Саба?ты? ма?саты: 1. Білімділік ма?саты: О?ушыларды? саба??а деген ?ызы?уын, белсенділігін арттыру, оларды? теориялы? білімін тере?дете т?су, ойлау ?абілеттерін ?алыптастыру білімін тияна?тап п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру.
2. Дамытушылы? ма?саты: О?ушыларды? ой-?рісін ке?ейту, ойын дамыта отырып тап?ырлы? ізденімпазды?ын дамыту. О?ушыларды? жеке т?л?асын, ?абілеті мен ынтасын, шы?армашылы?тарын дамыту, ой-?рісін, д?ниетанымын, ізденісі мен білсенділігін дамыту, дарындылы?ын арттыру.
6. Металдарды? адам ?міріндегі ж?не таби?и ортада?ы ма?ызы.
III.Жа?а саба? бойынша о?ушыларды? т?сінігін тексеру.
Жа?а материал бойынша ал?ан білімдерін тексеру. Дайын а?паратты? с?ра?тар ойлау?а м?мкіндік беретін проблемалы? с?ра?тар, а?паратпен ж?мыс жасау, компьютермен интерактивті та?тамен, тестімен т?рлі сауалдар?а жауап беру.
IV. Бекіту.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Химия п?нінен ашы? саба? "МЕТАЛДАР" »
Индер көп бейінді ауыл шаруашылық колледжі
Ашық сабақ
Тақырыбы: Металдар
Тобы: 02-А
Пән оқытушысы: Ұлдан Р.С
2012-2013
Сабақтың тақырыбы: Металдар.
Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік мақсаты: Оқушылардың сабаққа деген қызығуын, белсенділігін арттыру, олардың теориялық білімін тереңдете түсу, ойлау қабілеттерін қалыптастыру білімін тиянақтап пәнге деген қызығушылығын арттыру.
2. Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың ой-өрісін кеңейту, ойын дамыта отырып тапқырлық ізденімпаздығын дамыту. Оқушылардың жеке тұлғасын, қабілеті мен ынтасын, шығармашылықтарын дамыту, ой-өрісін, дүниетанымын, ізденісі мен білсенділігін дамыту, дарындылығын арттыру.
3. Тәрбиелік мақсаты: Оқушыларды дәлдікке ұжыммен, топпен жұмыс жасауға, халықтық педагогика элеметтерін пайдаланып ұлттық дүниетанымын кеңейту. Бәсекеге қабілетті маман дайындау, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақты өткізу әдісі: тірек-конспект, тірек сызба нұсқаларын пайдалану, интерактивті әдіс.
Сабақтың түрі: семинар сабақ
Пән аралық байланыс: физика, биология, география, тарих, трактор және автомобиль.
6. Металдардың адам өміріндегі және табиғи ортадағы маңызы.
III.Жаңа сабақ бойынша оқушылардың түсінігін тексеру.
Жаңа материал бойынша алған білімдерін тексеру. Дайын ақпараттық сұрақтар ойлауға мүмкіндік беретін проблемалық сұрақтар, ақпаратпен жұмыс жасау, компьютермен интерактивті тақтамен, тестімен түрлі сауалдарға жауап беру.
IV. Бекіту.
Білімнің маналы игерілуі-есте сақталуы.
Сұрақтар белгілер ойды қозғайтын мазмұнды жүйелі болу. Сабақтың дидактикалық мақсатына сай болу.
V.Бағалау. Оқушылар шығармашылығы.
Периодтық жүйедегі барлық элеметтерді шартты түрде үлкен 2 топқа бөледі: металдар мен бейметалдар. Бұл жіктеудің негізі элемент атомдарының радиусымен валенттілік электрондар саны. Әдетте металдардың валенттілік электрондар саны аз болып келеді.
Металдарға жататындар:
1.Барлық s-элементтер (Н, Не) басқа;
2.Барлық d-және f элементтер;
3.III топтың бордан басқа p-элементтер;
4. IV жәнеV топтың VI және VII периодындағы p-элементтер;
1.Сілтілік металдар: 2.Сілтілік жер металдар:
Литий -Магний
Натрий - Калций
Калий -Стронций
Рубидий -Барий
Цезий -Радий
Франций
3. Екі дайлы металдар: 4. Бағалы металдар:
Алюминий -Рутений
Галий -Родий
Қорғасын -Палладий
Қалайы -Осмий
Берилий -Иридий
Мырыш -Платина
Табиғатта көп кездесетін металдар:
AL (8,1) - Mg (2,1)
Fe (4,65%) - Ti (0,57%)
Ca (3,6) -Mn (0,1%)
Na (2,64) -Ba (0,05%)
K (2,5) -Sr (0,03%)
-Қалғандары 0,1365%
Түсті металдар
Хром
Мырыш
Қорғасын
Титан
Мыс
Сынап
Күміс
Платина
Вольфрам
Тантал
Бериллий
Никель
Алтын
Түсті металдардың қолданылуы
Тұрмыста
Жылу өткізгіш
Бояуда
Қорытпа
Электр өткізгіш
Медицинада
Өнеркәсіпте
Айна жасау
Техникада
Ақша
Зергерлік бұйымдар
Жылу өткізгіш
Электр өткізгіш
Медицинада
Айна жасау
Металдардың физикалық және химиялық қасиеттері.
