Жаһандану жағдайында ұлттық білім беру жүйелерінің дамуы және интеграциялануы.

Тақырыбы

Атом құрылысы тұрғысынан периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүйесі

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушылардың периодтық заң, Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесі,оның құрылысы,атом құрылысы туралы алған білімдерін тереңдету; электрондық және графиктік формула құру,қорытынды жасау ,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Сабақ өткізілу түрі:

фронталды әңгімелесу,қорытынды жасау,жаттығулар орындау, кітаппен өзбетінше жұмыс істеу, хабарлама жасау

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта . Д.И.Менделеевтің ХЭПЖ ,.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.мына қосылыстарды (тақтаға жазу)ата: айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру.

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

ХЭПЖ құрылысы

3.Білімді жаңғырту. (Актуализация ):

• ХЭПЖ туралы не айта аласыңдар?

• Периодтық заңның анықтамасын еске түсіріңдер.

• Реттік нөмір,топ ,период нөмірінің физикалық мәні неде?

• Химиялық элементтер периодтарда қалай орналасқан ?

• Қандай периодтар бар?

• Периодтар және топтарда қасиеттері қалай өзгереді?

• Қандай табиғи ұяластарды білесіңдер?

• Қандай топтар лантаноидтар және актиноидтар деп аталады?

• Қандай элементтер оттекті және сутекті қосылыстар түзеді?

Қорытынды жасау.Қорытындыны айту.

Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету;

-нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

-түсініктер,заңдар,ережелерді философиялық тұрғыдан түсінуге ,талдауға көмек ету;

-оқушылардың оқу материалын өз әдіс - тәсілдерімен бетінше қабылдауын қамтамасыз

Мұғалімнің ЭО пайдаланып толықтыруы: Ертеде Грецияда ғылым түрлерін бөлмеген.Ғылымның барлық түрлері біріктіріліп жалпы «философия»атауымен аталған.Ғылыми жіктеудің ерекшелігі олардың негізінде ашылған заңдар белгілі фактілерді түсіндіріп ғана қоймай,кейбір ашылмаған жайттарды да болжауға мүмкіндік береді.Табиғи жіктелу бірден ашылған жоқ,19 ғасырдың басында көптеген жаңа химиялық элементтер белгілі болып, швед ғалымы Берцелиус бөлуді жүзеге асырды.Ол элементтерді металдар және бейметалдар деп бөлді. Неге?

1869 жылы Д.И.Менделеев периодтық заңның анықтамасын берді.

Қиыншылығы:

1. 63 элементтен--------114 элементке дейін

2.Салыстырмалы атомдық массасы нақты анықталмады ( бериллий, осмий), Менделеев осы қателерді түзеді.

Маңызы:

Белгісіз химиялық элементтердің бар екенін болжап айтты.

(экаалюминий, экабор, экасилиций), галлий, скандий, германий

2. ХЭПЖ құрылысы: периодтар,топтар,қатарлар,қосымша топшалар,табиғи ұяластар.Лантаноидтар, актиноидтар.Жоғары оксидтері.Сутекті газ тәрізді қосылыстары.

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын алғашқы тексеру кезеңдері:

Білімділік мақсаты:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс өз мәнінде қабылдағанын анықтау;

- алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

«Қосымша тапсырмалар»

№1. Топтарда металдық қасиет жоғарыдан төмен қарай артады,бірақ мырыш қосымша топшада,мырыш қосылыстары екідайлы.

№2. Калий және бром атомдарының қасиеттерін салыстыру: калий –бұл сілтілік металл, бром галогендерге жатады; әрбір период с.м.басталып инертті газбен аяқталады. Калийдің тотығу дәрежесі =(+1), бромдікі (-1). Электрондық формулалары: калий 2; 8; 8;1; бром 2;8;18;7. Калий –бұл элемент, электронын оңай беріп,күшті тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді.. Бромның 7 электроны бар,ол сыртқы қабатқа электрон қосып алады,ол күшті тотықтырғыш. Калий және мыс. Мыстың электрондық формуласы: 2;8;18;1. Оныншы d-электрон үшінші d – деңгейшеге өтеді нәтижесінде төртінші s-деңгейден секіреді,сондықтан электрон қозғалғыш. Мыс атомының тотығу дәрежесі (+1), (+2). Халькопирит, халькозин, малахит, азурит. Жезқазған, Жамбыл, ШҚО, Кенді Алтайда кездеседі.

Марганец және хлор.7 топ,қосымша топша.2,8,13,2, қосылыстары амфотерлі

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

- алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары

- тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

- оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау.

Бақылау және өз бетінше бақылау кезеңдері

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

- алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1. Жаттығуларды тексеру

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

- оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 2.1 -оқу , 1-4(1 деңгей);5,6,7 (2 деңгей) жатт.жазбаша

2. Күнделікке жазғанын тексеру

Сабақ қорытынды сын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

- оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

- оқушылардың өзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай?

