Лессон Стади саба?ыны? рефлексивтік есебі

Lesson study сабағы

ІІ деңгей мұғалімі

Арықбаева А. М

«Оқушыларға деңгейлік тапсырмаларды орындату арқылы топтық жұмысты ұйымдастыру жолдары» тақырыбындағы Lesson study сабағымның рефлексивті есебі

Қазіргі кезеңде жас ұрпаққа саналы тәрбие мен сапалы білім беру – мұғалім құзыретіндегі игі іс екені барша ұстаздарға белгілі. Осыған орай елбасымыздың сөзінде айтылғандай жас өскелең ұрпақты «Бәсекеге қабілетті тұлға» етіп қалыптастыру - ұстаз қауымына артылар үлкен жүк екені белгілі. Алдымызда отырған қаракөз балаларға сапалы білім беруіміз үшін қазіргі кезеңде қарыштап дамып отырған барлық технологияларды жете меңгере отырып, жүйелі жұмыстар атқаруға тиіспіз. Осы орайда ғана біз «Еккен дәніміздің берекелі жемісін аламыз», яғни нәтижелі жұмыстың кепілін – деңгейлік курс аясындағы сындарлы оқыту технологиясын жүйелі жүргізгенде ғана қол жеткіземіз.

Сабақ беру кезінде әр сыныпта балалардың пәнді қабылдау деңгейі әр қилы болып келеді. Оның үстіне химия пәнін 8 – сыныптан бастаған соң, әсіресе менің пәнімнен 8 – сыныптардың пәнді игеру деңгейі қиындық келтіреді. Бұл сыныпта химия пәнінен бөлек, басқа пәндерден де пәндік біліктілік қалыптасуы әлсіз болғаны зерттеу барысында байқалды. Сондықтан сындарлы оқыту технологиясымен жұмыстар жүргізетін өзге әріптестеріммен бірлесе жоспарлау арқылы 8 «б» сыныбымен Lesson study сабақтарын жүргізу қажеттілігін анықтадық. Яғни, менің сабақ беретін 8 «б» сыныбымда

С – деңгейлі оқушылар біршама көп және оқушылардың химия пәнін игеріп А, В – деңгейлі оқушылармен ілесіп алып кетуі қиындық келтіреді. Бұл қиындықтың басты себебі - былтырғы 2013-2014 оқу жылынан бастап химия пәнінің стандарттық оқу жүктемесіне өзгерістер енгізіліп, апталық сағат саны 3- сағаттан 2 – сағатқа қысқарып кетті. Бағдарламаларға да түбегейлі өзгерістер еніп, қарапайымнан күрделіге қарай оқыту талабы орындалмай отыр. ІҮ – тоқсанда оқытылатын тақырыптарды І –ші және ІІ – тоқсандарға өткізілу жоспарланған, әлі элемент таңбасын жаттап үлгермеген оқушыларға химиялық формулалармен есептер шығару қиындық келтіреді. Онымен қоса тақырыптар мен материалдар көлемі ауқымды, ал бірақ сағат саны аз болғандықтан 2 немесе 3 тақырыптарды бір сағатқа сыйыстырып өтуге тура келеді. Осындай бағдарламаның жүйесіздігінен оқушыларға химиялық біліктілікқалыптастыру оңай шаруа емес екені бесегеден белгілі. Аталмыш жағдаяттар барысында оқушыларға пәндік біліктілікті қалыптастыру мақсатын жүзеге асыру үшінLesson study сабақтарының тақырыбын «Оқушыларға деңгейлік тапсырмаларды орындату арқылы топтық жұмысты ұйымдастыру жолдары» деп алдым. Себебі, деңгейлік тапсырмаларды сыныптағы оқушыларға ерекшеліктеріне сәйкес бергенде ғана сабақ жүйесі қалыптасады. Тапсырманы игеруге қиындық келтіріп отырған оқушыларға өз қабілеттеріне сай тапсырмаларды бергенде ғана олардың ілгері қарай бейімделіп талпынғанын аңғаруға болады. Сол кезде ғана С – деңгейлі оқушыларымызды В – деңгейлі оқушыларға, ал В – деңгейлі оқушыларымызды А – деңгейлі оқушыларға дейін білікіліктерін көтеріп жеткізе аламыз. Осындай әдістер арқасында А – деңгейлі оқушыларымызды да талантты және дарынды тұлға қылып қалыптастыра аламыз деп ойлаймын. Бұл тақырыпты алу үшін осы сыныпқа сабақ беретін әріптестерім – орыс тілі пәнінің мұғалімі Жақпанова Әсемгүл мен қазақ тілі пәнінің мұғалімі Әбілдаева Ақмаралмен бірлесіп, сыныпты зерттеуге, А,В,С деңгейлі балалардың қабілеттерін анықтауға деңгейлік тапсырмаларды топтық жұмыстар арқылы орындатқан тиімді тәсіл екенін сараптадық. Бұл сыныпқа зерттеу жүргізу үшін әріптестеріммен өзара пікірлесе отырып, А – деңгейлі оқушы Асанов Сәкенді, В – деңгейлі оқушы – Мәнсүрова Жайнаны және С – деңгейлі оқушы Сарыбаев Сержанды алуды жоспарладық.

