Азот ?ыш?ылы.

Саба?ты? ма?саты: 1) О?ушылар?а азот ?ыш?ылыны? алынуы, физикалы? ж?не  химиялы? ?асиеттері, ?олданылуы мен  нитраттарды? ерекшеліктері туралы т?сіндіру,??ындыру.

                                      2) О?ушыларды? д?ниетанымдылы?ын ке?ейту,білім алу?а саналы к?з?арастарын дамыту.

                                      3) ?з бетімен ізденіп ж?не топтасып  ж?мыс жасай білуге ?йрету.

Саба? т?рі: д?ст?рлі саба?,аралас саба?

Саба? ?дісі: интерактивті, д?ріс, с?ра?-жауап,де?гейлік тапсырмалар орындау.

Саба? барысы:

  І. ?йымдастыру б?лімі:

  ІІ. ?й ж?мысын тексеру:

1. С?йкестендіру тест.

№

С?ра?

Жауап

1

Азотты? сутекті ?осылысы

а) N2

2

Азотты? (IV) оксиді ?андай газ.

?) Mg3N2

3

Аммиакты? 10% ерітіндісі ?алай аталады

б) HNO3

4

Ауада таралуы 78%

в)NH4 OH

5

Магний азотпен ?рекеттесіп т?зіледі

г) NH3

6

Азот (ІІ)  оксиді сумен ?рекеттесіп, не т?зеді.

д) м?с?тір спирті

7

?лсіз негіздік ?асиет к?рсетеді

е)?о?ыр улы газ

Жауабы: 1г, 2e, 3д, 4а, 5?, 6б, 7в.

1. А) Азотты? периодты? ж?йедегі орны

Б) Азотты? атом ??рылысы мен ??рамы

1. А) Азот ?осылыстарда ?андай  тоты?у д?режелерін к?рсетеді?

Б) NO,NH3,N2,N2O3,HNO2,N2O5  ?осылыстарында?ы азотты? тоты?у д?режесін аны?та

 ІІІ. Жа?а материалды ме?герту.

1. Молекулалы?, ??рылымды?, электронды? к?рылысы. Тоты?у д?режесі HN+5O3
2. Алынуы зертханада: NaNO3 +H2 SO4 →NaHSO4 +HNO3.

?нерк?сіпте: NH3→ NO→NO2→HNO3

1. Физикалы? ?асиеті: ?ткір иісті, т?ссіз с?йы?ты?, ыл?ал тарт?ыш. Ρ=1,51 г/см3  ?айнау температурасы  +860,?ату температурасы -410 Жары? пен жылу ?серінен ыдырайды.    

  4HNO3 →4NO2 +2H2O+O2

1. Химиялы? ?асиеті: HNO3  – к?шті тоты?тыр?ыш

a) Бас?а ?ыш?ылдармен орта? ?асиеттері

CuO+2HNO3 →Cu(NO3 )2 +H2O

Cu(OH)2 +2HNO3 →Cu(NO3 )2 +H2 O

NaOH+HNO3  → NaNO3 +H2O

?) ?зіне т?н ?асиеттері

Cu+4HNO3 (конц.) →Cu(NO3 )2 +2NO2 ↑+2H2O

3Cu+8HNO3 (с?й.) →3Cu(NO3 )2 +2NO↑+4H2 O

Zn+4HNO3 (конц.) → Zn(NO3 )2 +2NO2 ↑+2H2O

4Zn+10HNO3 (с?й.) →4 Zn(NO3 )2 +NH4 NO3 ↑+3H2O

4Mg+10HNO3 (с?й.) →4 Mg(NO3 )2+N2O+5H2O

S+2HNO3 (с?й.)→H2SO4 +2NO

S+6HNO3 (конц.)→H2SO4 +6NO2 +2H2O

3P+5HNO3 +H2O→3H3PO4 +5NO

Au+3HCl+HNO3 →AuCl3 +NO+2H2O

Pt, Pd, Ir, Au ?рекеттеспейді Al – пассивтенеді

1. ?олданылуы

   Бояулар; д?рі-д?рмектер, ?опарыл?ыш заттар, металдарды ?ндіру, нитраттар, талшы?тар, пластмассалар

1. Азот ?ыш?ылыны? т?здары – нитраттар NaNO3, KNO3, Ca(NO3 )2, NH4 NO3 – селитралар.

Азот ?ыш?ылыны? т?здары ?ыздыр?анда ыдырайды

Li – Mg Al – Pb Cu –Au

Me(NO2)x+O2 Me xOy +NO2+O2 Me+NO2+O2

Мысалы: 2KNO3→2KNO2+O2↑

2Pb(NO3)2→2PbO+4NO2↑+3O2↑

2AgNO3→2Ag+2NO2↑+O2

    Бас?а ты?айт?ыштар?а ?ара?анда суда жа?сы еріп, топыра?та жа?сы ?оз?алады. Нитрат жеміс, к?к?ністе жина?талып, адам а?засына т?седі. Ас ?орыту жолында нитраттар нитритке айналып, а?заны улайды. Нитрит гемоглобинмен реакция?а т?сіп, оттекті? тасымалдануына кедергі келтіреді. Тыныс м?шелеріні? ?ызметі б?зылады

    І?. Жа?а саба?ты бекіту.

1. Сендер мына т?жырыммен келісесіндер ме?
2. Азот ?ыш?ылы к?шті тоты?тыр?ыш.
3. Азот ?ыщ?ылы тек еритін негіздермен ?рекеттеседі.
4. Азот ?ыш?ылы жары?та ыдырайды.
5. Азот ?ышкылы т?здары нитриттер деп аталады.
6. Азот ?ышкылы металдарды? активтілік ?атарында?ы металдарды? барлы?ымен ?рекет-ді.
7. Калий,натрий, кальций, аммоний нитраттары- селитра деп аталады.
8. Азот ?ышкылын ?ндірісте аммиактан алады.
9. Азот ?ышкылы металдармен ?рекеттескенде сутегі б?лінбейді.

Жауабы: 1-и?, 2-жо?, 3-и?, 4-жо?, 5-жо?, 6-и?, 7-и?, 8-и?.

1. Де?гейлік тапсырмалар.

1 де?гей: Азот ?ыш?ылыны? ??рылымды? формуласын жаз.

2 де?гей: Мына тізбекті ж?зеге асыр.

N2 →NH3 →NO→NO2 →HNO3 →Cu(NO3)2

3де?гей: 12,6 г азот ?ыш?ылын бейтараптау?а неше грамм калий гидроксиді ж?мсалады? (11,2 г)

       ?. ?йге тапсырма:  §8.12  5- жатты?у

    «Нитраттарды? а?за?а ?сері» реферат.