Күтілетін нәтиже:

Элементтердің табиғи ұяластары, элементтерді алғашқы рет топтарға жіктеуді түсіндіре білу.

Жаңа ұғым:

Сілтілік металдар, сілтілік жер металдар, халькогендер ,галогендер, инертті газдар

Тақырыбы

§ 2.2. Химиялық элементтер атомдарының құрылысы.

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушылардың, химиялық элементтердің атом құрылысы туралы алған білімдерін жетілдіру, «изотоп, радиоактивтілік, атомдық орбиталдар» ұғымдарын атом құрылысының ядролық моделі қайталау; электрондық құрылысын,берілген ұғымдарды,период, топ нөмірінің физикалық мағынасын түсіндіре білу,химиялық элементтердің материалдық негізін ашу, қорытынды жасау ,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Сабақ өткізілу түрі:

фронталды әңгімелесу,қорытынды жасау,жаттығулар орындау, кітаппен өзбетінше жұмыс істеу, 10-ЕТЖ-1,

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта . Д.И.Менделеевтің ХЭПЖ , 10-ЕТЖ-1.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.мына қосылыстарды (тақтаға жазу)ата: айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру.

1-2

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Атом құрылысы

3.Білімді жаңғырту. (Актуализация ):

А). Химиялық элементке анықтама беріңдер.

Б). Периодтық заңға жаңа анықтама беріңдер

В). Электрон, протон, нейтрон және кәдімгі дененің өлшемі мен салмағының қандай айырмашылығы бар ? (ол өте үлкен болғандықтан әртүрлі заңдармен сипатталады,кәдімгі денелерді классикалық механика заңдары арқылы (Ньютон заңына негізделіп)сипатталса,ал бөлшектерді кванттық механика заңдары арқылы сипатталады)

Г) «Атомның электрондық құрылысын сипаттау» деген не? (ядро маңындағы электрон тығыздығының таралуы көрсету,сәйкес келетін АО формасы мен өлшемін сипаттау.)

Д) Сендер қандай АО білесіңдер? Е) Сендерге қандай АО формасы белгілі.

Ж) Қандай АО валентті деп аталады? З) Топ нөмірінің физикалық мәні неде? (валентті электрондарда)

5-6

Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету;

-нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

-түсініктер,заңдар,ережелерді философиялық тұрғыдан түсінуге ,талдауға көмек ету;

-оқушылардың оқу материалын өз әдіс -тәсілдерімен бетінше қабылдауын қамтамасыз

Мұғалімнің толықтыруы

Берілген тақырыпты кітаппен өз бетінше оқу - 2.2 ( 49-53) жоспар бойынша:

1. Элементтердің радиоактивтілігі .

2.Бөлшектердің - шашырауы

3. Атом құрылысының ядролық моделі .

4. Атом құрылысының протонды-нейтрондық теориясы.

5.Изотоптар.

6. Ядролық реакциялар.

7. Радиоактивті элементтер.

8.Қорытынды.

==1.

Білімнің дамуының жаңа кезеңі периодтық заңның ашылуымен басталды-атом құрылысын зерттеу кезеңі басталды.Бұл өзара байланыс табиғатын терең түсіндіруге элементтердің бір-бірінен айырмашылығын,ПЗ заңдылықтарын түсіндіруге мүмкіндік берді.19ғасырдың соңында атом құрылысының күрделі екендігі ,олардың бір-біріне айналуы туралы бірқатар дәләлдер анықталды:

==1. 20ғасырда ғалымдар атом ядродан және оның төңірегін айналып үнемі қозғалыста болатын электроннан тұратынын анықтады.Атом құрылысының теориясы ұсынылды.

А) 1897 жылы Д.Томсон электронды ашты;

Б) Француз ғалымы Беккерелль радиоактивтілікті ашты.

В) Ерлі –зайыпты Кюрилер және Резерфорда радиоактивтілік сәуле шығарудың біркелкі еместігін зерттеді ( магнит өрісінде ол үшке айырылады,біреуінде заряд болмайтын сәуле- сәуле, ал қалған екі сәуле қарама қарсы зарядталған .(- )сәулелер электрон ағынына тура келді,- сәулелер (+2) зарядты гелий атомы болады.

Химиялық элементтердің қасиеттері не үшін атомдық массаларына периодты түрде тәуелді?

Білімнің дамуының жаңа кезеңі периодтық заңның ашылуымен басталды-атом құрылысын зерттеу кезеңі басталды.Бұл өзара байланыс табиғатын терең түсіндіруге элементтердің бір-бірінен айырмашылығын,ПЗ заңдылықтарын түсіндіруге мүмкіндік берді.19ғасырдың соңында атом құрылысының күрделі екендігі ,олардың бір-біріне айналуы туралы бірқатар дәләлдер анықталды:

==1. 20ғасырда ғалымдар атом ядродан және оның төңірегін айналып үнемі қозғалыста болатын электроннан тұратынын анықтады.Атом құрылысының теориясы ұсынылды.