Металдардың физикалық қасиеттері металдық байланыс арқылы түсіндіріледі. Металдардың сыртқы қабатында 1-ден 4-ке дейін ғана электрондар болады. Сондықтан олар оң зарядты иондарға оңай айналады. Барлық металдар ( сынаптан басқа) қ.ж қатты заттар, металдық жарқылы болады. Физика пәнінен білетініміздей металдар электр тоғын және жылуды жақсы өткізеді, электр өткізгіштігі металдардағы бос электрондардың болуына байланысты. Металдардың созылғыштық қасиеттерінің маңызы зор. Металдардың химиялық активтігі олардың валенттілік электрондарын беру тотықсыздандырғыштар, қиын беретін металдар-әлсіз тотықсыздандырғыштар.
Металлургия- ғылымының, техниканың өнеркәсіптің кеңінен немесе басқа да материалдардан металл алу процестерін сондай-ақ металл қортпаларға олардың химиялық құрамы мен құрылымын өзгерту арқылы қажетті қасиеттер беру процестерін қамтитын саласы. Металлургия өндірісі 3 топқа бөлінеді: 1. Пирометаллургия 2. Гидрометаллургия. 3. Электрометаллургия. Бұл өндірістерде сәйкес жылу, су және электр қуаты пайдаланылады.
Металлургияға кендерден металдарды ажыратып алуға дайындау мақсатымен кен тастарды өңдеу процестері (уату, байыту, кесектеу т.б)
Кен тастармен басқа материалдардан металды бөліп алу процестері, металдарды қажетсіз қоспалардан тазарту:
Металдар мен қорытпаларды өндіру:
Металдарды термиялық, химия-термиялық және термомеханикалық өңдеу:
Металдарды қысыммен және құймалап өңдеу:
Металл бұйымдардың бетін әрлеу не қорғау мақсатында басқа металл қабатымен қаптау, т.б жатады;
Түсті және қара металлургия өте жоғары температурада (2000-20000 К) өтетін плазманы және лазермен өңделетін металлургия болып ажыратылады. Қара металлургия-қара металдар өндіру барысында кен шикізатын қазып алудан бастап, оны өңдеп шойын, ферроқорытпа, болат, құбыр, рельс т.б өнімдерді алуды қамтитын металлургия саласы. Қазақстан қара металлургиясының байлығы мен болашағы-темір кендері. Оның негізгі қорлары Қостанай, Қарағанды және Жезқазған облыстарында шоғырланған. Қара металл шикізатының базасы Соколов-Сарыбай және Лисаков кен байыту комбинаттарында өндіріледі.
Түсті металлургия-кен шикізаттарын өндіру мен өңдеуден бастап, дайын өнім алуға дейінгі түсті металдар мен олардың қорытпаларын алу өндірісін қамтиды.
Галламды металлургия- су ерітінділерінен галламдарды химиялық жолмен қалпына келтіру арқылы металдармен олардың қосылыстарын алу процестерін зерттейді. Металлургияның бұл жаңа саласы дүние жүзінде алғаш рет Қазақстанда 1960 жылдары жасалды.
Металдарды алу әдістері.
Құрамында металл қосылыстары бар минералдармен тау жыныстарынан металды өнеркәсіптік жолмен бөліп алу экономикалық тиімді болса олар кен деп аталады. Металдар табиға кендерден алынады.Кендегі металды бос жынысынан айыру арқылы байыту жүргізіледі. Олардың бірі – флотация әдісі. Алу әдістері металдардан химиялық белсенділіктерінен негізделген. Қазақстандағы металл кендері және метал өндірісі аймақтарда төмендегідей болып шоғырланған.
Pb, Zn- Текелі, Малеевск, Ащысай;
Mg, Ti, Zn, In, Be, Ta, Nb-Өскеменде өндіріледі (Қорғасын-мырыш, Титан-магний комбинаттары, Қазмырыш АҚ);
W, Mo-Ағадыр, Қатонқарағайда (Шығыс Қазақстан облысы)
Sn- Көкшетау (Сырымбет), Қорғалжын;
Au-Бақыршық, Майғайын, Жетіқара;
Металл кендері табиғатта оксидтер, сульфидтер, хлоридтер, карбанаттар түрінде тараған. Мыс, қызыл темір тас-Fe2O2, куприт Cu2O2, пирит Fe S2, галенит Pb S т.б.
Табиғатта таралуы
Қосылыста
Li, K, Ca, Mg, Na
Al, Fe, Zn, Cr
Қосылыс
Sn, Pb, Cu, Hg, Ag
Бос
Pl, Au
Металл құймалары.
Халық шаруашылығында таза металдарға қарағанда құймалар көп қолданылады. Мұның себебі таза металдарға қарағанда құймалардан техникалық жағынан қажетті сапалары- қаттылығы, коррозияға, жоғары температураға төзімділігі жоғары болады. ХVIII ғасырда өндірістік төңкеріс басталды. Металдарға сұраныстың көбею салдарынан неғұрлым көлемді көріктер салынып қарқынды үрлеу тәсілі қолдана бастады. Технологияны өзгерту қажетсіз нәтижелерге әкелді: көріктерде қосымша өнім сұйық шойын алынды. Болаттан айырмашылығы – ол иілгіш емес сондықтан қолданылады. Тек ХIХ ғасырдың екінші жартысында шойын мен болаттан басты айырмашылығы-көміртектің құрамында екендігі дәлелденді. Қазіргі кезде әр түрлі бағытта қолданылатын болат маркасын алатын темірдің көміртек пен және басқа элементтермен 8000 құймалары белгілі.
Алюминий жер қыртысында кеңінен таралуына және біртектігіне байланысты кеңінен қолданылады. Алюминийді негізгі тұтынушы – машина жасау және авиация өнеркәсіп орындары. Көптеген елдерде барлық электр энергиясының алюминий өндіруге жұмсалатын шығын үлесі 4-12% құрайды. Міне, сондықтан алюминий зауыттарын әдетте арзан электр энергиясының көздеріне жақын орналастырады. Трактор және автомобиль сабағында металдардың қолданылуын алсақ, мыс,, двигательдегі порщень алюминий жасалады. Оның А-6 маркасы 800˚ С температураға шыдайтын құймасы пайдаланады. Оның құрамында Fe -6%, C-0,4% (қаттылығын күшейту үшін) Ni, Cr, B -14-16% беріктігін температура төзімділігін арттыру үшін.
«Алыптың жасалуы» атты таңғажайып керемет.
Еліміздегі полиметалл кен орындары.
Кеннің құрамында екі немесе одан да көп қажетті металдар кездеседі.Мұндай кендерді полиметалл кендер деп атайды. (жалғанды).
Еліміздің аумағындағы периодтық жүйедегі барлық элементтердің табиғи қосылыстары кездеседі.Әсіресе металл кендеріне бай уран, вольфрам, мырыш, барий қоры жөнінен дүние жүзіндегі алдыңғы орында. Қазақстанда ертеде өндіріле бастаған металдардың бірі-мыс. Мыс-баяғы заманның куәгері. (жалғанды).
Сонымен бірге мырыш пен қорғасын кендері кеңінен таралған. Хром кендері – Қостанай, Ақтөбе, Семей өңірінде кездеседі. Темір минералдарының өндірістік кендері – Қарағанды, Қостанай, Жезқазған, Көкшетау жерлерінде. Металл кендерінің молдығына байланысты әйгілі академик Қ. Сәтбаев Қазақстанды «Інжу-Маржан» деп сипаттаған. Жер бетінде металдарды пайдалану осыдан 10 мыңға жуық жыл бұрын бастаған. Металдар болмағанда автоматика, телемеханика, ядролық техника, телевизия, автомобиль т.б алуан түрлі техникалардан дамуы қазіргі дәрежеге жетпеген болар еді. Биология пәнінен білетініміздей тірі ағзаларда ең кем дегенде 10 металдың болатыны анықталды.
Адам ағзасында кездесетін химиялық элементтер (металдар).
Өкпеде –Li, Na Бауырда-Li, Se, Mo,Ca,Mn,K,Cu
Қанда – Fe, Na, Li, K, Ca Бүйректе-Ca,Li,Na,Mg,K,Cd,Hg
Тісте- Ca, Mg, F, P Ұйқы безінде-Mg
Мида-Na, Mg, K Ас қорыту сөлінде-Na
Жүректе- Ca, K Сүт безінде-Ca, Mg
Металдардың табылу кезеңдері
Металдарды пайдалана бастаған дәуірі
Алғаш табылған металдар
Біздің заманымызға дейін
Күміс, алтын, мыс, темір, сынап, қалайы, қорғасын.
Жер қыртысында кездеспейтін жасанды жолмен алынған металдар.
Тарих пәнінен оқығанымыздай тас қарудан металдан жасалған қаруға ауысудың өндіруші күштерінің өркендеуіне тигізген ықпалын сондай-ақ адамзат тарихында тұтас бір дәуірлер адамдар игерген металдардың аттарымен аталғанын білеміз. Қоғам дамуының тұтас кезеңдері-мыс,қола,темір дәуірлері деп аталуы тегін емес. Мыс пен қоладан жасалған құралдар пайдалану арқылы адамдар тіршілік етіп, табиғаттың дүлей күштерінен қорған алған.
Сонымен, оқушылар, бүгінгі семинар сабағымызда металдармен, қасиеттерімен табиғатта таралуы, қолданылуы, металл кендері және металдардың табиға ортадағы маңызымен таныстық.
Ақша
Табиғатта таралуы 
