Элементтерді? периодты т?рде ?згеретін ?асиеттері.

1. Валенттілік

2. Тоты?у д?реже

3.Элементтерді? периодты т?рде ?згеретін ?асиеттері:

1. Валенттілік. Химиялы? формула ??р?анда химиялы? элементтерді? бір-бірімен ?осылу за?дылы?тарын ескеру керек. Ол ?шін атомдарды? валенттілік деп аталатын ?асиетерімен танысу керек.

Валенттілік- б?л химиялы? элемент атомыны? бас?а химиялы? элементтер атомдарыны? белгілі санын ?осып алу ?асиеті.

Валенттілігі ?згермейтін элементтерді? валенттігін т?ра?ты, ал валенттілігі ?згеретін элементтерді? валенттігін айнымалы деп аталынады.

Т?ра?ты валентті элементтер

I валетті элементтер: H, Li, Na, К, Rb, Cs, F, Ag

IІ валетті элементтер: О, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Cd

IІІ валетті элементтер: B, Al

Айнымалы валентті элементтер

I ж?не ІІ валетті элементтер: Cu, Hg. Мысалы: Cu2О, CuО

IІ ж?не ІІІ валетті элементтер: Fe, Co, Ni. Мысалы: FeО, Fe2О3

IІ ж?не IV валетті элементтер: Sn, Pb, C. Мысалы: СО, СО2

IІІ ж?не V валетті элементтер: P, As. Мысалы: Р2О3, Р2О5

II, IV ж?не VІ валетті элементтер: S. Мысалы: Н2S, SО2, SО3

II, III ж?не VІ валетті элементтер: Cr. Мысалы: CrО, Cr2О3, CrО3

II, IV, VI ж?не VII валетті элементтер: Mn.Мысалы: MnО, MnО2, MnО3, Mn2О7

I, III, V ж?не VII валетті элементтер: Cl, Br, I. Мысалы: Cl2О, Cl2О3, Cl2О5, Cl2О7

IV. ?осылыста?ы элементті? валенттілігін аны?тау алгоритмімен танысу

Валенттілікті аны?тау за?дылы?ы: Молекулада бір элементті? барлы? атомдарыны? валенттіліктеріні? саны екінші элементті? барлы? атомдарыны? валенттіліктеріні? санына те?.

№ 1 - жатты?у: ?осылыста?ы элементті? валенттілігін аны?та(тапсырма улестірме ретінде берілген)

1 н?с?а: SiH4, CrO3, H2S, CO2, CO, SO3

2. н?с?а: HBr, Cl2O5, Cl2O7, РН3, K2O, Al2O3

Тапсырманы орындап бол?ан со?, о?ушылар бір-біріні? ж?мысын тексереді, д?рыс жауап та?тада берілген:

IV I VI II I II IV II II II VI II

1 н?с?а: SiH4, CrO3, H2S, CO2, CO, SO3

I I V II VII II III I I II III II

2 н?с?а: HBr, Cl2O5, Cl2O7, РН3, K2O, Al2O3

№2 -жатты?у орындау:?осылыстарды? формулуларын ??растыры?дар:

II I III I V II III II VII II

1н?с?а: CaCl PCl NO CrO ClO

VI II II I III I VII II III II

2-н?с?а: СrO BaCl AlH MnO PO

Тапсырманы орындап бол?ан со?, о?ушылар бір-біріні? ж?мысын тексереді, д?рыс жауап та?тада берілген:

1н?с?а: CaCl2 PCl3 N2O5 Cr2O3 Cl2O7

2-н?с?а: СrO3 BaCl2 AlH3 Mn2O7 P2O3

VI. ?осылыстарды? ??рылымды? формулулары туралы т?сінік беру

Элементерді? ?осылыста?ы валенттігі бойынша молекуланы? ??рылымды? формуласын ??растыру?а болады. ??рылымды? формула – молекулада?ы атомдарды? байланысу т?ртібін аны?тайды. Атомдарды? арасында?ы байланыс саны сызы?шамен белгіленеді.

Мысалы:Fe2О3-?осылыс молекуласында Fe - 3 байланыс, ал О - 2 байланыс т?зеді, себебі Fe 3- валентті,ал О – 2 валентті элементтер.

III II

Fe2О3 молекуласыны? ??рылымды? формуласы: О = Fe - О - Fe = О

IV II

SO2 O=S=O

VI II

SO3 O=S=O

çç

VII II

Cl2O7 O=Cl-O-Cl=O

çç çç

O O

3. Элементтерді? периодты т?рде ?згеретін ?асиеттері:

Литийден фтор?а дйінгі ?атарда салыстырмалы атомды? массаларды? ?суімен біртіндеп металды? ?асиеттерді? ?лсірейтітіні ж?не бейметалды? ?асиеттерді? к?шейетіні бай?алады.
Литийден к?міртегіне дейін салыстырмалы атомды? массаларды? ?суімен оттекті ?осылыстарда?ы валенттілік 1-4 дейін артады.

Бір период элемент атомдарыны? ??рылысымен ?асиеттеріндегі за?дылы?тар:

Энергетикалы? де?гей саны ?згермейді;
Сырт?ы де?гейдегі электрон саны артады;
ЭО артады;
Атом радиус кішейеді
Тоты?тыр?ыш ?асиет артады;
Тот-сыз-?ышты? ?асиет т?мендейді

Бір топша элемент атомдарыны? ??рылысымен ?асиеттеріндегі за?дылы?тар:

Энергетикалы? де?гейдегі электрон саны т?ра?ты болады;
Сырт?ы де?гейдегі электрон саны артады;
ЭО т?мендейді;
Атом радиус артады;
Тоты?тыр?ыш ?асиет т?мендейді;
Тот-сыз-?ышты? ?асиет артады

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Элементтерді? периодты т?рде ?згеретін ?асиеттері. »

Сабақ жоспары № 4

Күні Пән химия тобы

Оқытушының Т.Ә.А. Қайырбекова И. А.

І. Сабақтың тақырыбы: Элементтердің периодты түрде өзгеретін қасиеттері. Атомдардың валенттілігі және тотығу дәрежесі Сабақтың типі:жаңа білім беру сабағы

Мақсаты: Оқушыларды «валенттік» ұғымымен таныстыру. Заттың формуласындағы атомдардың валенттігін анықтауға жаттықтыру. Бинарлы қосылыстағы элементтің валенттілігін анықтауды үйрету.

І. Міндеттері:

Білімділік:Валенттілік және тотығу дәрежесі білім негіздерін қалыптастыру.Бір атомның тотығу дәрежесі мәндерін, мүмкін болатын валенттілігін көрсету.

Тәрбиелік:Ұқыптылыққа, жылдамдыққа, ұйымшылдыққа, өз бетінше шешім қабылдап білімін бағалауға тәрбиелеу.

Дамытушылық: Валенттілік пен тотығу дәрежелерін анықтауды, Д.И.Менделеев кестесінде орналасқан атомның орнына, ядро зарядына тәуелділігін жүйелей білу, өз ойын еркін жеткізу,салыстыру, сараптау, ақпараттық сауаттылығын арттыру,логикалық ойлау қабілеттерін дамытуға арналған есептер мен жаттығулар шығарту.

ІІ. Күтілетін нәтиже:

А) оқушылар білу керек: валенттілік пен тотығу дәрежені анықтау

Ә) оқушылар игеру керек: ТТР жазу

б) оқушылар меңгеру керек: Элементтердің периодты түрде өзгеретін қасиеттерін

ІІІ. Сабақтың әрбір кезендерінің әдісі мен тәсілдері: СТО, деңгейлік тапсырмалар.

IV. Құралдар:

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу. Оқушылардың сабаққа қатысуын қадағалау және тексеру.

ІІ. Қайталау:

І кезең «Элемент» (сұрақ - жауап) 3 мин

Д.И.Менделеев қай жылы дүниеге келді? (1834 ж 8.ІІ)
Д.И.Менделеевтің периодтық заңы ең алғаш қай жылы ашылды және неше элемент белгілі еді? (1869 ж 63 элемент)
S және P орбиталарының пішіндері қандай? (шар және гантель тәрізді)
Сұйық металға не жатады? (сынап)
Индикатор дегеніміз не? (Көрсеткіш)
Адамға иод жетіспегенде қандай ауруға шалдығады? (қалқанша безінің қабынуы)
Бөлінбейтін кішкентай бөлшек? (атом)
Шойын өндіретін пеш не деп аталады? (домна)
Аспаннан жерге құлап түскен метеориттиң құрамынан табылған металл? (темір)
Иіс газы дегеніміз не? (CO- көміртек (ІІ) оксиді)
58-71 –ге тең 14 элементті атаңыз? (лантаноидтар)
Менделеевтің құрметіне нешінші элемент берілді? (101)
Қазіргі таңда неше элемент белгілі? (109) 118
Ең қатты металл? (Хром)
Д.И.Менделеев қай жылы қайтыс болды? (2.ІІ.1907)

ІІ кезең. Графикалық диктант

Периодтық жүйені ашқан ғалым Бутлеров
Периодтық жүйе элементтердің таңбалары негізінде ашылған
Период саны 8
Кіші периодта 18 элемент орналасқан
7-период үлкен период
Литий үлкен периодта орналасқан
Қасиеттері ұқсас элементтер біріктірілген сегіз тік бағанан топ деп аталады
Топ 2 топшаға бөлінеді
Элементтің атомдық массасынан протон санын азайтып нейтрон санын анықтауға болады
Электрон саны реттік нөміріне тең
Электрон түрі (пішіні) 4
s-электрон саны 1-3
d-электрондар 3 ұяшықта орналасады
f- электрон түрі (пішіні) шар тәрізді

ІІІ. Түсіндіру:

Жоспар:

1. Валенттілік

2. Тотығу дәреже

3.Элементтердің периодты түрде өзгеретін қасиеттері:

1. Валенттілік. Химиялық формула құрғанда химиялық элементтердің бір-бірімен қосылу заңдылықтарын ескеру керек. Ол үшін атомдардың валенттілік деп аталатын қасиетерімен танысу керек.