Осы орайда, 6 – ақпан күні «Сутек. Сутектің табиғатта таралуы және алынуы» тақырыбымен Lesson study сабағым жүргізілді. Сабаққа орыс тілі пәнінің мұғалімі Жақпанова Әсемгүл, қазақ тілі пәнінің мұғалімі Әбілдаева Ақмарал, химия пәнінің мұғалімі Ақбергенова Зәуре, биология пәнінің мұғалімі Ералиева Феруза және мектеп директоры А. Жарасова қатысты. Сабағымның негізгі жалпы мақсаты - сутек атомының, сутек молекуласының, жай зат ретінде сутектің құрамын, құрылысын, қасиеттерін оқушылар сипаттайды. Табиғаттағы кездесуін талдай отырып, изотоптарының құрылысын біледі.

Сабақ басталарда ұйымдастыру кезеңін жүргізіп, оқушыларды жеміс – жидектер арқылы 3 - топқа бөліп алдым. Сабақты түгелімен сын тұрғысынан ойлаудың– «Білемін. Білгім келеді. Үйрендім» әдісі арқылы жүргіздім. Бұл жаңа тарау болғандықтан, үй тапсырмасын сұрауға аса көп уақыт жұмсамай, «Интервю» әдісі арқылы өткен тақырыптарға жалпылама шолу жасатқыздым. Сонан соң оқушылардың барлығына ББҮ кестесін таратып беріп, сутегі туралы осы уақытқа дейін не білетіні туралы жазғыздым. Яғни, оқушылар сутектің таңбасы, атомдық құрылысы, атомдық массасы, периодтық жүйедегі орны туралы «Білемін» кестесіне жазып толтырды. Осы тапсырманы орындауда А – деңгейлі оқушым түгелімен сутек туралы қалыптасқан білімін тиянақтап, барлығын кестеге түсіре білді.

В – деңгейлі оқушым сутектің таңбасын, атомдық массасы мен периодтық жүйедегі орнын сипаттай алды. Алайда атомдық құрылысы туралы жаза алған жоқ. Ал С – деңгейлі оқушым болса сутектің таңбасы мен атомдық массасын ғана жазумен шектелді.

Сыныптағы барлық оқушылар кестені толтырып болған соң, «Білгім келеді» кестесін толтыруға тапсырма бердім. Яғни, сутек туралы әлі де не білгісі келетінін жазуды тапсырдым. Бұл тапсырманы А – деңгейлі оқушым Асанов С «Сутектің табиғатта таралуы,

Өнеркәсіпте және лабораторияда сутекті алу әдісі, Кипп аппаратымен сутекті алу әдісі» деп нақты тұжырымды жауап бере алды. Ал В – деңгейлі оқушым Мәнсүрова Ж«Сутектің алынуы, қолданылуы» деп жауап берсе, С – деңгейлі оқушым Сарыбаев С «Сутек» деген жауаппен ғана шектелді. Осы толтырылған кестеден соң оқушыларға топтық тапсырма берілді. «Сутек. Сутектің табиғатта таралуы және алынуы» тақырыбының мәтінін 3 – топқа беріп, постермен жұмыс жасаттым. Оқушылар сутектің алыну жолдары мен табиғатта таралуы туралы біршама мағлұматтар алып, постерге өз түсініктерін айтып қорғады. Тақырыпты постер арқылы ашу кезінде А – деңгейлі оқушым Асанов С сутектің өнеркәсіпте және лабораторияда алу жолдарын химиялық реакция теңдеулері арқылы жазып дәлелдеді және табиғатта таралу жолдары туралы өз ойын жақсы жеткізе алды. Ал В – деңгейлі оқушым Мәнсүрова Ж тақырыпты ашу кезінде сутектің табиғатта таралу жолы мен Кипп апаратымен сутекті алу әдісі туралы өз түсінігін жеткізе білді. Дегенмен С – деңгейлі оқушым Сарыбаев С топтық тапсырманы орындауда өте енжар араласты. Тобындағы оқушылар постерді қорғаған уақытта С – деңгейлі оқушым мардымды жауап бере алмаған соң оған жетелеуші сұрақтар қойдым. Сержанға «Сутекті қандай жолдармен алуға болады?, Сутек жер қыртысында қалай таралған?, Сутек ауыр газ ба, әлде жеңіл газ ба?» деген сұрақтарға кері байланыс жасалынып, сұрақтарыма жауаптар ала алдым.

