Кальций ж?не оны? ?осылыстары

22 .0 1 .201 5ж .

Сабақтың жоспары

• Ұйымдастыру кезеңі
• Үй тапсырмасын сұрау
• §6.5. II топтың негізгі топша металдарының жалпы сипаттамасы
• № 6 есеп (164 бет)
• Үй тапсырмасын қорытындылау

Жаңа сабақты түсіндіру

§ 6.6. Магний және кальций

§ 6.7. Кальций және магний қосылыстары. Олардың табиғаттағы және техникадағы рөлі

• Жаңа сабақты бекіту
• Үйге тапсырма беру

• Оқушылардың білімін бағалау

1. II топтың негізгі топша металдарына жалпы сипаттама

2. II негізгі топша элементтері қасиеттерінің өзгерісінде қандай заңдылықтар байқалады?

3. Не себепті Mg ауада, ал СЖМ керосин астында сақталады?

4. II топтың негізгі топша элементтерінің оксидтері мен гидроксидтерінің қандай қасиеттері бар? Айырмашылығы неде?

5. СМ мен СЖМ химиялық белсенділігін салыстыр

Сұрақтар

жауаптар

СЖМ тотығу дәрежесі

СЖМ барлық өкілдері

Ве қандай элемент

Берилий мен магнийдың кристалл торы

ІІ топшаның барлық металдары қандай қасиет көрсетеді?

Табиғатта ең көп таралған ІІ топ элементтері

Сабақтың мақсаты:

кальций мен магнийдің

периодтық жүйедегі орны мен физикалық – химиялық қасиеттерін

табиғаттағы маңызды қосылыстарын таныстыру

Са

Ca 3 (РО 4 ) 2 фосфорит апатит

CaSO 4 * 2 H 2 O ғаныш

адам ағзасында сүйекте, тіс эмалінде 1 кг

CaF 2 флюорит

CaSO 4 ангидрит

Бесінші орында

Табиғатта таралуы

CaCO 3 әктас, бор, мәрмәр

Сегізінші орында

Жасыл өсімдіктердегі хлорофильдің құрамды бөлігі

Mg

Долом и т MgCO 3 *CaCO 3

Магнезит MgCO 3

маг. силикаты MgSiO 3 асбест

3 MgO*2H 2 O*2SiO 2

MgSO 4 *7H 2 O

ащы тұз немесе ағылшын тұзы

Кальций – күмістей ақ түсті жеңіл металл. Тығыздығы – 1,55г/см 3 . Едәуір қатты металл. Балқу температурасы – 840 0 С

Магний- ақ түсті металл, кальцийден аздап қатты. Тығыздығы – 1,74г/см 3 . Балқу температурасы - 651 0 С. Mg пластикалығы басым, жеңіл созылады және иіледі.

Магнийдің қасиеттерін электрондық оқулық арқылы тыңдайық

Күмістей ақ түсті, жеңіл металл

р = 1,55г/см 3

Са

Т балқу = 840 0 С

Керосин астында сақталады

Қатты, пластикалы металл

Ақ түсті металл, кальцийден аздап қатты

р = 1,74г/см 3

Т балқу = 651 0 С

Mg

Пластикалығы басым, жеңіл созылады және иіледі, конструкциялық материал

Қауіпсіздік техникасының ережесі

• 1.Әрбір жасалатын жұмыстың барысымен танысу
• 2.Тәжірибеге қажетті заттарды аз мөлшерде қолдану
• 3.Қышқылдармен жұмыс жасағанда сақ болу,газ күйіндегі заттардың иісін алыстан желпу арқылы сезу
• 4.Реактиві бар ыдыстың ауызына үңілмей,жанынан қарау
• 5.Қышқылдармен жұмыс жасағанда денеге немесе киімге тигенде дереу сумен жуу

Өнеркәсіпте Са мен Mg сілтілік металдар сияқты тұздарының балқымаларын электролиздеп (немесе металлотермиялық жолмен алынуы мүмкін) алады:

MgO+C (кокс) = Mg+CO

CaCl 2 электр ток Са 2+ + 2 Cl - ↑

балқыма

катодта: Ca 2+ +2e – = Ca 0 (тотықсыздану)

Анодта: Сl — 1e - = Cl 0 (тотығу)

2 Cl – 2 e - = Cl 2

CaCl 2 электр ток Са 0 + Cl 2 0 ↑

Маңызды қосылыстары:

Авиацияда

Магний құймалары

машина жасауда

Жо ғ ары сортты болат алу ү шін

Кальций құймалары

Подшипник ө ндірісінде

CaO – ақ түсті, қиын балқитын зат. Техникада сөндірілмеген әк деп аталады. Жоғары температурада (шамамен 1000 0 С-та) әктасты қыздырып алады.

СаСО 3 =СаО+СО 2 ↑

Са(ОН) 2 – суда аз ериді, оның қаныққан ерітіндісі лабораторияда әк суы деген атпен кеңінен қолданылады.

СаО+Н 2 О=Са(ОН) 2

Сілтілік ерітінді фенолфталеиннің таңқурай түсімен анықталады. Кальций гидроксиді қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен бейтараптанады. Лабораторияда көмірқышқыл газын анықтау үшін қолданылады.

Са(ОН) 2 +СО 2 =СаСО 3 ↓+Н 2 О

Газды одан әрі жібергенде лайлану тоқтайды, өйткені ерімейтін қалыпты тұз суда еритін қышқыл тұзға ауысады:

СаСО 3 ↓+Н 2 О+СО 2 =Са(НСО 3 ) 2

Судағы Са(ОН) 2 техникада әк сүті деп аталады.

Са(ОН) 2 – әк сүті, сөндірілген әк, әк суы деп аталады.

Табиғи гипс – СаSO 4 *2H 2 O құрылыста, медицинада қолданылады.

үшін жанбайтын маталар алу үшін қолданылады.

Алебастр – Са SO 4 *0,5H 2 O CaSO 4 *2H 2 O=CaSO 4 *0,5H 2 O+1,5H 2 O Алебастр ұнтағын сумен араластырғанда кері реакция жүреді, ол CaSO 4 *2H 2 O түзілгендіктен қатады. Гиистің бұл қасиеттері құрылыста ғана емес, сонымен қатар жапсырма әшекейлер, статуэтка жасауда және медицинада қолданылады. MgO (магнезия) – жеңіл, ақ түсті, борпылдақ ұнтақ, суды оңай сіңіреді. Спорттық гимнастикада қолданылады. Спортшының алақанына жағылған ұнтақ оны гимнастикалық снарядтан ұшып кетуден сақтайды. Табиғи магний карбонаттары – магнезит MgCO 3 және доломит MgCO 3 *CaCO 3 отқа төзімді және құрылыс материалдарын дайындау үшін қолданылады. Магний сульфаты (ащы немесе ағылшын тұзы) MgSO 4 *7H 2 O медицианада, қағаз өндірісінде және жанбайтын материалдар алу үшін пайдаланылады. Табиғи магний силикаты – асбест 3MgO*2H 2 O*2SiO 2 – бұл табиғи талшықты минералды заттың сирек мысалы. Жанбайтын материалдар алу үшін қолданылады.

Маңызды қосылыстары

Ca

БОР

ӘК ТАС

Mg

Mg 2+ ионы хлорофилл түзу процесіне қатысады

Mg

Асқазанға арналған дәрі-дәрмектің құрамында міндетті түрде Mg элементі бар

Жер қыртысының ішкі мантиясының құрамына кіретін негізгі элементтер:

МАГНИЙ,

КРЕМНИЙ және

ОТТЕК

қосылыс түрінде

Mg

Гранат

Турмалин

Теңіз тұзы магний қосылыстарын түзеді

Mg

Ca

Көкөністердің құрамына Са кіреді

Ca

Са элементі тіс пастасы мен барлық косметикалық заттардың құрамында бар

Ca

Кальций карбонаты қақты құрайды

Сылақшы әкпен жұмыс жасауда

Ca

Үңгір ішінде

Сталактиттер мен сталагмиттердің түзілуі

  V. Бекіту сұрақтары мен жаттығулары 1. Магний мен кальцийдің қасиеттерін салыстырыңдар. Олардың айырмашылықтары неде? 2. Осы металдардың оксидтері сумен қалай әрекеттеседі? 3. Магнезия қандай формуланы құрайды? 4. Әк суы, әк сүті дегеніміз не? Бұлардың арасында қандай ұқсастық және айырмашылық бар? 5. Ca мен Mg қандай қосылыстарын білеміз .

№ 5 есеп II топтың кейбір металының 10 г-на тұз қышқылының артық мөлшерімен әсер еткен 5,6 л (қ.ж.) газ бөлінген. Қандай металл реакцияға қатысқан?

Бер: шешуі:

т \ к:

Сәйкестендіру тесті

Реті

Аталуы

1

Формуласы

Сөндірілмеген әк

2

CaO

Әк сүті

3

Ca(OH) 2

Ащы немесе ағылшын тұзы

4

5

Mg S O 4

Ғаныш

CaSO 4 *2H 2 O

Алибастер

6

CaSO 4 * 0,5 H 2 O

Доломит

7

MgCO 3 *CaCO 3

Бор, мәрмәр, ізбестас

СаСО 3

Сәйкестендіру тесті

Реті

Аталуы

1

Сөндірілмеген әк

2

Формуласы

Әк сүті

3

Ca(OH) 2

Ащы немесе ағылшын тұзы

CaO

4

5

СаСО 3

Ғаныш

Алибастер

6

CaSO 4 * 0,5 H 2 O

Доломит

7

CaSO 4 *2H 2 O

Бор, мәрмәр, ізбестас

Mg S O 4

MgCO 3 *CaCO 3

4,6 жаттығу

7,9 жаттығу