлеу, өз пәніне қабілетті оқушыны дайындау.

Ғылыми ізденіс тақырыбы:

«Химия сабақтарында ақпараттық технологияны пайдалану арқылы оқушылардың теориялық және практикалық білімдерін жүйелеу »

Зерттеу мақсаттары:

• Қазақстан Республикасының білім стандартын басшылыққа ала отырып, әр баланың қабілетіне қарай білім беруге қалыптастыру.

• Дәрілік өсімдіктерді зерттей отырып, оқушыларды шығармашылыққа баулу. Ойлау және шығармашылық қабілетін дамыту, пәнге деген белсенділігі мен қызығушылығын арттыру.

Зерттеу міндеттері:

• Ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы мектептегі сабақтарды жаңаша ұйымдастыру.

• Теориялық, ғылыми – педагогикалық және психологиялық зерттеулерге сүйене отырып, оқушылармен жұмыс жасау.

• Әр оқушының жеке қабілетін бақылап, зерттеу.

• Оқушылардың ақыл – ой интеллектуалдық қабілеттерін арттырып, есеп шығаруда түрлі амал – тәсілдерді қолдануды игерту.

• Сабаққа ұжымдық, топтық, жеке жұмыстар жүргізу.

• Бақылау, өзіндік жұмыс, сынып жұмыстарының орындалуын қадағалау.

• Зерттеу нәтижесінде ғылыми негізделген ғылыми әдістемелік нұсқау дайындау.

Зерттеу пәні: Химия сабақтары.

• Химия сабақтарында жалпы білім алу үрдісінде интерактивті, мультимедиялық жүйені пайдалана отырып, оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Ғылыми болжам:

• Ақпараттық технологияларды пайдалана отырып, сол арқылы тарих тұрғыдан ойлайтын, ақыл – ойы терең, өз Отанын сүйетін, ақпаратты қабылдауға дайын, парасатты, алғыр, интеллектуалды қалыптастыру.

Зерттеу әдісінің негізі:

• Химия пәндерінің басқа пәндермен сабақтастығы, біртұтастығы.

• Осы тақырып бойынша жұмыс істеуде оқу үрдісінде педагогикалық, психологиялық зерттеулерді ашу.

• Зерттеудің ғылыми жаңалығы: оқушыларының жас ерекшелігіне сәйкес химия сабақтарының жаңа ғылыми жүйеде білім беру жолдарының алғаш зерттелуі.

Зерттеу мәнділігі:

• Химия сабақтарында жүргізілген ғылыми зерттеу жұмыстарын, қосымша материалдарды әдістемелік нұсқауды басқа оқу орындарында пайдалануға болады.

Зерттеу әдістері:

• Ғылыми педагогикалық, психологиялық әдістермен танысу. Оларға сипаттама беру.

• Осы тақырып бойынша химия және биология сабақтарында жұмыс жүргізудің тиімді әдістерін эксперимент арқылы анықтаймыз.

Зерттеу кезеңдері:

• Теориялық іздену кезеңі 2009 – 2010 оқу жылдары

• Бақылау кезеңі 2010 – 2012 оқу жылдары

• Қорытндылау кезеңі 2012 – 2013 оқу жылдары

Ғылыми болжам: оқушылардан болашақта елін, жерін сүйетін, қорғайтын азамат қалыптасуы мүмкін.

Теориялық ізденіс кезеңі.

2009 – 2010 оқу жылы

1. Теориялық материалдар жинақтау.

2. Теориялық білім жетілдіру.

Бақылау кезеңі.

2010 – 2012 оқу жылы

1. Тоқсан бойынша білім деңгейін бақылау, ерекшеліктерін анықтау.

2. Күрделі тапсырмаларды тиянақты орындауын қадағалау.

Қорытынды кезеңі.

2012 – 2013 оқу жылы.

1. Оқушылардың шығармашылық дейгейінің өсу мониторингі.

2. Оқушы еңбегінің жемісі.

Теориялық ізденіс кезеңі.

2009 – 2010 оқу жылы

2009 - 2010 оқу жылы бойынша теориялық ізденіс кезеңінің іс жоспары

І кезең

№	Жұмыс мазмұны	Мерзімі
1	Теориялық іздену кезеңінің іс – жоспарын бірлестік отырысында бекіту	Қыркүйек
2	Дарынды балаларды анықтап, жылдық жоспар құру	Қазан
3	Үлгерімі төмен оқушыларды анықтап, жылдық жоспар жасау	Қазан
4	Баспа беттерінде жарияланған материалдарды жинақтау	Жыл бойы
5	Әр түрлі семинарларға қатысып, өз білімін жетілдіру: 1. Мектепішілік 2. Қалалық 3. Облыстық	Жыл бойы
6	Ақпараттық технологияларды оқып-үйрену, зерттеу.	Жыл бойы
7	Ашық сабақтар өту: 1. Қалалық	Жыл бойы
8	Компьютерлік сауаттылығымды арттыру	Жыл бойы

1. Теориялық іздену кезеңі

2009 – 2010 оқу жылы

Мақсаты:

• Химия пәнінен қосымша мәліметтер мен деректерді жинай отырып, оларды тәжірибеде қолдану арқылы оқушылардың жүйелі ойлау қабілеттерін, аналитикалық ойлау дағдыларын дамыту.

Міндеттері:

• Химия зертханасын ғылыми - әдістемелік оқу құралдырымен толтыру.

• Баспасөз материалдарымен жұмысты жақсарту, шынайы дерек көздерінен мәліметтер жинастыру.

• Ақпараттық технологияларды дискет, аудио-видео таспаларға, техникалық құралдарға жинастырып, орталыққа жинастыру. (база данных)

• Оқушы компьютердің көмегімен өз бетінше, сондай-ақ өзге оқушылармен топтасып бірге жұмыс істеуге мүмкіндік туғызу.

Болжамдап отырған нәтиже:

• Оқушылардың теориялық іздену кезеңінің ақпараттық негізі қалыптасады, оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығы артып, тарихи тұрғыдан ойлау қабілеттері қалыптасып, одан әрі дамиды.

2010 – 2012 оқу жылы бойынша

бақылау кезеңінің іс – жоспары.

