Жай (металл, бейметалл) ж?не к?рделі (оксид, ?ыш?ыл, негіз, т?з) заттарды? барлы?ыны? ?зара байланысы генетикалы? байланыс деп аталады (генезис — шы?у тегі).
Енді осы генетикалы? байланыстарды т?здарды алуды? мысалында ?арастырайы?:
1. Кейбір металдар мен бейметалдар езара ?рекеттесіп (синтез ?дісі) т?з т?зеді:
Fe + S = FeS
2. Негіздік оксидтер мен ?ыш?ылды? оксидтерді? ?зара ?рекеттесуі де т?з береді.
СаО + СО2= СаСО3
3. ?ыш?ыл мен негіздік оксидті? ?рекеттесуінен де т?з т?зіледі.
MgO + H2SО4= MgSО4+ H2O
4. Негізбен ?ыш?ылды? оксидтерді? ?рекеттесуі де т?з тудырады.
ЗСа(ОН)2+ Р2О5= Са3(РО4)2+ ЗН2О
5. ?ыш?ылдар мен негіздер ?рекеттесуі ар?ылы да т?з алу?а болады:
NaOH + HNО3=NaNО3+Н2О
6. Т?з бен ?ыш?ылды? ?рекеттесуі жа?а т?з бен жа?а ?ыш?ыл береді, т?з т?нба?а т?седі:
Са3(РО4)2+ 3H2SО4= 3CaSО4↓+ 2Н3РО4
7. Т?з бен негізді? ?рекеттесуі жа?а т?з бен жа?а негіз береді, оларды? біреуі т?нба?а т?суі керек.
?еСl3+ 3NaOH = ?е(ОН)3↓ + 3NaCl
8. Металл мен баска т?з ?рекеттескенде де жа?а т?з бен металл т?зіледі:
Fe + CuSO = FeSO + Cu
9. Т?з бен т?з ?рекеттескенде жа?а екі т?з т?зіледі, оларды? біреуі т?нба?а т?седі.
ЗВаСl2+ 2Na3PO4= Ва3(РO4)2↓+ 6NaCl
10. Металмен ?ыш?ыл ?рекеттескенде т?з бен сутегі т?зіледі.
Mg + 2HCl = MgCl2 + Н2↑