Жаңа сабақты бекіту кезінде оқушыларға сыни ойлау қабілеттерін дамытатын «Суреттік тапсырмалар» берілді. Суреттік тапсырмада әр түрлі шарлардың ішінен сутек газымен толтырылған шарларды табу тапсырылды. Бұл тапсырма оқушыларға қиыншылық келтірген жоқ, яғни 3 – топта отырған оқушылар да ілездеме жауаптарын ұсынды. Бұл тапсырмада С – деңгейлі оқушым Сарыбаев С да дұрыс жауап бере алды. Суреттік тапсырманың екінші түрі - әр түрлі сынауықтармен газдарды алу әдістері көрсетілген, осының ішінен сутек газын алу тәсілін көрсету тапсырылды. Бұл тапсырманы да оқушылар аса көп ойлануды қажет етпей жауап бере алды. Бұл тапсырмаға В – деңгейлі оқушымның жауабы маған көңіл қуантарлықтай болды. Жауабы нақты және жылдам жауап бере алды.

Суреттік тапсырмадан соң оқушыларға деңгейлік тапсырмаларды беруді жөн көрдім.

Қиындық деңгейі төмен А – деңгейлі тапсырмалар «Кубизм» әдісі арқылы берілді. Кубизм арқылы 6 – тапсырма дайындалып, С – деңгейлі оқушыларға таратылды. Зерттеу нысанындағы С – деңгейлі оқушым Сарыбаев Сержанға -

1. Сутектің химиялық таңбасы қандай және атомдық массасы қанша?

2. Күн жүйесі планеталарының қанша пайызын сутек атомы құрайды?

3. Сутекті ең алғаш ашқан ғалым?

4. Сутекті латынша қалай атайды және ол қандай мағына береді?

5. Сутекті қандай жолдармен алуға болады? –деген лездеме сұрақтар қойылды. Сержан

бұл сұрақтардың 4 – не жауап бере алды. Алайда,» Күн жүйесі планеталарының қанша пайызын сутек атомы құрайды?» - деген сұраққа жауап бере алмай қалды. Бұл сұрақтың жауабына қасындағы жолдастарының көмегімен жауап беруге тырысты.

Ал топ бойынша В – деңгейлі оқушыларға оқулықтағы 9 – жаттығуды орындату

тапсырылған болатын. Әр топтағы балалар бұл жаттығуларды орындап жатты. Мен зерттеу нысанындағы оқушымның жаттығуды қалай орындап жатқанын бақылауда болдым. В – деңгейлі оқушым Мансұрова Ж – химиялық реакция теңдеулерін өз бетінше жаза алды, алайда теңестіруі жағынан қиналып отыр екен. Мен оның жанына барып, бір реакциясына көмектесіп кеңес бергеннен соң әрі қарай барлық реакцияларды теңестіріп жаза алды. Бұл деңгейлік тапсырмадан соң оқушымда жаттығулар орындауға қызығушылығы басым болып, менен тағы қосымша тапсырма беруімді өтінді. Мен бұл оқушымның талпынысына іштей қуанып қалдым.

Сонымен қатар А – деңгейлі оқушыларға күрделірек, оқулықтағы 10-12 С - деңгейлі жаттығуларды, яғни мәселе есептерді беруді жөн көрдім. Бұл есептерді сыныптағы 4 – оқушы орындай алды. Оның ішінде менің зерттеу нысанымдағы А – деңгейлі оқушым Асанов Сәкен де бар. Ол берілген күрделірек деңгейлі септерді мұғалім ықпалынсыз өз бетінше орындай алған уақытта мен бұл баламен әлі де қосымша жаттығулар мен есептерді беру керектігін ұғындым. Себебі, бұл баланың дарындылық қабілетін әрі қарай шыңдау үшін қосымша жұмыс жасау қажеттігін аңғардым. Мен оқушыларға деңгейлік тапсырмаларды топтық жұмыс арқылы орындата отырып, әр баланың қырын жан-жақты ашуға, зерттеп – зерделеуге және оларды әрі қарай дамытып жұмыстар атқаруға болатынын лессон стади сабақтарын зерттеу барысында ұқтым.

Деңгейлік тапсырмаларды оқушылар орындап болған соң сын тұрғысынан ойлаудың бір

әдісі «ПСМТ – әдісі», яғнинегізгі салмақ – идея білу үшін қолдандым. Бұл кезде позицияны өзім айта отырып, 1 – топқа себебін, 2- топқа мысалын, 3 – топқа талқылауды жүргізуді тапсырдым.