А) 1897 жылы Д.Томсон электронды ашты;

Б) Француз ғалымы Беккерель радиоактивтілікті ашты.

В) Ерлі –зайыпты Кюрилер және Резерфорда радиоактивтілік сәуле шығарудың біркелкі еместігін зерттеді ( магнит өрісінде ол үшке айырылады,біреуінде заряд болмайтын сәуле - сәуле, ал қалған екі сәуле қарама қарсы зарядталған .- сәулелер электрон ағынына тура келді,- сәулелер +2) зарядты гелий атомы болады.

Радиоактивтілік –кейбір элементтердің сәуле өткізу құбылысы , заттардан өтуі, фотографиялық пластинкаларды қарайту құбылысы.

==2. Резерфорд қалыңдығы шамамен 10 000 атомға тең алтын пластинкадан а-сәуленің өтуін зерттеді. а-сәуле бөлшектері металл пластинкадан өткенде өзінің жолынан әртүрлі бұрыштарға ауытқып,кейбір жеке бөлшектер бірден өзінің ұшу бағытын өзгертеді –бұл бөлшектердің- шашырауы деп аталады

==3. Бұл құбылысты түсіндіру үшін Резерфорд атом құрылысының «планетарлық» моделін ұсынды: бұл бойышна атомның барлық массасы шоғырланған (+)оң зарядталған ядродан,ядроның төңірегін айналып жүретін электроннан тұрады.Ядролық модельді қазір де қолданады.Химиялық элемент атомының негізгі сипаттамасы –ядро заряды.

Ядро заряды элементтің реттік нөмірімен сәйкес келеді.

.

==4. Элементарлы бөлшектер ашылған соң Иваненко және Гапон атом құрылысының протонды-нейтрондық теориясын ашты,бұған сәйкес барлық атомдар протон мен нейтроннан тұрады делінді.Ядрода протон мен нейтронды ұстап тұратын күшті ядролық күштер деп атады.

==5. Ары қарай зерттеулер нәтижесі табиғатта бір атомның ядро зарядтары бірдей, бірақ массалары әр түрлі болатын түрлерін ашты.Оларды- изотоптар деп атады.Әрбір изотоп атом массасы және ядро зарядымен сипатталады.Барлық химиялық элементтердің изотоптары бар.

==6. 20ғасырда 1930 жылдан кейін мүмкін болатын ядролық реакциялардың көптеген түрі ашылып,зерттелді.Ядролық реакциялардың көмегімен радиоактивті қасиеті бар изотоптар алынады.Олардың барлығы тұрақсыз,радиоактивті ыдырау нәтижесінде басқа элементтердің изотоптарына айналады.Атом құрылысының күрделілігі туралы алғашқы мәліметтер сұйықтықтар мен газдар арқылы электр тоғын өткізіп зерттегенде алынды. 19 ғасырдың отызыншы жылдарында атақты ағылшын ғалымы Фарадей тәжірибелері электр тоғы жеке зарядтар түрінде болады деген тұжырымға әкелді.Электр тоғының зарядының шамасын электр тоғын газдар арқылы өткізу тәжірибесі арқылы анықталды.Катодтық сәулелер -электрон деп аталатын теріс (-) зарядталған бөлшектер ағыны .

Кейбір элемент атомдарының өз бетімен ыдырауы,атом құрылысының күрделілігінің тікелей дәлелі,ол радиоактивтілік деп аталды (Беккерель, 1896 жыл). Бұдан кейін радиоактивті ыдырау кезінде түзілетін α және β сәулелердің табиғаты анықталды.(Э.Резерфорд, 1899-1903), атом ядросының ашылуы (Э.Резерфорд, 1909-1911) электронның зарядының ашылуы (Р.Милликен, 1909), Резерфорд 1911жылы атом құрылысының планетарлық моделін ұсынды.

• Резерфорд 1911жылы атомның планетарлық моделін ұсынды.

Артықшылығы:

1. Атомның ортасында(+ ) зарядталған ядро орналасады.

2. Барлық оң заряд(+),атомның массасы ядродға шоғырланған.

3. Ядро төңірегінде электрон айналып жүреді,оның саны (+) ядро санына тең.

Бұл модель арқылы көптеген тәжірибелерді түсінуге мүмкіндік берді.

Кемшілігі:

Бұл теория бойынша электрон айналғанда энергия шығару керек болған,бұл оның спираль

бойымен қозғалып,ақырында құлап түсуіне әкелер еді.Бірақ атомның жоғалып кетуінің

ешқандай дәделі жоқ.

