Сабақтың тақырыбы: Химия әлеміне саяхат
Сабақтың түрі:
«ХХІ ғасыр көшбасшысы» интеллектуалды марафон
Мақсаты: Оқушыларды ізденуге, тез ойлауға, алғырлыққа баулу және химия ғылымына ынталы, талапты оқушыны анықтау.
І кезең: «Бәйге»
Ойынның шарты бойынша сегіз сайыскер қатысады. Барлық сұрақтарға дұрыс жауап берсе он ұпаймен есептеледі. Барлығы 20 сұрақ қойылады. Соңында қазылар алқасы әр кезеңнің бағасын есептеп береді.
Қан құрамында гемоглобин азайса, адам анемия (қан аздылық) ауруына шалдығады. Гемоглобин молекуласының құрамында периодтық кестедегі қай элемент бар?
(Темір)
Медицинада емдеу мақсатында қолданылатын сәулелі ванна периодтық кестедегі қай элементтен жасалады?
(Радон)
Аналгин, аспирин дәрілері қандай органикалық заттан алынады?
(Карбон қышқылы)
Адам ағзасында қандай элемент жетіспесе тіс жегі ауруына ұшырайды?
(Фтор)
Адамның асқазанында қандай қышқыл болады?
(Тұз қышқылы)
Бактерияларды өлтіріп, денсаулықты қорғайтын галоген?
(Хлор)
Адамдар йод тапшылығынан қандай ауруға ұшырайды ?
(Жемсаулық немесе зоб)
Тамақ өнеркәсібінде темірмен байыту үшін қай азық-түлік түріне темір қосылады?
(Ұн)
Медициналық спирттің аты және формуласы қандай?
(С 2 Н 5 ОН этанол)
Адам талып қалғанда, Иіскетсең есін жиғызатын зат қалай аталады?
(NH 4 OH мүсәтір спирті)
Теріні ультракүлгін сәулесінен қорғайды , Өзін оттектің үш атомы құрайды.
(Озон)
Қарағанды фитохимия институтында алынған қатерлі ісік ауруына қарсы дәрі?
(Арглабин)
Шыдасаң да 6 күн ассыз мүлде, Шыдау қиын бұл затсыз 2 күнге?
(Су)
Тамақ өнеркәсібінде адам ағзасына қажетті йодты қандай затқа қосу арқылы өндіреді?
(Ас тұзына қосу)
Өмір мен ойдың элементі?
(Фосфор)
Бұл заттың 0,9 % ерітіндісі физиологиялық ерітінді деп аталады. Адам ағзасы көп қан жоғалтқанда қан тамырына құйылады. Ол затты тұрмыста тамақ дайындауға қолданады. Бұл заттың химиялық атауы қандай?
(NaCI натрий хлориді)
Ас содасының формуласы?
(NaHCO 3 )
Целофанның мономері.
(Этилен)
Нәруыздың мономері.
(Амин қышқылдары)
Суда еритін негіздер қалай аталады?
(Сілтілер)
ІІ кезең – «Полиглот»
Бұл кезең 2 бөлімнен тұрады
- 1 – ші бөлім: Жеті жұрттың тілін біл: Сайыскерге тапсырма оқылады. Жауабын 3 тілде айта білуі қажет. (Қазақша, орысша, латынша)
- 2 – ші бөлім: Жұмбақ жасырылады
Өзі ауыр металға жатады, Емшілер қорықтық құюға қолданады.
(Қорғасын, свинец, плюмбум)
Сұйық металл.
(Сынап, ртуть, гидраргирум)
Өзім газбын менімен демаласың, Жоқ болсам ауа жетпей қиналасың.
(оттек, кислород, оксигениум)
Өзі ең жеңіл элемент саналады, Периодтық жүйе осыдан бастау алады.
(Сутек, водород, гидрогениум)
Өзі ауыр металға жатады, Балалар осы металл құйған сақамен атады.
(Қорғасын, свинец, плюмбум)
2 – ші бөлім. Жұмбақ жасырылады
(Алтын, золото, аурум)
- Батыр майданда шыңдалады, ... қайнауда шыңдалады.
(Темір, железо, феррум)
Арпа-бидай ас екен.
(Күміс, серебро, аргентум)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Түркістандағы тайқазан жеті металдан құйылған, ол қандай металдар?
(темір, мырыш, қалайы, қорғасын, мыс, күміс, алтын)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Қандай металдар табиғатта сом күйінде кездеседі?
(мыс, күміс, алтын, платина)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Халькогендер дегеніміз не және халькогендерге қандай металдар жатады?
(оттек, күкірт, селен, теллур)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Табиғатта таралуы бойынша бірінші орында тұрған қай металл?
(алюминий)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Галогендер дегеніміз не? Галогендерге қандай элементтер жатады?
(фтор, хлор, бром, йод, астат)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Темірдің қанша саламен байланысы бар? Ол қандай салалар?
(8, ғарыш, биология, инабат негіздері, медицина, физика, тарих, география, халықтық педагогика)
ІІІ кезең «Ғажайып жетілік»
Неліктен темір – аспан тасы деп аталады?
(себебі метеориттің құрамында бар)
IV кезең – «Тікелей сұрақтар»
V кезең – «Жорға»
Бесінші кезеңнің шарты: 1 минутқа сыйғанша сұрақтарға жауап беру, әрбір дұрыс сұрақ он ұпаймен есептеледі. Бұл сайыста оқушылардан жылдамдықты, алғырлықты талап етеді.
Бірінші оқушыға қойылатын сұрақтар:
- Судың формуласы. (Н 2 О)
- Темекі құрамындағы қышқыл. (Никотин)
- Судың мольдік массасы ( 18 г.моль)
- Ең жеңіл газ. (Сутек)
- Пышақпен кесуге болатын металдар. (Натрий, кальций)
- Бөлінбейтін ең ұсақ бөлшектер. (Атомдар)
- Мыстың латынша аты. (Купрум)
- Зат мөлшерінің өлшем бірлігі. (Моль)
- Ауада оттек неше пайыз? (21%)
- Натрий неше валентті? (1 валентті)
- Электролиттік диссоциация теориясын ашқан ғалым. (Аррениус)
- Оттектің салыстырмалы молекулалық массасы. (32 г.моль)
- Еуропада темекі қалай аталады? (Табаго, табак)
- Ұйқы безі қандай гормон бөледі? (Инсулин)
- Ең жеңіл металл. (Литий)
Екінші оқушыға қойылатын сұрақтар:
- Лакмус, метилоранж, фенолфталейн қалай аталады? (Индикаторлар)
- Жану реакциясы кезінде не бөлінеді? (Жарық, жылу)
- Азот қышқылының мольдік массасы. (63 г.моль)
- Менделеев болжаған үш элементті атаңыз. (Галий, скандий, германий)
- Дәрігер беретін анттың авторы кім? (Гиппократ)
- Металдардың активтілік қатарын жасаған кім? (Бекетов)
- Ең жеңіл металл? (Литий)
- Ең қатты металл? (Хром)
- Сұйық күйінде кездесетін металл? (Сынап)
- Металдардың металдағы ерітіндісі? (Құйма)
- Қоршаған орта әсерінен металдардың бүлінуі? (коррозия)
- Ең қиын балқитын металл? (Вольфрам)
- Адам алақанында балқитын металл? (Цезий)
- Қанның құрамына кіретін металл? (Темір)
- Тыңайтқыш ретінде қолданылатын сілтілік металл? (калий)
VI кезең – «Химиялық эстафета»
- 1. Алкандардың гомологтық қатары
Алкандар
- Метан
- Этан
- Пропан
- Бутан
- Пентан
- Гексан
- Гептан
- Октан
- Нонан
- Декан
VI кезең – «Химиялық эстафета»
- 2. Алкендердің гомологтық қатары
Алкендер
- Этилен
- Пропилен
- Бутилен
- Пентилен
- Гексилен
- Гептилен
- Октилен
- Нонилен
- Децилен