Бұл тапсырма оқушыларға тосыннан берілді, өз ойларын кейбір оқушылар жинақтап та үлгере алмаған уақытта әр топтан А - деңгейлі оқушылар ойларын жылдам жинақтай алып, тұшымды жауаптарын айта білді. Бұл кезде мен оқушылардан өзім ойламаған жауаптарды да ести алдым. Әсіресе, менің зерттеу нысанымдағы А – деңгейлі оқушым Асанов С «Талқылауға» жауап беру кезінде «Келешекте автомабильдерді сутек отыны көмегімен жүргізуді одан әрі дамытуымыз керек, себебі сутек отыны экологиялық тиімді отын. Ол жанған уақытта табиғатымызға еш зиянын тигізбей түтінсіз жанады. Алайда бүгін біз сутекті алу әдістерін үйренген уақытта экономикамызға сутек алу әдістері өте қымбатқа түсетінін аңғардық. Сондықтан да келешекте сутекті алу әдістерінің жаңа тиімді тәсілдері шығып, дамытылуы тиіс. Оларды дамытатын келешек жас ұрпақтар – біздер болуымыз тиіс» деп өз ойын тұшымды айта алды. Оқушылардың осындай жауаптарын есту кезінде мен олардың сыни ойлау дағдысын да дамытып, ойлау туралы ойлануға жетелеткізгенімді ұқтым.

Әр топқа ПСМТ – кестесін толтырып болған соң, оқушылардан «Бүгінгі сабақтан не үйрендіңдер?» деп кері байланыс жасадым. Оқушылар сутек туралы, оның ашылу тарихы мен табиғатта таралуы жайлы және өнеркәсіптер мен лабораториялардан алыну жолдарын білгендерін айтты. Осы айтылған жауаптарын ББҮ кестесінің «Үйрендім» бөліміне жазыңдар деп тапсырма бердім.Оқушылар бүгінгі сабақтан үйренген білімдерін «Үйрендім» бөліміне түгелі дерлік жазып бере алды. Бұл кестені толтыру кезінде де менің зерттеу нысанымдағы А, В, С – деңгейлі балалар да өз білгендерін жазып берді. Оның ішінде С – деңгейлі оқушым Сарыбаев С –сутектің табиғатта таралуын , пайыздық үлесі мен кім ашқанын жазып бере алса, В – деңгейлі оқушым Мансұрова Ж сутекті Кипп апаратымен жинау әдісін және оның латынша таралу аты мен жер қыртысындағы пайыздық көлемін білгенін айтты. Ал А -деңгейлі оқушым Асанов С – сутекті өнеркәсіптер мен лабораторияларда қалай алыну керектігін, реакция тедеулерін жазды.

Сабақ соңында оқушылардың суммативті бағасын шығара отырып, стикерге барлық сынып бойынша көңіл – күйлерін жазу арқылы смайликтерге орналастырғыздым.

Мен бұл сабақ барысында зерттеу нысанындағы 3 – деңгейлі балалардың деңгейлік тапсырмаларды орындауын, топтық тапсырмаларға белсене атсалысуын байқай отырып, әлі де бұл балалармен топтық тапсырмаларды және деңгейлік жаттығуларды тиімді қолданғанда ғана қаракөз балаларды білім нәрімен сусындатып, талантты және дарынды тұлға қылып қалыптастыра алатынма толықтай көзім жетті.

Сабақтағы сәтті тұстарым:

1. Оқушылардың берілген деңгейлік тапсырмаларды өз дәрежесінде орындай алуы;

2. Оқушылар топтық жұмысқа белсене араласа алды, А – деңгейлі оқушылардан көшбасшылық қабілеті шыңдалды.

3. Оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттері дамыды, яғни берілген сыни тапсырмаларға жауап беру кезінде өз ойларын толыққанды жеткізе алды.

4. Оқушылар тақырып мазмұнын жақсы түсіне алды.

Сабақтағы сәтсіз тұстарым:

1. С – деңгейлі оқушыларымның сабаққа араласуға енжарлық танытуы;

2. «ББҮ» әдісінде «білемін» кестесін толтыруда біршама балалардың тосылып қалуы, дегенмен түсіндірме жұмыстарды жүргізу нәтижесінде ары қарай тапсырманы алып кетті.

3. Постермен жұмыс жасатуда балалардың тіл байлықтарының аз, біршама балалар өз ойын жеткізуде қиналып тұрды.

Болашаққа болжам:

1. Сабақта оқушылардың тіл байлықтарын дамытуға ықпал жасау үшін диалогтік оқыту әдістерін қолдану;

2. Күрделілігі жоғары деңгейдегі деңгейлік тапсырмаларды беру үшін А, В, С деңгейлі балалармен дамыту жұмыстар жүргізу;

3. Оқушылардың таланттылық, дарындылық қабілеттерін шыңдау;