• Бор теориясы, 1913жылы дат физигі Н.Бор

1. Электрон ядроны тек нақты дөгеленген орбита бойымен қоззғалады.

2. Орбита радиусы мен электронның жылдамдығы Бордың кванттық қатынасына тең : mvr=nh,

m- электрон массасы,

n- орбита номері,

h- Планка тұрақтысы (1.05*10 Дж/сек)

Электрон өзіне тән орбитамен қозғалғанда электрон жоғалмайды, энергия сіңірмейді. Ол атомдағы электронның физиканың классикалық заңдарына бағынбайтынын болжады.

Кемшілігі:

• Атом құрылысының кванттық моделі .Француз Бройль, неміс Гейзенберг, австриялық Шредингер, ағылшын Дирак

1. Электронның екі жақты табиғаты бар. (корпускулалық- толқындық) .

2. Электрон үшін біруақытта координатасы мен жылдамдығын өлшеу мүмкін емес.

3. Неғұрлым дәл жылдамдығын өлшесек,соғұрлым оның кординатасы нақты болмайды немесе керісінше.

4. Атомда электрон белгілі траекториямен қозғалмайды, ядро кеңістігінің кез келгени жерінде болуы мүмкін.

5. Орбиталь туралы түсінік

6. Атом ядросы протон және нейтроннан тұрады.Изотоптар.

==7. Қорытынды:

Атом құрамына элементар бөлшектер кіреді: протондар, нейтрондар, электрондар.

Химиялық элемент атомының негізгі сипаттамасы - ядро заряды.

Ядро заряды элементтің реттік нөміріне сәйкес келеді.

Бір химиялық элемент ядродағы нейтрон саны әртүрлі изотоп түрінде бола алады.

Мұғалімнің толықтыруы. Атом өте кішкентай бөлшектерден тұрады.Ең кішкентай бөлшектің бірі электрон,электр заряды бірге тең.

Электрон атауын бұрынғы ғасыр соңында алды,оған дейін физиктер сым арқылы жүретін электр тоғы деп жорамалдады.

Белгісіздік принципі ,электронның траекториясын анықтаудың керек еместігін айтты.Тек электронның кез-келген уақытта ядро кеңістігінде шамамен болатын орнын көрсетуге болатынын айтты.Бұл ықтималдықты матеметикалық әдістер көмегімен есептеді.

Сонымен толқындық әдісте әр түрлі орбиталдар болады: s-орбиталь (сфера формалы), p-орбиталь (сегіздік пішінді), d-орбиталь (рис. 2-7) , f-орбиталь одан да құрылысы күрделі.

12-13

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын алғашқы тексеру кезеңдері:

Білімділік мақсаты:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс өз мәнінде қабылдағанын анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

7-8

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау.

3-4

Бақылау және өзбетінше бақылау кезеңдері

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1. Жаттығуларды тексеру

4-5

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 2.2 -оқу , 1-4(1 деңгей);5,6,7 (2 деңгей)жатт.жазбаша (506бет)

2. Күнделікке жазғанын тексеру

1-2

Сабақ қорытынды сын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай?

1-2

Тақырыбы

§ 2.3. Атомдағы электрондардың қозғалысы .

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушылардың, химиялық элементтердің атом құрылысы туралы алған білімдерін жетілдіру, «изотоп, радиоактивтілік, атомдық орбиталдар» ұғымдарын, энергетикалық деңгейлер, энергетикалық деңгейлерлерге сипаттама беру,квант сандарын білу білік- дағдыларын дамыту;

электрондық құрылысын,берілген ұғымдарды,бас квант санының физикалық мәнін түсіндіре білу, қорытынды жасау ,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Сабақ өткізілу түрі:

фронталды әңгімелесу,қорытынды жасау,жаттығулар орындау, кітаппен өзбетінше жұмыс істеу, 10-ЕТЖ-1,

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта . Д.И.Менделеевтің ХЭПЖ , 10-ЕТЖ-1.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.мына қосылыстарды (тақтаға жазу)ата: айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру.

1-2

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

3.Білімді жаңғырту. (Актуализация ):

Атомдағы электрондардың қозғалысы:

10-ЕТЖ-1 жаттығу орындау (19 бет, 2нұсқа )

№1. Период нөмірінің физикалық мәні:орбитальдар саны период нөміріне сәйкес келеді..

Кобальт: 2; 8; 15; 2. 4 период

Барий: 2; 8; 18; 18; 8; 2. 6 период.

№2. Қалайы реттік нөмірі 50: 2; 8; 18; 18; 4.

№3. Калий және мыс 4 периодта орналасқан; 1 s-электрондары бар: 2,8, 8, 1 және 2.8,18,1.

№4. Калий ионы 18 электрон бар плюс 2 электрон=20. Это кальций.

5-6

Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету;

-нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

-түсініктер,заңдар,ережелерді философиялық тұрғыдан түсінуге ,талдауға көмек ету;

-оқушылардың оқу материалын өз әдіс -тәсілдерімен бетінше қабылдауын қамтамасыз

Мұғалімнің толықтыруы

1.Берілген тақырыпты кітаппен өз бетінше оқу - 2.3 ( 55-56) жоспар бойынша:

Оқу және айтып беру:

1. Корпускулалық екі жақты қасиеті.

2. Орбиталь. Энергетикалық деңгейлер.

3. Бас квант саны.

4.Қорытынды.

Мұғалімнің толықтыруы.

Д.И.Менделеев өз уақытында «біз периодтылықтың себебін білмейміз» деп өкінішпен атап көрсеткен. Ол бұл құпияның сыры ашылғанға дейін өмір сүрмеді.

Неліктен ядро зарядының өсуіне орай элементтердің химиялық қасиеттері периодты түрде өзгереді? Неге элементтердің жүйесі басқаша емес, дәл осылай құрылған және оның периодтарында неге элементтердің белгілі бір саны болады? Бұл маңызды сұрақтарға сол кезде жауап табылмады.

Периодтық жүйенің құпиясы атомның күрделі құрылымын, оның сыртқы электрондық қауызының құрылысын, ядро айналасында электрондардың қозғалыс заңын ашқанда белгілі болды.

• Корпускулалы-толқындық екі жақты қасиеті

Электрондар – бұл микробөлшектер, олар макродүние заңдарына бағынбайды. Атомдағы электрондардың қозғалысын кванттық механика зерттейді,ол элементар бөлшектердің әрекеттесуі мен тәртібін қарастырады.

Атом құрылысының бірінші кванттық теориясын Нильс Бор ұсынған (1913ж). Бұдан кейін кванттық механиканың дамуында ХХ ғасырдың 20-жылдарында Л.де Бройль, В.Гейзенберг, Э.Шредингер жұмыстары үлкен рөл атқарды. Кванттық механика бойынша электрон өзін бөлшек және толқын түрінде байқатады, яғни корпускулалы-толқындық екі жақты қасиеті бар. Электрондар бөлшектер сияқты қысым тудырады, сонымен бірге жарық дифракциясына ұқсас электрондар дифракциясын береді.

Атомдағы электрондар қозғалысының траекториясы белгісіз. Кванттық механикада ядро маңындағы кеңістікте электрондардың болу ықтималдығын қарастырады. Орасан жылдамдықпен қозғалатын электрондар ядроны қоршаған кеңістіктің кез келген бөлігінде болуы мүмкін, оны электрондық бұлт деп атаған. Мұны көрнекі түрде былай түсіндіруге болады: егер белгілі уақыт аралығында атомдағы электронның ядроға қатысты орнын нүкте түрінде белгілесе, онда жеткілікті мөлшердегі осындай өлшеулерден соң электрондық бұлттың суреті алынар еді. Нүктелердің саны көп жерде электрондардың болу ықтималдығы да жоғары. 2.3 суретте кванттық механика тұрғысынан сутек атомының моделі бейнеленген. Ядродан қашықтаған сайын электрон тығыздығының артатыны суреттен көрініп тұр және 0,053 нм қашықтықта ол максимал мәнге жетеді, содан кейін біртіндеп кемиді. Демек, қозғалатын электронның ядродан 0,053 нм қашықтықта болу ықтималдығы жоғары.

Ядроның маңындағы электроннның болу ықтималдығы жоғары кеңістікті орбиталь деп атайды.

• Энергетикалық деңгейлер

Атомның орбитальдарының мөлшері әр түрлі. Электрон ядроға неғұрлым күшті тартылса, яғни ядромен неғұрлым берік байланысса, соғұрлым орбиталь мөлшері азаюы керек. Мөлшері жуық орбитальдардан электрондық қабаттар немесе энергетикалық деңгейлер қалыптасады. Энергетикалық деңгейлерді ядродан қашықтығына қарай нөмірлейді: 1,2,3,4,5,6,7. Кейде оларды сәйкесінше әріптермен белгілейді: K, L, M, N, O, P, Q. (2.4 сурет).

Электрондардың энергия қоры және ядро өрісіндегі олардың қозғалысының сипаты – атомдағы процестерді сипаттайтын, математикалық теңдеулерді шешкенде шығатын кванттық сандармен анықталады.

• n бас квант саны

Электрондардың энергиясын сипаттайтын бүтін сан n бас квант саны деп аталады. Ол электрон орналасқан энергетикалық деңгейдің нөміріне тең. Бірінші энергетикалық деңгейдің электрондарының энергиясы аз, олар ядроға күшті тартылады. Келесі деңгейлердің электрондары үлкендеу энергия қорларымен сипатталады, олар ядромен әлсіздеу байланысқан. Сыртқы деңгейдің электрондары ядроға тым әлсіздеу тартылатыны анық.

Атомдағы энергетикалық деңгейлердің саны элемент орналасқан периодтың нөміріне тең: І период атомдарында – бір энергетикалық деңгей, ІІ периодта – екі, ІІІ периодта – үш және т.с.с. Энергетикалық деңгейдегі электрондардың максимал саны (V периодқа дейін) мынадай формуламен анықталады:

мұндағы N – электрон саны, ал n – деңгей нөмірі немесе бас квант саны.

Осы теңдеуге сәйкес, 1-энергетикалық деңгейде екі электрон: 2-де – 8,3-де – 18, 4-де – 32 электрон бола алады.

Қорытынды

А)Ядро маңындағы кеңістікте қозғалғанда электрондар белгілі бір орбитальдар құрайды.

Б)Мөлшері жуық орбитальдар атомда энергиясының өсуі бойынша орналасқан энергетикалық деңгейлер құрайды.

В)Энергетикалық деңгейлердің саны элемент орналасқан периодтың нөміріне тең.

Біздің мақсатымыз- атом күрделенген сайын энергетикалық деңгейлерге электрондар қалай толтырылатынын талдап білу.Электрондық деңгейлер мен деңгейшелерді шартты түрде белгілеу,орбитальдық диаграмма деп аталады.Бұндай диаграммада орбитальдар квадратпен,электрондар бағыттауышпен белгіленеді.Егер бағыттауыштар әр бағытта болса ,онда олар электрон спині деп аталатын өзара айрықша қасиеттері арқылы ерекшеленеді.Дәл қазір бұл бізге маңызды емес,тек электрондардың бір-бірінен айырмашылығы бар екенін түсінуіміз керек.

Сызбада сутек атомының орбиталдық диаграммасы берілген. 1s¹ - сутек атомының электрондық формуласы. 1s² - гелий атомының электрондық формуласы.

Электрондық қабаттарды толтыру ережесі мынадай:

1. Біз бірінші алып отырған атомда қанша электрон бар екенін анықтаймыз.Ол үшін ядро зарядын білу жеткілікті,яғни ол Д.И.Менделеевтің Периодтық жүйесіндегі элементтің реттік нөміріне тең.

Реттік нөмір(ядродағы протон саны) дәл атомның электрон санына тең болады.

2. Төменгі 1s-орбиталдан бастап біртіндеп орбитальдарды бар электрондармен толтырамыз.Әр орбитальға екі электроннан артық электрон орналастыра алмаймыз.

3. Элемент атомының электрондық формуласын жазамыз.

1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶

11 Na (металл натрий: 1s² 2s² 2p⁶ 3s¹) - e- = 11Na+ (натрий ионы: 1s² 2s² 2p⁶ - октет)

9 F (фтор газы: 1s² 2s² 2p⁵) + e- = 9F^- (фтор ионы : 1s² 2s² 2p⁶ - октет)

12-13

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын алғашқы тексеру кезеңдері:

Білімділік мақсаты:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс өз мәнінде қабылдағанын анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

Дәптерге қажетті мәліметтерді жазу.

7-8

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау.

Сұрақ:Мына химиялық элемент атомдарында қанша энергетикалық деңгей және оларда қанша электроннан орналасады: Si,V,Rb,Ba? (2,8.4; 2,8,11,2; 2,8,18,8,1; 2,8,18,18,8,2).

3-4

Бақылау және өз бетінше бақылау кезеңдері

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1. Жаттығуларды тексеру

4-5

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 2.3 -оқу , 1-6(1 деңгей);7,11 (2 деңгей)жатт.жазбаша (57бет)

2. Күнделікке жазғанын тексеру

1-2

Сабақ қорытынды сын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай?

1-2

Тақырыбы

Квант сандары. Паули принципі, Гунд ережесі, Клечковский ережелері.

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушылардың энергетикалық деңгейлерді толтыру заңдылықтарын,период нөмірі мен энергетикалық деңгейлер арасындағы байланысты ашу,кванттық теорияның маңызы химиялық туралы алған білімдерін жетілдіру;

энергетикалық деңгейлерді толтыру,атомдағы электрондардың қозғалысының материалдық негізін аша білу білік- дағдыларын дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Сабақ өткізілу түрі:

фронталды әңгімелесу,қорытынды жасау,жаттығулар орындау, кітаппен өзбетінше жұмыс істеу,

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта . Д.И.Менделеевтің ХЭПЖ ,

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.мына қосылыстарды (тақтаға жазу)ата: айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру.

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

3.Білімді жаңғырту. (Актуализация ):

Электрондардыңэнергетикалық деңгейлер бойынша таралуы:

Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету;

-нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

-түсініктер,заңдар,ережелерді философиялық тұрғыдан түсінуге ,талдауға көмек ету;

-оқушылардың оқу материалын өз әдіс -тәсілдерімен бетінше қабылдауын қамтамасыз

Мұғалімнің толықтыруы

1.Берілген тақырыпты кітаппен өз бетінше оқу - 2.3 ( 55-56) жоспар бойынша:

Оқу және айтып беру:

1. Корпускулалық екі жақты қасиеті.

2. Орбиталь. Энергетикалық деңгейлер.

3. Бас квант саны.

4.Қорытынды.

Мұғалімнің толықтыруы.

• Энергетикалық деңгейлер

Атомның орбитальдарының мөлшері әр түрлі. Электрон ядроға неғұрлым күшті тартылса, яғни ядромен неғұрлым берік байланысса, соғұрлым орбиталь мөлшері азаюы керек. Мөлшері жуық орбитальдардан электрондық қабаттар немесе энергетикалық деңгейлер қалыптасады. Энергетикалық деңгейлерді ядродан қашықтығына қарай нөмірлейді: 1,2,3,4,5,6,7. Кейде оларды сәйкесінше әріптермен белгілейді: K, L, M, N, O, P, Q. (2.4 сурет).

Электрондардың энергия қоры және ядро өрісіндегі олардың қозғалысының сипаты – атомдағы процестерді сипаттайтын, математикалық теңдеулерді шешкенде шығатын кванттық сандармен анықталады.

• n бас квант саны

Электрондардың энергиясын сипаттайтын бүтін сан n бас квант саны деп аталады. Ол электрон орналасқан энергетикалық деңгейдің нөміріне тең. Бірінші энергетикалық деңгейдің электрондарының энергиясы аз, олар ядроға күшті тартылады. Келесі деңгейлердің электрондары үлкендеу энергия қорларымен сипатталады, олар ядромен әлсіздеу байланысқан. Сыртқы деңгейдің электрондары ядроға тым әлсіздеу тартылатыны анық.

Атомдағы энергетикалық деңгейлердің саны элемент орналасқан периодтың нөміріне тең: І период атомдарында – бір энергетикалық деңгей, ІІ периодта – екі, ІІІ периодта – үш және т.с.с. Энергетикалық деңгейдегі электрондардың максимал саны (V периодқа дейін) мынадай формуламен анықталады:

мұндағы N – электрон саны, ал n – деңгей нөмірі немесе бас квант саны.

Осы теңдеуге сәйкес, 1-энергетикалық деңгейде екі электрон: 2-де – 8,3-де – 18, 4-де – 32 электрон бола алады.

Энергетикалық деңгейлер деңгейшелерден тұрады.Әрбір деңгейше бір-бірінен энергия қоры арқлы ерекшеленеді. Деңгейшелер саны бас квант санының мәніне тең. Деңгейшелер әртүрлі формадағыорбитальдардан тұрады: s,p,d,f.

Бор теориясын электронның толқындық және басқа элементар бөлшектердің қасиетін есепке алатын кванттық теория алмастырды. Кванттық механика күрделі математикалық аппарат, сондықтан біз,тек атом және молекула құрылысына байланысты сұрақтарды түсінуге болатын жақтарын ғана қарастырамыз.Маңыздысы атомдағы электронның қозғалысы квант сандарымен сипатталады:

А) бас квант саны -n

Б) орбиталь квант саны-l

В) магнит-m

Г) спин-s.

А). Бас квант саны сол орбитальда қозғалған электронның жалпы энергиясын анықтайды;олар кез келген бүтін санға тең болады 1 (п=1,2,3,….).

Б). Орбиталь квант саны арқылы электронның қандай деңгейшеде болатынын көрсетуге болады:

Мәндері: 0 1 2 3 4

Орбитальдар: s p d f g. Орбиталь: электрон бұлты болатын кеңістік

Орбитальдардың пішіні орбиталь квант санымен анықталады.

В). Магнит квант саны : Ядро өрісінде қозғалатын электрондар магнит өрісін туғызады,оларың өзара әсерлесуі кеңістіктегі орбитальдардың бағытын анықтайды .

z z z

x x x

y y y

Г). спин квант саны: электрондардың өз осінде қарама-қарсы бағытта ұршық тәрізді айналу қабілеті бар екені анықталды.Мұндай қасиеті«электрон спині»

( айналу)деп аталады. Атомның барлық қасиетін толықтай түсіндіру үшін 1925жылы году электронның спиндері туралы гипотеза ұсынылды. Ол z осінде екі мәнді:

m =+ m = -

=Қорытынды

А)Ядро маңындағы кеңістікте қозғалғанда электрондар белгілі бір орбитальдар құрайды.

Б)Мөлшері жуық орбитальдар атомда энергиясының өсуі бойынша орналасқан энергетикалық деңгейлер құрайды.

В)Энергетикалық деңгейлердің саны элемент орналасқан периодтың нөміріне тең.

Паули принципі : Атомда барлық төрт квант саны бірдей болған екі немесе одан көп электрондар болуы мүмкін емес.

Қабаттардағы электрондар       

                         саны                  2         8         18       32        50

Гунд ережесі:  Бір қабатшаның өзінде электрондар бос орбиталдардың максимал санын иелеуге тырысумен  бірге, олар спиндерінің жиындысында максимал етуге ұмтылады.

                           Осы ережеден туындайтын нәтиже:

Қабатшалардың ең тұрақты жағдайлары

Клечковский ережесі

Орбиталардың толықтырылуы (n+l) жиындысы, өсуі тәртібіне  сәйкес амалға асады.  (n+l) тең болып қалған жағдайда –n кіші болған орбиталь бірінші толықтырылады (заполняется)

IS

Осыған сәйкес 6 периодтың f –элементі 68 Nd –неодимнің электрондық формуласы:   

    ^{2         2             6             2              6             10             2                 6            10           4           2               6            2}

1S    2S      2р      3S       3р      3d        4S        4р       4d      4f     5S      5p     6S  

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын алғашқы тексеру кезеңдері:

Білімділік мақсаты:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс өз мәнінде қабылдағанын анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

Дәптерге қажетті мәліметтерді жазу.

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау.

Жаттығу орындау №4-6 (63)

Бақылау және өзбетінше бақылау кезеңдері

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1. Жаттығуларды тексеру

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 2.4 -оқу , 1-3(1 деңгей);№7-10 (2 деңгей)жатт.жазбаша

2. Күнделікке жазғанын тексеру.

Сабақ қорытынды сын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай?

Тақырыбы

Атом құрылысы теориясы тұрғысынан периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүйесі.

Уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушылардың ХЭПЖ құрылысын теориялық негізі,энергетикалық деңгейлерді электронмен толтыру заңдылықтары туралы алған білімдерін қалыптастыру;

атомның электрондардық формуласын жазып, толтыра білу,сөздік қорын молайту,қорытындылай білу,көңіл аудару,есте сақтау білік- дағдыларын дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Сабақ өткізілу түрі:

фронталды әңгімелесу,қорытынды жасау,жаттығулар орындау, кітаппен өзбетінше жұмыс істеу,

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта . Д.И.Менделеевтің ХЭПЖ ,

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.мына қосылыстарды (тақтаға жазу)ата: айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру.

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.

-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

2.Оқыту проблемалары:

Химиялық элементтердің периодтық жүйесі

3.Білімді жаңғырту. (Актуализация ):

* Химиялық элемент атомдарында: Si,V қанша энергетикалық деңгейлер бар және олардың әрқайсысында қанша электрон орналасады?

* Паули принципін негізде ;

* «Негіздеу»ұғымын қалай түсінесіңдер?

Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету;

-нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

-түсініктер,заңдар,ережелерді философиялық тұрғыдан түсінуге ,талдауға көмек ету;

-оқушылардың оқу материалын өз әдіс -тәсілдерімен бетінше қабылдауын қамтамасыз ету.

Оқу

1.Берілген тақырыпты кітаппен өз бетінше оқу – «Химиялық элементтердің периодтық жүйесі»: параграф 2.5 оқу ( 65-66) :

1. Самостоятельная работа по учебнику «Обоснование структуры ПСХЭ Д.И.Менделеева» : прочитать параграф 2.5 (стр. 65-66).

2. H, He, Li, Ne, K, Sc, Zn, Rb, Cs химиялық элемент атомдарының электрондық және графиктік формулаларын жазыңдар ;

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын алғашқы тексеру кезеңдері:

Білімділік мақсаты:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс өз мәнінде қабылдағанын анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1.Сұрақтар құрастыру: жұппен жұмыс.

2.Сынып толық жауап береміз.

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау.

1. Дәптерге қажетті мәліметтерді жазу

2.Жаттығу орындау №7 (66) жұппен жұмыс істеу

Бақылау және өзбетінше бақылау кезеңдері

Білімділік міндеттері:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1Қорытынды жасау:

*Атом құрылысы туралы ілім периодтық жүйенің құрылысын түсіндірді;

*Бұл химииялық элементтердің атомының электрондық қабатының құрылысы арқылы табиғи жүйелеу;

*атомда электрондардың таралуы ПЖ период және топшаларға сәйкес келеді;

* Периодтағы элементтердің әр түрлі сандары электрондық деңгейлердің толтырылуының заңдылықтарын түсіндіреді.

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 2.5 -оқу , 1-4(1 деңгей);№8-10 (2 деңгей)жатт.жазбаша

2. Күнделікке жазғанын тексеру.

Сабақ қорытынды сын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай?