Азот ?ыш?ылы ж?не оны? т?здары

Та?ырыбы Азот ?ыш?ылы ж?не оны? т?здары Ма?саты Азот ?ыш?ылы ж?не оны? т?здарыны? химиялы? ?асиеттерін, ?олданылуын т?жірибе жасау ар?ылы ?йрену. К?тілетін н?тиже Азот ?ыш?ылыны? к?шті тоты?тыр?ыш ретінде металдармен ?рекеттесуін реакция т?рінде жаза алады, реакцияларды электронды? баланс ?дісі ар?ылы те?естіре алады. ?олданылатын ?діс- т?сілдер Толы?тыру тесті, с?йкестендіру тесті, К?рнекілігі Презентациялар, видеодемонстрация, концентрлі азот ?ыш?ылы, мырыш т?йіршігі, т?жірибеге ?ажетті ??ралдар Ж?мыс кезе?дері Мазм?ны О?ушыны? іс- ?рекеті уа?ыты Ресурстар ?йымдастыру - ?олайлы психологиялы? жа?дай ?алыптастыру: -О?ушыларды? саба??а даярлы?ы ?ада?алау -О?ушыларды т?гелдеу -О?ушыларды? зейінін саба??а аудару - ?й тапсырмасы бойынша ж?мыс (химиялы? диктант, с?йкестендіру тесті) Химиялы? диктант (толы?тыру тесті) 1) Азотты? е? сырт?ы энергетикалы? де?гейінде 5 электрон бар 2) Азотты? е? жо?ар?ы тоты?у д?режесі +5 3) Азотты? электронды? формуласы......... 4) Азотты? ресми ашыл?ан жылы 1772ж 5) Ауада?ы азотты? к?лемдік ?лесі...78%..... 6) Азот адам а?засында........% 7) Азот ......, ......,...... газ 8) Б?лметемпературасында тек ........ ?рекеттеседі 9) Азот......ж?не....... ?асиетк?рсетеалады 10) Адам азотты .......... ар?ылыалады? С?йкестендіру тесті: 1.Зертханада аммиак алу ?шін аммоний хлоридіне ?осады А) Н2 2. ?нерк?сіпте аммиак алу ?шін азот?а ?осады. ?) NO 3.Аммиакты? бал?у температурасы Б) NO2 4.Аммиакты? ?айнау температурасы В)-33,40 С 5.Атмосферада найза?ай жар?ылда?анда т?зілетін т?ссіз газ Г) -77.80 С 6.?о?ыр т?сті, улы газ Д) Ca (OH)2 Тест тапсырмаларын орында?аннан кейін тексеріп, ба?алау -О?ушылар бір – бірлеріне жа?сы тілектер айтады. О?ушылар жеке ж?мыс жасап жауап береді. Берілген жауапты дайын жауап ?лгілері ар?ылы тексеріп, ?зін-?зі ба?алайды. 2 мин 3 мин 3мин 2мин АКТ презентация, тест тапсырмалары жазыл?ан таратпа ?а?аздар, ба?алау пара?шалары ?ызы?ушылы?ты ояту (ертегі о?у ар?ылы жа?а саба?ты? та?ырыбын аны?тау) «Б?рын?ы ?ткен заманда ол е? та??ажайып, е? керемет ?лем – химиялы? лабораторияда д?ниеге келді. Оны? ?кесі – азот(IV) оксиді, ашуы ?атты, ?ткір, ал?ымнан алатын, ашу?а булы??анда ?о?ырланып кететін ?атігез еді. Ал анасы ?арапайым ж?не байыпты ?йел, оны су деп ата?ан. Олардан кішкентай ж?не т?ссіз болып ?демі ?л д?ниеге келеді. ?лды? есімін – Азот деп ?ояды. Тегі ?ыш?ыл болады. О?ушылар ??гіме барысында?ы ??былысты формула ар?ылы ?рнектеп, реакция те?деуін жазып, те?естіреді. Жа?а саба?ты? та?ырыбы аны?талады. 2 мин АКТ, к?рсетілім, Ма?ынаны тану Азотты? ма?ызды ?осылыстарыны? бірі – азот ?ыш?ылы. Онда азот +5 тоты?у д?режесін к?рсетеді. Молекулалы? формуласы: HNO3 ??рылымды? формуласы: ?ыш?ылды? ?асиеттері: ??рамында?ы сутекті? санына ?арай: бірнегізді, ??рамында?ы оттекті? болуына байланысты: оттекті ?ыш?ыл, суда ерігіштігіне ?арай: еритін ?ыш?ыл, Т?ра?тылы?ы: т?ра?сыз ?ш?ышты?ына ?арай: ?ш?ыш ?ыш?ыл деп жіктеледі. Физикалы? ?асиеті:Таза азот ?ыш?ылы т?ссіз, ?зінет?н иісі бар, с?йы?ты?. Ты?ызды?ы 1,51 г\см3,?ату температурасы -42С, ?айнау температурасы 82,6С. HNO3(конц.т?тінденеді)сары т?сті, HNO3(с?йы? т?тінденбейді)т?ссіз. Атмосферада «т?тінденеді» оны? буы ыл?