Cутекті? ?асиеттері, ?олданылуы ж?не алынуы.

Железин ауданы, Озерный селолық округінің

«Озерный орта мектебі» КММ

Биология және химия мұғалімі: Исабеков А.С.

Күні: 12.02.2015ж.

Пән: Химия

Сынып: 8 А

Сабақ: 42

Тақырыбы: Cутектің қасиеттері, қолданылуы және алынуы.

Мақсаты:

Білімділік : Оқушыларға сутектің қасиеттері, қолданылуы және алынуы туралы түсінік беру.

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін және сутек туралы білімдерін әрі қарай дамыту.

Тәрбиелік: Өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу.

Құрал – жабдықтар: оқулық, электрондық оқулық, ноутбук.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Сабаққа дайындық.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

№1тапсырма

Үй тапсырмасын тексеруге арналған тест:

1.Сутектің химиялық таңбасы:

а) Н ә) Не б) Cu в) Si

2.Күн жүйесі планеталарының қанша пайызын сутек атомы құрайды?

а)25% ә)32% б)24% в)92%

3.Сутекті ең алғаш алған ғалым?

а) Ломоносов ә) Менделеев б) Кавендиш в) Лавуазье

4.Сутек латынша қандай мағынаны береді:

а)түтінді газ ә)су тудырушы б)қопарғыш газ в)су тасушы

5.Сутекті өнеркәсіпте алу жолы:

а)Электр тоғы арқылы ә)белсенді металдан

б)ауаны ығыстыру арқылы в)айдау арқылы

№2 тапсырма

« Семантикалық карта»

ІІІ. Жаңа жақырыпты түсіндіру.

«Мені тап»

Мен судың арғы тегімін,

Серігімін оттек атты серінің.

Ежелден ең жеңіл газбын,

Оттекке қарағанда азбын.

1 пайыз ғана жер бетіне тарағам,

Ғаламшарда 92 пайызбын.

Бармын газбен көмір,мұнайда,

Болашақта өзім отын бола алам. (Сутек)

Физикалық қасиеті:

Сутек –

Түссіз, иіссіз газ.

Суда нашар ериді (100 көлем суда 2көлем газ ериді).

-253⁰С температурада сұйытылады.

Ауадан 14,5 есе жеңіл.

Жылу өткізгіштігі өте жоғары.

Химиялық қасиеті:

Сутек молекуласының құрылысы қарапайым болымен, едәуір берік қосылыс. Қыздырғанда сутек оттекпен шабытты әрекеттесіп, көп жылу бөледі. Жану нәтижесінде су түзіледі:

2Н₂ + О₂ → 2Н₂О + 572 кДж

Күкіртті балқыта отырып, оған сутек газын жіберсе, шіріген жұмыртқаның иісіндей иісі баркүкіртсутек газы бөлінеді: Н₂ + S → Н₂S↑

Сутек газы хлор мен әрекеттесіп, өткір иісті хлорсутек газын бөледі:

Н₂+СІ₂ → 2НСІ↑

Сутек басқа да бейметалдармен және металдармен реакцияға түседі. Қыздырғанда белсенді металдар: натрий, кальций сутекпен әрекеттесіп, гидридтер түзеді:

2Na + H₂ → 2NaH

натрий

гидриді

Ca + H₂ → CaH₂

кальций

гидриді

сутектің металдармен әрекеттесуі арқылы алынған металл гидридтері – қатты заттар.

Сутектің күрделі заттармен әрекеттесуі: CuO + H₂ → Cu + H₂O

Сутектің қолданылуы

• Оксидтерден металдарды бөліп алу үшін

• Хлорсутек синтезі

• Тұз қышқылын алу

• Метанолды синтездеу

• Металды кесу және пісіру

• Өсімдік майын қатты майға айналдыру үшін

• Қозғалтқыш отыны үшін

• Аммиак синтезі

• Тыңайтқыштар өндіру үшін

• Азот қышқылын өндіру

Сутектің алынуы:

• Өнеркәсіпте алынуы

Жер бетінде су кең тарағандықтан өнеркәсіпте сутекті алудың негізгі әдісі – суды тұрақты электр тогының көмегімен айыру болып табылады.

2H ₂O = 2H₂ + O₂

CH₄ + 2H₂O = CO₂ + 4H₂ -165 кДж

• Зертханада алынуы:

• Сынауыққа 1-2 түйір мырыш салып, үстіне сұйытылған тұз немесе күкірт қышқылын құяды. Реакцияның жүре бастағанын сұйықтың бетінде газ көпіршіктерінің пайда болуынан байқауға болады. Ол – сутек газы.

• Сутек газының бөлінгенін дәлелдеу үшін сутек жиналған сынауықты жанып тұрған спиртшамға жақындатса «пах» деген дыбыс шығарады.

1. Zn + H ₂SO₄ = ZnSO₄ + H₂ ↑

2. Zn + 2 HСІ = ZnСІ₂ + H₂ ↑

Белсенді ме. + қышқыл = тұз + сутек

3. Са + 2 Н₂О = Са ( ОН )₂ + Н₂↑

4. 2Nа + 2 Н₂О = 2 Nа ОН + Н₂↑

Белсенді ме. + су = тұз + сутек

Тапсырма № 1

Оттек пен сутекті салыстырыңыз

№2 тапсырма

Электрондық оқулықтағы №9,10,11 тапсырмаларды орындау.

ІҮ. Бекіту.

Электрондық оқулықтағы №12,14 тапсырмаларды орындау.

Ү. Қорытындылау.

№2 тест тапсырмасы.

- Бүгінгі сабақта біз не туралы өттік?

ҮІ. Үй тапсырмасы:

1. §31-32 оқу

2. Бет: 86-87 беттердегі сұрақтарға жауап беру.