ІІ кезең

2010 – 2011 оқу жылы бойынша

№	Жұмыс мазмұны	Мерзімі
1	Бақылау кезеңінде атқарылатын жұмыс жоспарын түзү.	Қазан
2	Бақылау және тест жұмыстарын дайындау және алу.	Жыл бойы
3	Ақпараттық технологияларды оқып, үйрену, материал жинақтау, зерттеу.	Жыл бойы
4	Ашық сабақтар беру: 1. Мектеп 2. Қала	Жыл бойы
5	Мұғалімдердің пән олимпиадасына қатысу.	Жыл бойы
6	Оқушылардың ғылыми жобаларымен айналысу.	Жыл бойы
7	Оқушыларды әр түрлі олимпиадаларға қатыстыру: 1. Мектепішілік 2. Ақ бота	Жыл бойы

2. Бақылау кезеңі

2010 – 2012 оқу жылы

Мақсаты:

• Химия пәнінен оқушылардың теориялық кезеңдегі қалыптасқан ойлау қабілеттерін, аналитикалық ойлау дағдыларын одан әрі дамытып, оқу үрдісінде компьютерді пайдалану арқылы оқушылардың шығармашылық жұмысының өнімділігін арттыруға ықпал тигізетін жағдай жасау.

Міндеттері:

• Зерттеліп отырған сыныптармен кең көлемде ғылыми методикалық негіздерді ұстана отырып, оқу үрдісін ұйымдастыру, концептуалды қорытынды жасай білуге оқущыларды дағдыландыру;

• Ақпараттық технологияларды пайдаланатын диск, аудио-видео таспаларды, техникалық құралдарды жинастыратын орталықтың жұмысын одан әрі дамытып, жүйелендіру;

• Жиналған дерек көздерінен құрылған ғылыми қоғам негізінде ақпараттық орталықты уйымдастырып, ақпараттарды талдау, саралау, өңдеу, толықтыру бағыттарында білім-білік дағдыларын қалыптастыратын оқушылардың интеллектуалдық қабілеттерін дамыту.

Болжамдап отырған нәтиже:

• Оқушылардың химияны білу негізінде саяси сауаттылығы қалыптасқан танымдық қызығушылығы дамыған, табиғат пен өнердегі сұлулықты түсінетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық қабілеттері дамыған, демократиялық мәдениетті қалыптасқан жеке тұлғаны қалыптастыру.

Қорытындылау кезеңі.

2012 – 2013 оқу жылы

2012 – 2013 оқу жылы бойынша

қорытынды кезеңінің іс – жоспары.

ІІІ кезең

2012 – 2013 оқу жылы

№	Жұмыс мазмұны	Мерзімі
1	Қорытынды, сынақ сабақтарын өткізу.	Қазан
2	Оқушыларды олимпиадаға дайындау: 1. Мектеп 2. Қала 3. Облыс	Жыл бойы
3	Оқушылардың ғылыми жоба жұмысын, шығармашылық жұмыстарын жариялау: 1. Газет 2. Журнал беттеріне	Жыл бойы
4	Авторлық бағдарлама шығару: 1. Тесттер жинағы 2. Бақылау жұмыстар жинағы 3. Таңдау курстар 4. Қолданбалы курстар	Жыл бойы
5	Газет бетіне шығармашылық жұмыстар жариялау: 1. Ашық сабақтар 2. Бақылау және тест жұмыстары	Жыл бойы
6	Шығармашылық есеп беру.	Мамыр

Қорытындылау кезеңі

2012 – 2013 оқу жылы

Мақсаты:

Оқытудың жаңа технологияларын пайдалана отырып, оқушылардың білім сапасын арттыру, ізденімпаздығын, байқау қабілеттерін жетілдіруге, өзіндік дамуына мүмкіндік беру. Оқуына талдау жасау, алған білімдерін практикада қолдана білуге үйрету.

Міндеттері:

• Оқушылардың алған білімдерін тексеру және дамыту;

• Ақпараттық технологияларды игеру нәтижесін байқау;

• Оқушылардың интеллектуалдық қабілеттерін байқау және дамыту;

Болжамдап отырған нәтиже:

• Оқушылардың химия пәні бойынша білімдері жоғары, пәнге деген қызығушылығы дамыған, табиғат пен Отанын сүйетін, әдептілік ережелерін бойына сіңірген, шығармашылық қабілеті дамыған жеке тұлға қалыптастыру.

Теориялық ізденіс кезеңінде атқарылған іс – шаралардың сараптамасы

Мен теориялық ізденіс кезеңінде цикл отырысында бекіткен

іс – жоспарыма сәйкес жұмыстар жасадым. Сабақ беретін сыныптарымнан дарынды оқушылар, үлгерімі төмен оқушыларды анықтап, жылдық жоспар құрып, сол жоспар бойынша жұмыс жасадым. Өз білімімді жетілдіру мақсатында «Оқу процесінде білім берудің интерактивтік технологияларын пайдалану» курсынан өтіп, № және Қазақстан Республикасының ақпарттық теңсіздікті төмендету бағдарламасының шеңберінде компьютерлік сауаттылықтың толық курсын бітіріп, сертификат алдым.

№

Теориялық іздену кезеңінде сыныптарға арналған «Химиялық талдау» тақырыбында авторлық бағдарлама және сыныптарға химия пәнінен І, ІІ, ІІІ, ІV тоқсандарға арналған бақылау жұмыстары мен тесттер жинағын жасадым.

Баспа беттерінде «Халық тәлімі», «Білім шуағы», «Ашық сабақ», «Химия в школе» газет – журналдарында жарияланған материалдарды жинақтап, оларды сараптадым. Өзімнің мектебімде өтіп жатқан ашық сабақтарға және қала мектептеріндегі өтілген семинарларға, ашық сабақтарға үнемі қатысып, өз білімімді жетілдірдім. Сабақтарымды дейгейлеп – саралап оқыту технологиясы және сын тұрғысынан ойлау бағдарламасы бойынша жүргіздім. Алған білімдерімді жинақтап мектепте 10 сыныбында «Алюминий және оның қосылыстары», 8 сыныбында «Қышқылдардың жіктелуі, алынуы және химиялық қасиеттері», 8 сыныбында «Ауа – газдар қоспасы», 8 сыныбында «Оттегінің қолданылуы және оның айналымы» тақырыптарында ашық сабақтар және «Озық ойлы – оқушы» тақырыбында сыныптан тыс жұмыс өткіздім. «Білім шуағы» газетіне «Оттегінің қолданылуы және оның айналымы» тақырыбындағы ашық сабағым жарияланды. «Деңгейлеп – саралап оқыту технологиясының пайдасы» тақырыбында баяндама жасап, бірлестік отырысында оқып, талдадым. Деңгейлеп – саралап оқыту технологиясының қалай пайдалану керектігін және әр дейгейде қандай тапсырмалар беріліп, қанша ұпай қойылатындығын, яғни бағалау мониторингісі мен рейтингісін шығарып отыруды үйрендім. Осы технологияны пайдалану арқылы оқушылардың өз бетінше жұмыс жасауын, шығармашылығын және өзінің қаншалықты, қандай деңгейде белсенділігін бақылап отыруға үйреттім. Озық технологияның тиімділерін пайдалану, білім сапасының арттырудың бірден – бір жолы:

І. Кезеңде пәнге қызығушылығы артады.

ІІ. Кезеңде өз бетінше білім алуға дағдаландырады.

ІІІ. Кезеңде шығармашылыққа бейім жеке тұлғаны қалыптастырады.

Сабақтың тақырыбы: Азот қышқылы

Сабақтың мақсаты:

а) білімділігі: Азот қышқылы, олардың алынуы,

физикалық, химиялық қасиеттері,

пайдаланылуы туралы толық түсініктер

беру.

ә) дамытушылығы: Азот қышқылы туралы теориялық

білімді меңгерте отырып, оқушылардың

ойлау, есте сақтау өз бетімен жұмыс істеуге

дағдыландыру.

б) тәрбиелілігі: Азот қышқылы байлығын ұқыпты

пайдалануға, қорғауға өз елінің байлығын

мақтан тұтуға және әр уақытта сақтық

ережесін, экологияны сақтауға уйрету.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Тестпен жұмыс, сұрақ – жауап, түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: Тірек сызба, интерактивті тақта, қима

қағаздар, химиялық реактивтер,

индикаторлар.

Сабақтың жоспары: І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

«Ой – толғау кезеңі!»

Тест жұмысы

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

1. Еске түсіру кезеңі

2. Жаңа сабақты меңгеру кезеңі

3. Тірек сызба бойынша мазмұндау.

ІV. Жаңа сабақты бекіту

Шығармашылық тапсырма арқылы.

V. Сабақты қорытындылау, Рефлексия кезеңі.

VІ. Бағалау

VІІ. Тапсырма беру

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру

1. Оқушыларды түгелдеу, кабинет тазалығына көңіл бөлу

2. Оқу – құралдарын түгелдеу

3. Оқушылар зейінін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырамсын сұрау

«Ой – толғаныс кезеңі»

Бұл кезеңде оқушылар тест бойынша жұмыс жүргізеді.

1. Аммоний тұздарын көрсетіңдер.

а) NaNO3 в) NH2CI с) НСІ д) NO3

2. Аммоний тұздарын сілтімен қосып қыздырса, қандай газ бөлінеді?

а) NH3 в) CO2 с) O2 д) NO3

3. Азот (ІІ) оксидін көрсет:

а) NO в) NO2 с) CO2 д) NO2

4. Азот диоксиді (NO2) адам қанындағы гемоглабинге қалай әсер етеді?

а) көбейеді в) жояды с) азайтады д) әсері жоқ

5. Азот қышқылын алу үшін қай оксид қолданылады?

а) CaO в) CO2 с) SO3 д) NO2

6. Азот диоксиді қоршаған ортаға әсері қандай?

а) зиянсыз в) зиянды с) әсері байқалмайды д) бәрі дұрыс

7. Тотығу дәрежесі +2, болатын оксид:

а) NO в) SO2 с) NO2 д) P2O5

8. NH4 – неше валентті:

а) 1 в) 2 с) 3 д) 4

9. NO2 газындағы азот неше валентті:

а) 1 в) 2 с) 3 д) 4

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

«Еске түсіру кезеңі»

Өткен қышқылдар мен азот қышқылдарын салыстыру.

1. Сұрақ. Қышқылдар дегеніміз не?

2. Қандай қышқылдарды білесіздер?

3. Қышқылдар сутегі атомының санына қарай нешеде бөлінеді?

4. Азот қышқылы оттекті қышқылға жата ма?

Тірек сызба.

Формуласы (НNОз) Н⁺¹ N⁺⁵ Оз ^-2 тотығу дәрежесі

Бір негізді судағы ерітіндісі

қышқыл судағы ерітіндісі иондарға иондарға

диссоцацияланады

Оттекті қышқыл

0

Құрылымдық формуласы H-O-N

0

Алынуы

Лабараторияда	Өнеркәсіпте
2NaNO3 + H2SO4 = Na2SO4 + 2HNO3 қатты конц HNO3 + H2O = HNO3 газ сұйық қышқыл	4NH3 + 5O2 = HNO + 6H2O 2NO + O2 = 2NO2 4NO2 + 2H2O + O2 = 4HNO3

Азот қышқылының физикалық қасиеттері

Атмосферада түтінденеді

86⁰ С қайнайды

Тығыздығы 1,51 г/см³

Ұзақ сақтағанда қызғылт қоңыр түске айналады

Сумен әрекеттеседі

42⁰ С мөлдір

кристаллданып қатады

Ұзақ сақтағанда қызғылт қоңыр түске айналады

HNO3 - түссіз өзіне тән исі бар

сұйықтық

Химиялық қасиеттері

1. Жарық әсерінен ыдырайды

HNO3 = 4NO2 + O2 + 2H2O

2. Негіздік оксидттермен әрекеттеседі

К₂0+2НNО₃ =3КNO₃ + Н₂О

3. Негіздермен әрекеттеседі

НNО₃ +NаОН = NаNО₃ +Н₂О

Сu (ОН)₂ +2НNО₃=Сu (NО₃)₂ +2Н₂О

4.Азот қышқылы күшті тотықтырғыш, сондықтан тез реакцияға түседі анықтау үшін мысалы шала жанған ағашты қыздырылған концентрлі азот қышқылына апарса лап етіп жанады. Сол сияқты концентрлі азот қышқылына бір тамшы скипидар тамызса, ол тез тұтанады.

5.Азот қышқылы металдармен әрекеттескенде сутек газы бөлінбейді кернеулік қатарға байланысты .

Мысалы : Сu +4НNО₃ = Сu (NО₃)₂ +2N₂О + Н₂О

Сu°-2е = Сu⁺² 1 тотығады, тотықсыздандырғыш

N ⁺⁵ + 1e = N ⁺⁴ 2 тотықсызданады , тотықтырғыш

Сұйытылған азот қышқылы мыспен әрекеттескенде азот (II) оксиді түзіледі.

3Си°+8НNOз = 3Сu(NО₃)₂+2NО + 4Н₂О

Сu°-2е = Сu⁺² 2 3 тотығады, тотықсыздандырғыш

N ⁺⁵ + 3e = N ⁺² 3 2 тотықсызданады , тотықтырғыш

Азот қышқылы АI мен Ғе әрекеттеспейді, себебі металдардың сыртында

тұрақты оксидтік қабат түзіледі сондықтан азот қышқылы АІ Цистерналарда тасымалдауға болады.

Қолданылуы

Азот тыңайтқыштары

НNО₃

Азот қышқылы

Тотықтырғыш ретінде реактивті техникада

Бояу,

дәрі - дәрмек

Қопарылғыш заттар

Асыл металдарды өңдеу

Талшықтар, пластмасса

Нитраттар

ІV. Жаңа сабақты бекіту

Шығармашылық тапсырма

Деңгейі	Мұғалімнің іс-әрекеті	Оқушының іс-әрекеті
Білімі	Азот қышқылы қандай зат?
Түсінуі	Азот қышқылын қандай жолдармен аламыз?
Қолдануы	Азот қышқылынан не алуға болады ?
Сараптама	Азот қышқылын қалай бағалайсың?

V. Сабақты қорытындылау

Рефлексия кезеңі

Білгенім	Не үйрендік	Білгім келеді

VІ. Бағалау

VІІ. Үйге тапсырма

Пайдаланған әдебиеттер:

Химия оқулығы .Әдістемелік нұсқау Химия . Ашық сабақ (журналдары) Халық тәлімі (газеттер).

Сабақтың тақырыбы: Қышқылдардың жіктелуі, алынуы.

Сабақтың мақсаты :

Білімділік : Оқушыларға қышқылдардың жіктелуі,

алынуы физикалық химиялық қасиеттері

қолданылуы туралы жаңа білім беру.

Дамытушылық: Оқушыларға қышқылдардың жіктелуі

алынуы химиялық қасиеттері тақырыбы

бойынша білім деңгейлерін одан әрі

тереңдету ойлау және іскерлік қабілеттерін

дамыту .

Тәрбиелік : Оқушылардың пәнге деген

қызығушылығын ояту, икем дағдысын

жетілдіру , экологиялық тәрбие беру.

Сабақтың типі : Жаңа сабақты меңгеру

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдіс тәсілі: Сұрақ жауап баяндау тәжірибе

Сабақтың көрнеклігі : Интерактивті тақта Д.И Менделеевтің

периодтық кестесі. Н2SО4 қышқылы

Са,СаО реактивтері ,су, шыны.

Болжамдаған нәтиже: Қышқылдардың алынуы меy химиялық

қасиеттерін тұздарын меңгеріп және оған

есептер шығара алтын тұлға қалыптастыру .

Сабақтың жоспары :

I. Үйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау :

Денгейлік сұрақтар бойынша тексеру қорытындылау.

III. Жаңа сабақ :

1 .Тақтамен жұмыс түсіндіру

2.Тәжірибе демонстрациялау қорытындылау

З.Сызба нұсқамен жұмыс қорытындылау

ІV. Жаңа сабақты бекіту :

І.Сұрақ-жауап

2.Есептер шығару арқылы бекіту.

V. Бағалау

VІ. Үйге тапсырма

Сабақтың барысы :

I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын сұрау деңгейлік сұрақтар

	I Деңгей
1	Қандай оксидтерді білесіңдер	3
2	Оксидттердің алынуы	3
3	Оксидттердің химиялық қасиеттері	3
	IІ Деңгей
1	Негіздер деген не?	4
2	Негіздердің алынуы	4
3	Негіздердің химиялық қасиеттері	4
	IІІ Деңгей
1	Кальций оксидінен кальций гидроксидін қалай аламыз	5
2	Натрий гидроксидін қандай реакциялар көмегімен алуга болады	5
3	Қыздырғанда мыс (II) гидроксидінің темір (II) гидроксидінің айырылу реакцияларын жаз	5

ІІІ. Жаңа сабақ:

Қышқылдардың формуласы: НСІ, Н₂SО4,НJ, HNO3

Қышқылдардың құрылымдық формуласы :

H – O O H - -O

C = O H – O - - P H - - O = O

H - - O O H - - O

Көмір қышқылы Метафосфор қышқылы H3PO4

Қышқылдардың алыныуы:

Суы бар стаканға қатты фосфор (Ү) оксидінің 1-2 түйіршік салса, жылу бөліне отырып реакция жүреді.

Р₂О₅+3Н₂О=2И₃РО4

Күкірт (VІ) оксиді сумен әрекеттескенде күкірт қышқылы алынады..

SО₃+Н₂О -----► Н₂SО₄

Қатты тұзға күкірт қышқылын қоссақ

NaNO3 + H2SO4 = NaHSO4 + HNO3

Сутекпен галогенді әрекеттестіру арқылы

Н₂+СІ₂ = 2НС1

Н₂+S=Н₂S

Қышқылдардың химиялық қасиеттері

1. Металдардың кернеу қатарында:

Lі, К, Ва, Са, Nа, Мg, Ғе, АІ, Рb, (Н₂) Сu, Нg, Аg, Аu сутектен кейін орналаскан металдар Сu, Нg қышқылдан сутекті ығыстыра алмайды . Ал сутекке дейін орналасқан металдар қышқылдармен әрекеттескенде сутек газын бөліп шығарады.

Ғе+2НСІ=ҒеСІ₂+Н₂

ҒеО+ НСІ= Ғе СІ₂+Н₂О

Қышқылдар

Оттекті Оттексіз

HNO3 бір негізді НСІ НВr НҒ, HJ бір негізді

Н ₂SО₄ екі негізді Н₂S екі негізді

Н3РО4 үш негізді

Қыщқылдар + негіздік оксид = тұз+су

қышқылдар + негіздер = тұз + су

қышқылдар + металдар = тұз+ сутек

Есептерді шығару арқылы бекіту .

Nа₂СО₃+НСІ

Аu+Н₂SО₄

NaОН + НСІ

Мg +Н₂SО₄

Бекітуге арналған сұрақтар :

1. Қышқыл дегеніміз не ?

2. Қышқылдың химиялық қасиеттері

3. Қышқылдардың жіктелуі

4. Қышқылдар қалай анықталады ?

Қышқылдар түзетін қосылыстардың негізгі - бейметалдардан басталады.

Қышқылдық оксидтер суда еріп оттекті қышқыл түзеді.

Мына берілген қышқылдарды жіктейік:

Н₂SО₃ Н₂SО₄ НNO₃ НСІ Н₂S Н₃РО₄ НҒ НВr

Оттекті Оттексіз

Н₂SО₃ НСІ

Н₂SО₄ Н₂S

HNO₃ НҒ

Н₃РО₄ НВr

Mg 1) Н₃РО₄ + Mg = Mg (РО₄)₂ + 3H₂

Н₃РО₄ Mg O 2) 2Н₃РО₄ + MgO = Mg₃ (РО₄)₂ + 3H₂О

Mg / OH / 2 3) 2Н₃РО₄ + Mg / O H /₂

MgCO3 4) 2Н₃РО₄ + MgCO3 = Mg₃ (РО₄)₂ + 3H₂О + 3CO₂

Тест жұмысы

1 .Қышқылда лакмус түсі өзгереді.

а) сары ә) көк б) қызыл

2.Күкірт қышқылында сутектің тотығу дәрежсі неге тең:

а) +1 ә) +2 6) 0

3. НNОз-на сәйкес тұзының аты:

а) нитрат ә) нитрит б) нитрид

4. Улы газ:

а) СО₂ б) С ә) О₂

5. Тұз қышқылымен әрекеттесетін қосылыс :

а) КОН ә) N20 б) N₂SО₄

6. Айырылу реакциясы :

а) Ғе+О₂= Ғе О₂

ә) СаО + Н₂О —► Са(ОН)₂

б) 4Н N03=2 Н ₂О +4 NO₂+О₂

7. Периодтық жүйеде сутек орналасқан топ.

а) VI э) 7 б) 1

Тест жауаптары :

1	2	3	4	5	6	7
б	а	а	а	а	б	б

V. Қорытындылау бағалау.

VІ. Үйге тапсырма:

Қышқылдардың жіктелу, химиялық қасиеттер.

Сабақтың тақырыбы:

«Таза заттар және қоспалы химиялық элементтер.»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың таза заттар және қоспалар,

химиялық элементтер туралы білімін тереңдету

арқылы негізгі ұғымдарды қалыптастыру және

үйрету, білім беру.

Дамытушылық: Оқушылардың таза заттар және химиялық

элементтер туралы білімділігін арттырып, ойлау

қабілетін, шапшаңдылығын дамыту, өз бетімен

ізденіп, ойын жинақтап айта білуге дағдыландыру

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа таза ұжымдық

еңбекке, адамгершілікке баулый отырып, алған

білімін іс жүзінде пайдалана білуге , сабақтың

өмірмен байланысын жүзеге асыруға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгеру.

Сабақтың түрі: Танымдық зерттеу сабағы.

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, топтастыру, тірек сызбаларымен жұмыс,

тест, топтық жүмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Перфюкарта ,

Интерактивті тақта, қима қағаздар, қоспа.

Сабақтың жоспар:

I. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау. (тест жұмысы арқылы)

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру (тірек сызбасын пайдалану)

1) Ойын түрлері (сұрақ-жауап) «Кім жылдам» және «Кім көп біледі»

2) Сергіту сәті ( жұмбақ шешу)

3) Тәжірибе жұмысы (қоспаларды бөлу әдістері)

IV. Жаңа сабақты бекіту эдістері (ВЕНН диаграммасын пайдалану)

V.Сабақты қорытындылау (сұрақ -жауап)

VІ. Рефлексия

VІІ. Шығармашылық тапсырма.

XІІІ. Бағалау.

ІХ.Тапсырма беру.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі:

- оқушылармен сәлемдесу, тақта, кабинет тазалығын қадағалау.

- оқушыларды түгелдеу.

- оқушылардың құралдарының даярлығын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын тест жұмысы арқылы бағалау

(Перфюкарта тарату)

1. Заттың құрылысы туралы негізгі қағидаларды тұжырымдаған ғалым кім? а) М. Қашқари. б) М. В. Ломоносов

в) Г. Галилей. г) Гай Юлий Цезарь

2. Физикалық денеге не жатады?

а) стақан б) су

в) шыны г) графит

3. Заттардың агрегаттық күй қаншатүрлі?

а) 1 б) 2 в) 3 г) 4

4. Ауаның агрегаттық күйі қандай?

а) сұйық б) қатты в) газ г) бу

5. Допты үрлегенде ауаның көлемі?

а) ұлғаяды б) өзгермейді в) азаяды г) кішірейеді

6. Зат бір күйде пішіні мен көлемін сақтайды?

а) сұйық б) газ в) қатты г) бу

7. Зат көлемін сақтайды, пішінін сақтамайды?

а) сұйық б) газ в) қатты г) бу

8. Су неге аққыш?

а) молекулаларының арақашықтықтары тығыз

б) молекулалары бір — бірімен жақсы байланысады

в) молекуланың белгілі орны болады

г) молекулалары бір — бірімен нашар байланысқан

Сұрақтардың кілті:

1) М. В.Ломоносов 5) ұлғаяды

2) стакан 6) қатты күйде

3) 3 күйде 7) сұйық

4) газ күйде 8) молекулалары бір — бірімен

нашар байланысқанда

III. Жаңа сабақты түсіндіру.

I. Кіріспе сөз.

Барлық заттар өте ұзақ бөлшектер - молекулалардан тұрады.Әрбір молекула атомдардан құралады.

Атомдар дегеніміз заттың бөлінбейтін ең ұсақ бөлшектері «Атом» қазақша «бөлінбейтін» деген мағынаны білдіреді. Әртүрлі заттардың молекулалары әр түрлі атомдардан түзіледі. Бір молекуланың құрамына бірнеше атомдар кіреді. Заттардың атом мен молекулалардан тұратындығын анықтау үшін су молекуласын қарастырамыз. Өмірдегі ең негізгі зат - су. Осы су туралы айтып өтейік.

1) Кәне олай болса «Кім жылдам» және «Кім көп біледі» ойындарын ойнайық.

1. Сұрақ : Судың қандай қасиеттерін білесіңдер?

Жауап: Мөлдір, түссіз, дәмсіз, сұйық зат.

2. Сұрақ: Неліктен суды – тіршілік көзі деп айтамыз?

Жауап: Сусыз тіршілік, өмір жоқ. Барлық адамға, өсімдік, жануарларға су қажет. Күнделікті тұрмысқа, өндіріске, шаруашылыққа, т.б.

3. Сұрақ: Су туралы, кім қандай мақал – мәтелдер, жұмбақтар, нақыл сөздер біледі.

Жауап: Оқушылардың жауабын тыңдау.

2) Сергіту сәті. Жұмбақ шешу.

Дәмі де жоқ, түсі жоқ,

Пайдаланбас кісі жоқ (су).

Жылт — жылт еткен,

Жылғадан өткен (су).

Міне, балалар су туралы біраз әңгіме қозғадық. Енді осы судың молекуласының формуласын қарастырамыз. Әрине барлық заттардың формуласы бар. Су молекуласының формуласы Н₂О, демек ол сутегінің 2 атомы мен оттегінің бір атомынан тұрады. Сутегінің молекуласы (Н₂) - сутегінің екі атомынан тұрады. Ол былай оқылады (аш екі). Су молекуласының сызба нұсқасын былай көрсетуге болады.

+ +

Су молекулалары оттек сутек атомдары

атом

+

Оттек атомдар оттек молекуласын құрайды

+ +

Сутек атомдары сутек молекуласын құрайды

Тірі ағза тыныс алғанда көмір қышқыл газын бөледі. Оның формуласы СО2 , ол көміртегінің бір және оттегінің екі атомынан тұрады.

СО2 С + О2

бір екі

атом атом

Ал енді өздерің айтыңдаршы темір оксиді (тотық) Ғе₂О₃ темірдің екі атомы және оттегінің үш атомнан тұрады.

Ас тұзы (Nа С1) Молекуласы натрий мен хлор атомынан тұрады. Заттар таза және қоспалар деп екіге бөлінеді . Таза заттар бір заттардың атомдарынан түзіледі. Қоспалар бірнеше заттың атомдарынан құралады барлық заттар өз қасиетін сақтайды.

Тірек сызбалары

Заттар

таза

қоспалар

жай

күрделі

металл

бейметалл

Таза заттар жай, күрделі деп екіге бөлінеді. Жай заттар бірдей атомдардан құралған.

Атомдардың әр түрінен түзілген заттар күрделі заттар. Химиялық

элемент - атомдардың белгілі бір түрі.

Жай заттар

металл

бейметалл

Темір, мыс, алюминий Көмір, күкірт, азот, оттегі, сутегі

қорғасын, күміс т.б. т.б жатады.

жатады.

Қоспаларды бөлуге болады. Тәжірибелік жұмыс.

Бірнеше заттардың қоспаларын бөлу. Темір, құм, ағаш үгіндісі жатады.

1. Алдымен қоспаны қағаз бетіне салып темір шегені магнитпен бөліп аламыз. Темір шеге магнитке тартылады.

2. Қалған құммен ағаш ұнтағын бөлу үшін стакандағы суға саламыз. Құм тұнады, ағаш ұнтағын сүзіп аламыз.

ІV. Жаңа сабақты бекіту.

ВЕНН диаграммасы.

Бұнда ауа мен су берілген. Бұл қандай заттар

Ортақ қасиет:

1. Өмірге

қажет зат

2.Атомдардан

Құралған

3.Қоспа

4.Түссіз

5.Дәмсіз

6.Күрделі

зат

V. Сабақты қорытындылау.

1. Заттар неден тұрады?

2. Молекулалар дегеніміз не?

3. Қандай заттар жай заттар деп аталады?

4. Заттар нешеге бөлінеді?

5. Су молекуласы қандай атомдардан тұрады?

VІ. Рефлексия.

1. Бүгінгі сабақта не үйрендік ?

2. Атомдар мен молекулалар мен танысуда, қандай химиялық элементтермен

таныстыңдар?

3. Қоспаны бөлу қиын ба, әлде жеңіл ме?

VІІ. Шыгармашылыц тапсырма.

Деңгейі	Мұғалімнің іс - әрекеті	Оқушының іс - әрекеті
Білімі	Су қандай затқа жатады?	Күрделі қоспа, сұйық зат!
Түсінуі	Су құрамы қандай атомдардан тұрады?	Сутегінің 2 атомы, оттегінің 1 атомы.
Қолдану	Суды қайда қолданады?	Барлық жерде өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, тұрмыста, күнделікті өмірде.
Сараптама	Суды қалай бағалайсың?	Өте қымбат бағалаймын. Сусыз тіршілік жоқ.

VІП. Бағалау парағы.

1. Оқушылардың білімділігі мен біліктілігін тексеру.

2. Жұмыстарын талдау арқылы бағаларын қою.

IX. Үйге тапсырма

& 28. Таза заттар және қоспалар.

Сu О - мыс оксиді А1₂ Оз - алюминий оксидінің қандай атомдары санынан

тұратындығын жазып келу.

Сабақтьщ тақырыбы: "Металдардың қасиеттерін қайталау".

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Металдардың физикалық қасиеттерін ажырата

білуге, химиялық қасиеттерін анықтай білуге, металдардың

табиғатта таралуы жайлы алған білімдерін ойын элементтерін

пайдалана отырып тексеру.

2. Дамытушылық: Металдардың қасиеттері туралы

түсінікті дамыту.

3. Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, сыртқы ортаны

қорғай білуге, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі: сызба — нұсқа, сөзжұмбақтар, металдар құймасының

жиынтығы.

Оқушыларға сабақтың мақсатын түсіндіре келіп, металдардың табиғатта таралуы, физикалық жэне химиялық қасиеттері жайында алған білімдері ойын түрінде тексерілді.

1 .Жаппай сыныппен жұмыс (ауызша тест).

А) Ең жеңіл металл:

1) Са 2) РЬ 3) Na 4) Ва

Ә) Ауыспалы валенттілік көрсететінметалл

1)А1 2)Ғе 3) Na 4) Са

Б) Асыл металл

1) Сu 2) Na 3) Аg 4) А1

В) Ең жұмсақ металл

1) Na 2) Сг 3) Аl 4) Аu

Г) Мына электрондық құрылыс қай металга сәйкес келеді? 1S² 2S² 2Р⁶ 3S¹

1) К 2) Аl 3) Мg 4) Na

2.Топпен жұмыс:

Әр топ берілген металға немесе құймасына сызба-нұсқа бойынша сипаттама береді.

3. «Тапқырлар» ойыны (жеке оқушымен жұмыс).

Берілген сүраққа әрі жылдам, әрі дұрыс жауабын беріңіз:

Тығыздығы ең көп металл — осмий

Тығыздығы ең аз металл - сілтілік металдар (Nа, К, Li, РЬ, Сs)

Ең қатты металл — хром

Ең жұмсақ металдар - сілтілік металдар

Ең жеңіл металл - литий (тығыздығы: 0,53г/см)

Ең жеңіл балқитын металл — сынап (1=38.9С)

Ең қиын балқитын металл — вольфрам (1=339 С)

Ең сұйық металл — сынап

Тығыздығы Ме 5 болса ауыр металдар.

4. «Байқампаздар» ойыны:

Н.Н.Бекетовтың электрохимиялық кернеу қатарын пайдаланып, металдардың химиялық қасиеттерін еске сақтау мақсатында жүргізіледі.

1-тәжірибе. Тотияйын ерітіндісіне шеге немесе пышақ салынады, біраз

уақыттан кейін шегенің немесе пышақтың бетін қызғылт мыс қабаты

қаптайды.

Реакция теңдеуін жазып, осы құбылысты түсіндіріңіз.

2-тәжірибе. Мырыш және тұз қышқылы арасындағы реакцияны көрсету,

болған құбылысты түсіндіреді.

5. «Кім жылдам?» ойыны.

Әр топтан оқушылар шығып, металдардың химиялық қасиетін жазады.

6. «Құрастыру» ойыны (химиялық терминдермен жұмыс істеу).

Тақтаға бірнеше буыннан тұратын сөз тізбегінің кестесі ілінеді. Осы буындардан бірнеше металл аттарын қүрастырыңыз.

7. «Алғырлар» ойыны.

Металдар жайында сөзжұмбақтарды шешу.

8. «Білгірлер» ойыны.

(Оксидтің құрамындағы металдардың массалық үлесін табыңыз?) АІ2 О3

9. «Шатастыру» ойыны. (Металл аталса, оқушы қол көтереді, бейметалл аталса, оқушы қолын түсіреді).

Қорытынды: «Металдардың қасиеттерін қайталау» тақырыбынан алған білімдерінің нәтижесін алдым.

				м
				Е
				Т
				А
				Л
				Д
				А
				Р

1. Металл емес

2. II, III валенттілік көрсететін металл

3. Металдардың кернеу қатарын ұсынған кім?

4. Жеңіл балқитын металл

5. Ең жұмсақ металдар

6. Бейметалл

7. Асыл металл

8. Ең қатты металл

Сабақтың тақырыбы: «Химия әлемі»

Сабақтың мақсаты: Өтілген тақырыптар бойынша оқушылардың білімін

қорытындылау, материалды меңгеру дәрежесін

тексеру, пәнге қызығуын, логикалық ойлау

қабілеттерін дамыту, сынып көшбасшысын табу,

Құралдар мен реактивтер: магниттік тақта, 1, 2,3, 4; 20_ь 202, 20з; ЗОі. ЗОг,

ЗОз; 40і, 40г, 40з, сандары жазылған кестелер,

«Химия элемі» «Біз не білеміз ?» «Біз не

үйрендік?» «Сынып көшбасшысы» плакаттары.

Реактивтер -мырыш, тұз қышқылы.

Элементтердің таңбалары, сөзжұмбақ.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі ( оқушыларды, мұғалімдерді орналастыру І.Мұғалімнің кіріспе сөзі.

Бүгінгі қорытындылау- шоу сабағы «Химия әлемі»тақырыбына арналған. Сабақ ойын түрінде өтеді.Сабақ бойы химиядан алған білімдеріңді қолдана отырып, қойылған сұрақтарға жауап бересіздер. Естеріңізге салайын, біз мынадай тақырыптар өттік: «Кіріспе», «Химиялық қүбылыстан атомға дейін», «Атомнан химиялық құбылысқа дейін. «Атом», «Молекулалар-өзара байланысқан атомдар жүйесі», «Зат-өзара байланысқан атомдар, иондар және молекулалар жүйесі», «Жай заттарға жалпы сипаттама» Бүгінгі сабақта алған білімдеріңізді мына турларда көрсете аласыздар: «Бәйге», «Полиглот», «Химия әлемі», «Тест сұрақтары», «Егер мен болсам....», «Шешендік өнер».

Ойынға 8 оқушы қатыстырылады. Ойынды бағалайтын қазылар алқасы таныстырылады.

І тур. «Бәйге»

Тур тапсырмасы. «Менен сұрақ - сіздерден жылдам жауап». Кім тез жауап береді?

1. Заттар және олардың қасиеттері мен өзгерістері туралы ғылым (химия).

2. Заряды +1 бөлшек (протон).

3. Ядросында протон саны бірдей атомдар түрі (Химиялық элемент).

4. Қазіргі кезде неше элемент белгілі? (110).

5. Периодтық жүйедегі элементтердің көлденең қатары (период).

6. Электрон жұбы арқылы жүзеге асатын байланыс (коваленттік полюсті).

7. Теріс және оң зарядталған атомдар (иондар).

8. 6,02-10² атом сандары (Авогадро тұрақтысы).

9. Қай элементтің атомдық массасы 16 ? (0).

10. 3 периодта II А топта, реттік№13. Бұл қандай элемент ? (АІ).

11. Электрон беру процесі қалай аталады ? (тотығу)

12. ЭТ ең жоғары элемент, X (хи)=4,0 (фтор).

13. Заряды жоқ бөлшек (нейтрон).

14. Тұздың суда еруі қандай құбылыс (физикалық)

15. Химиялық реакцияға түсетін заттарды не дейді? (бастапқы заттар)

16. Реакциялардың жүруін аттардың формулалары және коэффициенттер жәрдемімен шартты түрде жазуды қалай атайды? (химиялық реакциялардың теңдеуі). Қазылар алкасы осы турдың бағасын береді.

II ТУР. «ПОЛИГЛОТ»

Бұл тур екі сатыда өтеді. Химиялық таңбалармен жұмыс. Тапсырма. «Таңбаны оқып, қазақша және латынша атаңыз». Әрбір оқушыға бір элементтің таңбасы көрсетіледі.

N-азот-нитрогениум Р-фосфор-фосфорус

О-оттегі-оксигениум Сu-мыс-купрум

S-күкірт-сульфур Н-сутегі-гидрогениум

С-көміртегі-корбанеум Ғе-темір-феррум

2. Анаграммадан сөз құрастырып, қазақша, орысша атап, формуласын айту.

а) ус-су-НгО-вода, е)дой-йод-І-йод,

б) тотеп-оттегі-Ог-кислород, ж) мазла-алмаз-С-алмаз,

в) онзо-озон-О3-а, з) тифгра-графит-С-графит,

г) тегуіс-сутегі-Нг-водород, и) торф-фтор-Ғг-фтор,

д)тоза-азот N2-азот, к)ролх-хлор-СІ-хлор.

III ТУР. «ХИМИЯ ӘЛЕМІ»

Кестедегі 9 шаршыға 20, 30, 40 сандары жазылған. Әрбір шамасына қарай сұрақтар берілген. Логотип орналасқан: а)мектеп басшылығынан сұрақ немесе 10 бал; ә) мектеп кеңесі қоры сыйлық.

201 С°- 4е =С⁺⁴ Бұл қандай процесс ? Неге ?(тотығу, е беру).

20г Химиялық элементтердің периодтық заңын кім және қай жылы ашты?(1869ж., Д.И.М.) 20з І8² 28²2р⁶3 8¹ қай элементтің элетрондық формуласы ? ЗОі О°+2е=О"² Бұл қандай процесс ? Неге ? („тотықсыздану, е қосып алу). ЗОг Азот атомының құрамы қандай ? (Ы=7р⁺, 7п°, 7е). ЗОз Периодтық жүйедегі орны бойынша № 20 элементке сипаттама беріңіз (4 период, II А тобы, А (Са)=40).

401 Мектеп қорынан -сыйлық немесе сұрақ : Электр терістілік қандай эріппен белгіленеді? (Х-хи).

402 10 моль алюминийдің массасын табыңыз (А(АІ)=27;

403 Мектеп басшылығы 10 бал немесе сұрақ: Оттегінің тығыздығын (р) есептеңіз: р (О₂)=М (О₂)/Үм=32/22,4=0,089 г/л

Қазылар алқасы ұпайларын береді. 4 оқушы қалады. Сайыстан шығып қалған оқушыларға

ескерткіш-сувенир беріледі.

ІУТУР, *■ «ТЕСТ СҮРАҚТАРЫ»

Қатысушылар өзге оқушылардың алдын-ала даярлаған сұрақтарына жауап береді. Сұрақты

аз жинаған сайыскер бірінші таңдайды.

№1 Оттегі жайзат күйінде қайда кездеседі:

а)жер қыртысында; э) атмосферада; б)гранитте?

№2 Дүние жүзінің химиктері пайдаланатын элементтердің химиялық таңбаларын кім

үсынған:

а) Пруст; э) Резерфорд; б)Берцелиус ?

№3 Найзағайлы жаңбыр кезіндегі электр разрядтарынан немесе

қылқанды ағаштардың шайыры тотықкан кезде қандай газ түзіледі?

а) сутегі; ә) оттегі; б)озон? №4 Бром молекуласындағы химиялық байланыс:

а) иондық; э)ковалентті полюссіз; б) ковалентті полюсті;

Егер балдары бірдей сайыскер бола қалса, қосымша сұрақтар қойылады.

1. Сыртқы энергетикалық деңгеінде 4е бар атом: а) гелий; э) көміртегі; б) оттегі;

2. Алмаздың кристалл торы:

а) иондық; ә) кристалл; б) атомдық;

3. Оттегін немен анықтауға болады:

а) лакмуспен; э) шоқтанған шырамен; б) эк суымен; в) иэстен?

V ТУРА«ЕГЕР МЕН БОЛСАМ...»

«Сіздердің алдарыңызда тұрған металдан жаСалған жанбайтын сейф. Бү_л сейфтың ішінде, сөрелерінде сутегі газын алуға керек реактивтер орналасқан: қорапшада- мырыш, шыны ыдыста- қышқыл, штативте-пробиркалар. Ал енді осыларды қолданып, сутегі газын алыңыздар жэне түсіндіріңіздер».

VI ТУР?*«ШЕШЕНДІК ӨНЕР»

Сайыскерлер сұрақтың номерін таңдап, тақырып алады. №1 Жай зат-озон-оттегінің аллтропиялық түр өзгерісі