алды ?зіне тартып,майда т?ман тамшыларына айналады. Химиялы? ?асиеті: азот ?ыш?ылыны? концентрлі ж?не с?йытыл?ан ерітінділері тоты?тыр?ыш ?асиет к?рсетеді. Жары?ты? ?серінен азот ?ыш?ылы азот(IV) оксидіне, су?а ж?не оттекке ыдырайды: 4HNO3 = 4NO2 +O2 + 3H2O 1.азот ?ыш?ылы HNO3 бас?а ?ыш?ылдар т?різді негіздік оксидтермен ?рекеттесіп т?з т?зеді: СuO + 2HNO3 = Cu(NO3)2 +H2O CuO + 2H = Cu2+ + H2O 2.Азот ?ыш?ылы негіздермен ?рекеттеседі: Cu(OH)2 + 2HNO3 = Cu(NO3)2 + H2O Cu(OH)2 + 2H+ = Cu2+ + 2H2O 3.Металменазот?ыш?ылы бас?аша ?рекеттеседі Cu + 4HNO3 = Cu(NO3)2 +2NO2 +2H2OТ?жірибе к?рсету: металл мырыш пен концентрлі азот?ыш?ылыны??рекеттесуі 4.С?йылтыл?ан азот ?ыш?ылы мыспен ?рекеттескенде азот(II) оксиді NO т?зіледі: 3Cu + 8HNO3(с?йы?) = Cu(NO3)2 +2NO +4H2 5.Азот ?ыш?ылы кейбір металдармен ?рекеттеспейді. Мысалы:Алюминиймен ж?не темірмен ?рекеттеспейді, себебі металдарды? сыртында т?ра?ты оксидтік ?абат т?зеді. Сонды?тан азот ?ыш?ылын тасымалдауда болат немесе алюминий ыдыстар ?олданады. Азот ?ыш?ылыны? алынуы:Азот ?ыш?ылын 1650 жылы таза к?йінде неміс химигі Глаубери Иогани Рудольф алды. Алынуы: 1.Лабораторияда натрий нитратына к?кірт ?ыш?ылымен ?сер ету ар?ылы. 2.?нерк?сіпте аммиакты тоты?тыру ар?ылы М??алімді ты?дайды, д?птерге жазады О?ушылар азот ?ыш?ылыны? физикалы? ?асиеттеріне ассоциация ??рып, жеке-жеке постерге жазады. Химиялы? ?асиеттерін слайдтан ?арап, жазады. О?ушылар реакция те?деуін жазып, электронды баланс ар?ылы те?естіреді. 15-20 мин АКТ, интерактивті та?та, ж?мыс д?птері, №1 сызбан?с?а Ой тол?ау. Іс – ?рекетке байланысты де?гейлік тапсырмалар 1. Азот ?ыш?ылы к?шті тоты?тыр?ыш.ия 2. Азот ?ыш?ылы тек еритін негіздермен ?рекеттеседі.жо? 3. Азот ?ыш?ылы жары?ты? ?серінен ыдырайды.ия 4. Азот ?ыш?ылыны? т?здары нитраттар деп аталады.ия 5. Азот ?ыш?ылы тек металдарды? кернеу ?атарында?ы сутектен кейінгі т?р?ан металдармен ?рекеттеседі.жо? 6. Азот ?ыш?ылы алюминиймен ?рекеттеспейді.ия 7. Азот ?ыш?ылын ?нерк?сіпте аммиактан алады. ия 8. Азот ?ыш?ылы металдармен ?рекеттескенде сутек б?лінбейді.ия ?лестірме материалдарда ?олдану?а ж?не жина?тау?а берілген де?гейлік тапсырмаларды орындайды. 10 мин Ж?мыс д?птері, интерактивті та?та ?йге тапсырма: Та?ырыпты о?ып – білу, жа?а термин с?здермен ж?мыс. 1 минут ?орытынды Рефлексия Саба? ?аншалы?ты ?ызы?ты, пайдалы бол?анды?ы туралы рефлексия жасайды. ?зін –?зі ба?алайды, ?зара ба?алайды. 2 мин Критерий ар?ылы Кері байланыс Екі ж?лдыз, бір тілек Саба?ты ?зі?ізді? ба?алауы?ыз (б?л жерге саба? барысында?ы енгізілген ?згерістер мен ?з комментариилері?ізді жазасыз. С?тті ж?не с?тсіз т?старын жазы?ыз) Не жа?сы болды? Неліктен? Не ?намады? Неліктен? Нені ?згертуге болады? Ба?алау кртитерийлері Критерий Дескриптор ?пай А «Білім ж?не т?сіну» Толы?тыру тесті С?йкестендіру тесті 10 6 В «?олдану» Азот ?ыш?ылыны? физикалы? ?асиеттеріне ассоциация ??ру. Мырыш пен азот ?ыш?ылыны? реакциясын д?рыс жазу Электронды? баланс ар?ылы те?естіру 2 2 3 С «Анализ ж?не синтез» CuO Cu(OH)2H2SO4 мына заттарды? ?айсысымен азот ?ыш?ылы ?рекеттеседі? М?мкін болатын реакция те?деуін жаз. 3 Д «Комуникация» а) толы?тыру кестесі 4 Ба?алау ш?кілі «?те жа?сы» 30 -25 «5» «Жа?сы» 24 -19 «4» «Орташа» 19- 14 «3»