Валенттілік- бұл химиялық элемент атомының басқа химиялық элементтер атомдарының белгілі санын қосып алу қасиеті.

Валенттілігі өзгермейтін элементтердің валенттігін тұрақты, ал валенттілігі өзгеретін элементтердің валенттігін айнымалы деп аталынады.

Тұрақты валентті элементтер

I валетті элементтер: H, Li, Na, К, Rb, Cs, F, Ag

IІ валетті элементтер: О, Be, Mg, Ca, Sr, Ba, Zn, Cd

IІІ валетті элементтер: B, Al

Айнымалы валентті элементтер

I және ІІ валетті элементтер: Cu, Hg. Мысалы: Cu₂О, CuО

IІ және ІІІ валетті элементтер: Fe, Co, Ni. Мысалы: FeО, Fe₂О₃

IІ және IV валетті элементтер: Sn, Pb, C. Мысалы: СО, СО₂

IІІ және V валетті элементтер: P, As. Мысалы: Р₂О₃, Р₂О₅

II, IV және VІ валетті элементтер: S. Мысалы: Н₂S, SО₂, SО₃

II, III және VІ валетті элементтер: Cr. Мысалы: CrО, Cr₂О₃, CrО₃

II, IV, VI және VII валетті элементтер: Mn.Мысалы: MnО, MnО₂, MnО₃, Mn₂О₇

I, III, V және VII валетті элементтер: Cl, Br, I. Мысалы: Cl₂О, Cl₂О₃, Cl₂О₅, Cl₂О₇

IV. Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықтау алгоритмімен танысу

Валенттілікті анықтау заңдылығы: Молекулада бір элементтің барлық атомдарының валенттіліктерінің саны екінші элементтің барлық атомдарының валенттіліктерінің санына тең.

№ 1 - жаттығу: Қосылыстағы элементтің валенттілігін анықта(тапсырма улестірме ретінде берілген)

1 нұсқа: SiH₄, CrO₃, H₂S, CO₂, CO, SO₃

2. нұсқа: HBr, Cl₂O₅, Cl₂O₇, РН₃, K₂O, Al₂O₃

Тапсырманы орындап болған соң, оқушылар бір-бірінің жұмысын тексереді, дұрыс жауап тақтада берілген:

_{IV I}_{VI II}_{I II}_{IV II}_I_I_II_{VI II}

1 нұсқа: SiH₄, CrO₃, H₂S, CO₂, CO, SO₃

_{I I V II VII II III I I II III II}

2 нұсқа: HBr, Cl₂O₅, Cl₂O₇, РН₃, K₂O, Al₂O₃

№2 -жаттығу орындау:Қосылыстардың формулуларын құрастырыңдар: _{II I}_{III I V II III II VII II} 1нұсқа: CaCl PCl NO CrO ClO _{VI II II I III I VII II III II} 2-нұсқа: СrO BaCl AlH MnO PO

Тапсырманы орындап болған соң, оқушылар бір-бірінің жұмысын тексереді, дұрыс жауап тақтада берілген:

1нұсқа: CaCl₂ PCl₃ N₂O₅ Cr₂O₃ Cl₂O₇ 2-нұсқа: СrO₃ BaCl₂ AlH₃ Mn₂O₇ P₂O₃

VI. Қосылыстардың құрылымдық формулулары туралы түсінік беру

Элементердің қосылыстағы валенттігі бойынша молекуланың құрылымдық формуласын құрастыруға болады. Құрылымдық формула – молекуладағы атомдардың байланысу тәртібін анықтайды. Атомдардың арасындағы байланыс саны сызықшамен белгіленеді.

Мысалы:Fe₂О₃-қосылыс молекуласында Fe - 3 байланыс, ал О - 2 байланыс түзеді, себебі Fe 3- валентті,ал О – 2 валентті элементтер.

_III_II

Fe₂О₃ молекуласының құрылымдық формуласы: О = Fe - О - Fe = О

_{IV II} SO₂ O=S=O

_{VI II}

SO₃ O=S=O

^

_{VII II}

Cl₂O₇ O=Cl-O-Cl=O

^^

O O

3. Элементтердің периодты түрде өзгеретін қасиеттері:

Литийден фторға дйінгі қатарда салыстырмалы атомдық массалардың өсуімен біртіндеп металдық қасиеттердің әлсірейтітіні және бейметалдық қасиеттердің күшейетіні байқалады.
Литийден көміртегіне дейін салыстырмалы атомдық массалардың өсуімен оттекті қосылыстардағы валенттілік 1-4 дейін артады.

Бір период элемент атомдарының құрылысымен қасиеттеріндегі заңдылықтар: