Презентация На тему Eng muhim oksidlarning ishlatilishi

Namangan viloyati Uchqo’rg’on tumanidagi 43-sonli DIUM kimyo fani o’qituvchisi Mirzaxmedova Nargiza Zokirjanovnaning 7-sinflardagi “Eng muhim oksidlarning ishlatilishi” mavzusiga tayyorlagan taqdimoti.

Oksidlar

Oksidlar deb, biri kislorod bo’lgan, ikki elementdan tashkil topgan murakkab moddalarga aytiladi .

Oksidlarni umumiy formulasi

E 2 O n

E – element, n – element valentligi.

Hatosini toping

Oksidlar:

KOH

Al 2 O 3

CaSO 4

N 2 O 5

SO 3

H 2 O

BaO

H 2 SO 4

Fe(OH) 3

CuO

CO 2

Na 2 O

Zn(NO 3 ) 2

« O’rtog’ini top »

Berilgan formulalar orasidan oksidlarni metall va metallmas oksidlariga ajrating:  

H 2 SO 4 , NaOH, C а O, Na 2 O, O 2 , S i O 2 , HCl,

Na 2 SO 4 , Al 2 O 3 , CO 2 , HMnO 4, K 2 O, H 2 O

« O’rtog’ini top »

To’g’ri javoblar  

Metallmas oksidlari

Metall oksidlari

SiO 2 , CO 2 , H 2 O

C а O, Na 2 O, К 2 O , Al 2 O 3

Oksidlarning toifalanishi

Oksidlar

Asosli

Kislotali

( metall oksidlari )

( metallmas oksidlari )

CO 2

MgO

Magniy oksidi

Uglerod (IV) - oksidi

SO 3

С uO

Mis(II) - oksidi

Oltingugurt (VI) - oksidi

CaO

Kalsiy oksidi

Mn 2 O 7

Marganes(VII) – oksidi

Oksidlarni toifalarga ajrating:

CaO, SO 3 , MnO 2 , Cr 2 O 3 , CuO, Na 2 O,

N 2 O 5 , ZnO, Ag 2 O, Mn 2 O 7 , CrO 3 , Al 2 O 3 .

asosli amfoter kislotali

MnO 2

SO 3

CaO

Cr 2 O 3

N 2 O 5

CuO

Mn 2 O 7

Na 2 O

ZnO

CrO 3

Ag 2 O

Al 2 O 3

Oksidlarni olinishi

1. Oksidlanish ( yonish )

a ) oddiy moddalar:

4P + 5O 2 = 2P 2 O 5 fosfor (V) - oksidi

2Zn + O 2 = 2ZnO rux oksidi

b ) murakkab moddalar :

CH 4 + 2O 2 = CO 2 + 2H 2 O

2. Murakkab moddalarning parchalanishi

a ) suvda erimaydigan asoslar :

Cu(OH) 2 = CuO + H 2 O

b ) kuchsiz kislota tuzlari :

CaCO 3 = CO 2 + CaO

Oksidlarning kimyoviy xossalari

O K S I D L A R

A S O S L I

K I S L O T A L I

1) Kislotalar bilan 1) Ishqorlar bilan

CaO + 2HCl = CaCl 2 + H 2 O SO 3 + 2NaOH = Na 2 SO 4 + H 2 O

2 ) Suv bilan

Faol metall oksidlari bilan metallmas oksidlari bilan

MgO + H 2 O = Mg(OH) 2 N 2 O 5 + H 2 O = 2 HNO 3

3) Asosli oksidlarni kislotali oksidlar bilan

Na 2 O + SO 3 = Na 2 SO 4

Dars mavzusi:

ENG MUHIM OKSIDLARNING ISHLATILISHI.

Uglerod ( IV )-oksid-CO 2 .

Havoning doimiy tarkibiy qismi bo’lib, uning 0,03 % ini tashkil etadi. O’simliklarning asosiy ozuqa-si.Barcha yashil o’simliklar havodan bargi orqali karbonat angidridni, ildiz orqali suvni olib, quyosh nuri ta’sirida ularni organik ozuqa moddalarga – qandlarga aylantiradi va havoga kislorodni ajratib chiqaradi.

CO 2 vulqon gazlari tarkibida ham uchraydi.

“ Quruq muz” ham uglerod (IV)-oksid hisoblanadi.Suv muzidan farq qilib “quruq muz” suvda cho’kadi.

Yonayotgan benzinni “Quruq muz”da tezroq o’chirish mumkin.

“ Quruq muz” asosan turli xil mahsulotlarni saqlashda va muzlatishda ishlatiladi.

“ Quruq muz”ning yana bir asosiy maqsadi - u mahsu-lotlarni saqlabgina qolmas-dan, balki uni buzilishini oldini oladi.

Kremniy (IV)- oksid. SiO 2

• Kremniy (IV)- oksid asosan qum shaklida uchraydi.Qum eng muhim qurilish materiallaridan hisoblanadi.Kremniy bu oksidining kristall tuzilishi o’ziga xos bo’lgan turi kvars deb atalib, ultrabinafsha nur bilan ishlovchi asboblarda qo’llaniladi.Qiyin suyuqlanuvchan bo’lganligi undan kimyoviy shisha idishlar tayyorlash imkonini beradi.

Kvarsning turli tabiiy ko’ri-nishlari:ametist, sapfir, xal-sedon,yoqut minerallari-qimmatbaho va yarim qim-matbaho zargarlik toshlari sifatida ham ishlatiladi.

Kalsiy oksid - CaO.

Bu oksid so’ndirilmagan ohak yoki mahalliy tilda ohak deb ata-ladi. Tabiatda keng tarqalgan ohaktoshni kuydirib olinadi. Qu-rilish sanoati uchun asosiy xo-mashyo materiali bo’lib hisobla-nadi. Undan turli qorishmalar, sement tayyorlanadi. Tuproq-ning kislotaliligi ortib ketganda ma’lum miqdorda uni netrallash uchun ham ishlatiladi. Daraxtlar va boshqa o’simliklardagi za-rarkunandalarni bartaraf etish uchun uning suvli eritmalaridan foydalanish yaxshi natija beradi.

Oltingugurt (VI) – oksid. SO 3

Bu oksidni sulfat angidrid deb ham ataladi. Tabiatda erkin holda uchramaydi. Uni temir kolchedanini kuydirishda hosil bo’ladigan sulfit angidridni ( SO 2 ) oksidlab olinadi. Asosan sulfat kislota ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Sulfat kislota esa ko’plab boshqa moddalar, dorivor preparatlar olishda asosiy xomashyolardan hisoblanadi, individual tarzda avtomobillar akkumulyator batareyalarida ishlatiladi.

Azot (IV) –oksidi NO 2

Bu oksid tabiatda uchramaydi. Asosan sintetik yo’l bilan olinadi va nitrat kislota ishlab chiqarish uchun sarfla-nadi. Nitrat kislota esa azotli mineral o’g’itlar, nitrobirikmalar, ko’plab dorivor moddalar ishlab chiqarishda asosiy manbalardandir.

Rux oksidi-ZnO.

• Rux oksidi ZnO – oq rangli modda bo’lib, lak – bo’yoqlar olishda ishlatiladi.
• Ruxli bo’yoqlar bilan turli xil joylarni tashqi muxitdan saqlash maqsadida ishlatiladi.
• Farmasevtlar surkov vositalari tarkibiga rux oksidi qo’shiladi.
• Titan (IV) oksidi – TiO 2 oq rangli xususiyatga ega bo’lib, u ham titanli bo’yoqlar tayyorlashda ishlatiladi.

XROM(III) - OKSIDI Cr 2 O 3

• XROM(III) - OKSIDI Cr 2 O 3

• Xrom (III) - oksidi Cr 2 O 3 – yashil rangli kristall modda bo’lib, suvda erimaydi .

• Cr 2 O 3 – shisha va keramik buyumlarga bezaklar berishda ishlatiladi .

SO 3

CaO

CO 2

“ Blits” testlari:

1. Fotosintez jarayonida qanday oksid ishtirok etadi ?

A) Uglerod ( IV )-oksid-CO2.

B) Kremniy (IV)-oksid - SiO2.

C) Uglerod ( II )-oksid-CO.

2. Qaysi oksid shisha idishlar tayyorlashda ishlatiladi?

A) Kalsiy oksid - CaO.

B) Kremniy (IV)-oksid - SiO2.

C) Magniy oksid – MgO.

3. Tuproqning kislotaliligi ortib ketganda qaysi oksid qo’shib uni neytrallanadi?

A) Natriy oksid- Na2O

B) Oltingugurt (IV)- oksidi- SO2

C) Kalsiy oksid - CaO.

4. Sulfat kislota qaysi oksiddan olinadi?

A) Kremniy (IV)-oksid - SiO2.

B) Oltingugurt (VI)- oksidi- SO3

C) Mis (II) – oksidi – CuO.

5. Azot (IV)- oksidining formulasi qaysi bandda to’g’ri ko’rsatilgan?

A) NO2.

B) N2O3.

C) N2O.

To’g’ri javoblar:

1.A

2. B

3. C

4. B

5. A.

Darsga tayyorgarlik jarayonida foydala-nilgan internet saytlari:

1. Ziyonet. uz.

2. Kitob. uz.

3. Uzedu.uz.

Uyga vazifa:

1. “Eng muhim oksidlarning ishlatilishi” mavzusini o’qib, o’rganish ( §, -bet).

2. CO 2 , SO 3 , CaO, NO 2 ,SiO 2 oksidlari haqida qo’shimcha ma’lumotlar olib kelish.

3. Temirning oksidi tarkibida 72,2% temir va 27,8% kislorod bor. Shu oksidning formulasini va nomini toping.

4. MgO, SO2, FeO oksidlarining inglizcha nomlarini topib kelish.

Darsimizda faol ishtirok etganingiz uchun rahmat!