Геологиялы? цикл

Тау жыныстарыны? айналымын т?сіндіруге арнал?ан к?рнекі ??рал. О?ушылар тау жыныстарыны? 3 т?рі болатыны біледі. Сол тау жыныстарыны? бір-біріне айналу жа?дайларын т?сінеді. Презентацияда к?рнекі т?рде тау жыныстарыны? айналымын сипаттайтын физикалы? ж?не химиялы? факторлармен танысады. Алын?ан білімді ?олдану?а арнал?ан бірнеше тапсырмалар берілген. Тапсырмаларды орындау жа?а білімді белсенді т?рде игеруге м?мкіндік береді.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Геологиялы? цикл »

Activity

Бұл қандай тау жынысының сипаттамасы?

Сипаттамасы

1 .Күңгірт сұр түсті, оңай қабаттары

бөлінеді, үйдің шатыры ретінде қолданылады.

2 . жылтыр, қатты ақ түсті тас, көбіне асханада кесуге арналған «тақтайша»

Тау жынысы

Marble-мрамор :

ретінде қолданылады.

3. Түссіз қабықтары электр құрылғы-ларында изолятор ретінде қолданы-лады. Оны ұнтақтап пластмасса мен косметиканың, мысалы ерін далабының «толықтырғышы» ретінде де қолданады.

слюда :

Slate-шифер :

Сабақ тақырыбы

Геологиялық цикл. Тозу, шөгу және тасмалдау, ауа райы жағдайларының әсері

Сабақтың мақсаты

шөгінді, метаморфтық және жанартау жыныстарын өзара айыра білу
шөгінді жыныс қабаттарының қалыптасуын бақылау
геологиялық циклмен танысу және білу

Геологиялық цикл

Keywords

Freeze-thaw
Weathering
Sedimentation
Carbon dioxide
nitrogen oxides,
sulphur oxides

sandstone

slate

pumice

Deposition
Deposition
Deposition

Erosion

Sediment
Metamorpic
Igneous

Тау жыныстарының 3 типі

Tау жыныстарының 3 түрі бар:

Sedimentary-шөгінді
Metamorphic-метаморфты
Igneous- магмалық

Rock Formation

Rocks are broken

up by the action

of weather

Transportation

and deposition

Rocks rise

to surface by

uplift and erosion

Volcano

Igneous

rocks,

basalt

sea

Sedimentary

rocks, mudstone

Igneous rocks,

granites

High pressure

and temperature

Slow

solidification

Metamorphic

rocks, slate and

marble

Rises to surface

where it

cools rapidly

melt

magma

Мүжілу: қату- еру

«Тастай қатты.« деген сөзді білеміз. Тау жыныстарының көбі қатты болғанмен тау жыныстарының қуысындағы аз ғана су әсерінен шытынап бұзылады.

Себебі су қыста қатады,ал көктемде ериді. Осы қату-еру үдерісі жыл сайын қайталана береді.

Freeze-thaw

Нәтижесінде тау жартасы түгелдей сызаттанып, бір кішкене бөлігі сынып, бірте-бірте ақыры үгіндіге айналады

Rock breaks off

Activity

Қату-Еру!

Нұрасыл сусынды тез суыту үшін мұздатқышқа салды да өзі ұмытып кетті. Сосын не болды?
Ол ертеңіне бөтелкенің сынып қалғанын көрді.
Неліктен бөтелке шытынап сынды деп ойлайсыңдар?.

Су қатқанда көлемін ұлғайтады,ерігенде кішірейтеді. Сондықтан бөтелке сынды.

Мүжілу: жыныстардың ұлғаюы

Қату –еру шытынаудың негізгі себебі.
Температураның әсерінен тау жыныстары ұлғаяды және сығылады.

Жыныстың беті қызғанда ұлғаяды, ал түнде салқындағанда сығылады. Осының салдарынан сызат пайда болады.

Surface expands more than deeper rock

Сондай-ақ кейбір жыныстар әртүрлі дәрежеде ұлғаяды, бұл да тастардың бетіне сызат түсуіне әсер етеді .

Мүжілу:-Өсімдіктер мен қыналар

Өсімдіктердің тамыры сызатқа түсіп оны ары қарай кере түседі. Ал өсімдіктердің тамыры шірігенде қышқыл түзіледі. Қышқыл жартасты химиялық жемірілуге ұшыратады. .

Plant roots can cause cracks in rocks

Қыналарда өсімдіктер сияқты қышқыл түзеді, сөйтіп жартасты химиялық жемірілуге ұшыратып бұзады.

Мүжілу: - химиялық

Қышқыл жаңбырлар да жартасты химиялық жемірілуге ұшыратады, әсіресе металл карбонаттарынан тұратын тастарды (мысалы, бор, әктас және мрамор).

Көмірқышқыл газы жаңбыр суында еріп көмірқышқылына айналады және жартастардың химиялық мүжілуіне әкеледі.

Азот пен күкірт оксидтері де қышқылға айналады және ол қышқылдар тасты көмірқышқылына қарағанда күштірек жартастарды мүжілуіне әсер етеді.

Acid rain chemically dissolves some rocks

Тасмалдау

Физикалық немесе химиялық мүжілуге ұшыраған тау жыныстары жел, жаңбыр немесе мұздың әсерінен ұшып немесе ағып тасмалданады. Мұны эрозия деп атайды.

Үгінділер жауын-шашын немесе ауырлық күші әсерінен жылжып өзенге түседі, өзен ағысы теңізге апарады.

Rock

Weathering

Теңізде су ағыны толастап тау жыныстарының үгінді сынықтары шөгеді. .

Erosion

Transportation

Sedimentation

Лабораториялық жұмыс

Лабораториялық жұмыс №9 «Тау жыныстарының қалыптасуы»
Жұмыстың мақсаты: Тау жыныстарының қалыптасуын бақылау.

Қажетті құралдар-заттар : тас қиыршықтары, құм, саз, қышқылдау су, фен, тоқпақ, контейнер.

Қауіпсіздік техникасы ережесі : көзілдірік кию, қышқылдың күйдіргіш екеніне назар аудару.

Activity

Мына сөздерді дұрыс ретпен орналастырыңыз: шөгу, мүжілу, тасмалдау, эрозия

мүжілу

эрозия

Tасмалдау

шөгу

Физикалық мүжілууге тән екі факторды атаңыз

ұлғаю - сығылу

Қату - еру

Химиялық мүжілуді туындататын екі факторды атаңыз

Көміртек диоксиді, азот оксиді, күкірт оксидтері

Activity

Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз .

Тау жыныстарының геологиялық циклы

Балқыған ___________ жер қыртысында немесе жер бетінде қатып,
___________ тау жынысын түзеді.
Олар жауын-шашын, жел әсерінен___________________ .
Олар ___________және химиялық әсерлерден бұзылады.
Олардың ішіндегі маңыздысы ___________ деп аталады.

магма

магмалық

мүжілу

физикалық

қату-еру

Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз

Тау жыныстарының үгінділері өзенмен ағып теңізге түседі.
Олар мұнда шөгіп шөгінді жынысқа айналады.
Миллиондаған жылдар бойы жылу мен қысым әсерінен және жылжи отырып төменгі қабаттарға түсіп шөгінді жыныс метаморфты жынысқа айналады.
Олардың кейбірі терең жер қыртысына түсіп магмалық жынысқа айналады. Осылай тау жынысының геологиялық циклы жалғаса береді.

«KAHOOT» ОЙЫНЫ

https://play.kahoot.it/#/lobby?quizId=50210b00-9d7a-428d-8594-e2a5b4f693c4

шөгу

цементтелу

Шөгінді жыныстар - шөгу

Судың тез ағыны

Мүжілген тау жыныстары теңізге ағып келіп, теңіз түбіне шөгеді. Осы кезде өлген жәндіктер шөгінді арасында қалып кетеді де қазба қалдықтарға айналады.

Баяу ағын

Миллиондаған жылдар бойы үстіңгі қабаттардың қысымы, тұздар әсерінен шөгінді цементтеліп шөгінді жынысқа айналады, мысалы құмтас және аргиллитке.

қысым

Шөгінді жыныс – шөгу

шөгу + қысым мен минералдар әсері.

Жаңа

шөгінді

қабат

өзендер

теңіз/ көл/ өзен

жер

Шөгінді

қабаттар

ескіре береді

булану

Шөгінді жыныстар- булану

Шөгінді жыныстар әртүрлі жолмен түзіледі.
Көптеген минералдар теңіздер мен көлдерде ериді.
Миллиондаған жылдардан кейін бұл теңіздер мен көлдер кебеді.
Су жоғалған соң минералдар шөгеді.
Қазақстанда көптеп кездесетін бор мен әктастар осылай түзілген.

Еріген минералдар

шөгінділер

қысым

Осадочные породы –внешнее строение

Осадочные породы состоят из большого количества мелких частиц и может быть мягким и рассыпчатым
Они обычно не содержат кристаллы, но может иметь ископаемые остатки внутри
При просмотре внутрь скалы осадочных горных пород, часто можно увидеть слои, где немного разные отложения
.

Sedimentary rocks consist of lots of small particles

Sedimentary Rocks

Песчаник

Песчаник-құмтас

құмтас

Известняк

әктас

Мел

бор

Enlargements on next four slides

Sedimentary Rocks

sandstone

chalk

limestone

Enlargements on next four slides

Sandstone

құмтас

Оранжево цвета породы. Похоже, большим количество зерен песка склеенных. Довольно мягкий

sandstone

Orangy coloured rock.

Looks like lots of sand grains stuck together.

Quite soft.

Sandstone

құмтас

Limestone

әктас

Серый / белый цвет породы. В основном сделаны из измельченных морских раковин. Может содержать окаменевшие оболочки

Chalk

бор

Chalk

бор

Grey/white coloured rock.

Mostly made from crushed sea-shells.

May contain fossilised shells

Activity

Сипаттамасына қарай сәйкестендіру

Тау жынысы

құмтас : қызғылтсары тас.Ұсақ көптеген құм біріккен сияқты

Сурет

әктас : сұр / ақ түсті тас. Тасқа айналған қабықтардан тұрады

Аргиллит и сланец : әктасқа үқсайды, бірақ көптеген ұсақ саздан тұратындықтан сұр болып көрінеді

бор: ақ / Сұр. Әктасқа ұқсайды, бірақ одан жұмсақ.

Метаморфические породы - формирование

Метаморфические породы образуются под действием экстремальных давлений и температур глубоко внутри Земли
Это изменяет структуру существующей породы
.

Pressure from surface rocks

metamorphic

rock

forming

here

heat

Метаморфических пород - свойства

Они, как правило плотнее и тяжелее, чем осадочных пород
Они часто имеют структуры слоев кристаллов, вызванных действием тепла и давления.

Они иногда показывают искажения, вызванные движениями, которые привели к их формирования. Это может привести к волнистые или зигзагообразной модели в скале

Регулярные слои кристаллов, которые иногда также имеют волнистые или зигзагообразный расположение

Metamorphic Rocks

мрамор

шифер

Enlargements on next two slides

Metamorphic Rocks

Marble

мрамор

Slate

шифер

Enlargements on next two slides

Marble

мрамор

В основном белый камень. Высокие температуры вызывают оболочки в известняке

разрушение в кристаллы, сложную гладкую породы

Marble

мрамор

A mostly white rock.

High temperatures cause the shells in limestone to break down into crystals giving a harder smoother rock

Slate

шифер

Серый черный породы. Давление и некоторое количество тепла делает частицы аргиллитов линию в одном направлении делает камень, который может быть разбит на листах.

Магматические породы- формирование

Глубоко внутри земле является расплавленная порода называется магмой. Иногда это очередей через поверхность в виде вулканов

Магматические породы образуются, когда расплавленная магма остывает и затвердевает
Это может произойти в первом или (например, в случае вулкана лавы) над землей

Extrusive igneous rock

Intrusive igneous rock

magma

Магматические породы –скорость затвердевания

Появление магматических пород зависит от того, как быстро они охлаждаются.

Скалы, сформированные в земле известны как интрузивных магматических пород. Они медленно охлаждаться, и это дает время для крупных кристаллов расти.

Скалы, образованные после того, как магма прорвалась через поверхности называются экструзивный магматическая
Они быстро охладить. В результате кристаллы намного меньше.

Igneous Rocks

Granite

гранит

Жесткий серый камень, состоящий из хаотически расположенных кристаллов

Igneous Rocks

Granite

гранит

A hard grey rock consisting of randomly arranged crystals.

пемза

ЭКСТРУЗИВНО магматические породы, как пемза и базальта, не имеют крупных кристаллов и, как правило, менее плотная, чем интрузивных пород, как гранит.

Pumice

пемза

Extrusive igneous rocks, like pumice and basalt, do not have large crystals and tend to be less dense than intrusive rocks like granite.

Магматические породы - свойства

Магматические породы- твердые
Они никогда не содержат останки существ.
. Они содержат кристаллы, размер которых варьируется в зависимости от того, насколько быстро породы затвердевает. Кристаллы неупорядоченный (в отличие от некоторых метаморфических пород.)

Магматические породы состоят из беспорядочно коллекции кристаллов

Activity

Мен қандай тау жынысымын ?

түрі

сипаттамасы

метаморфты

Мен жылу мен қысымнан түзілдім

Менің құрамымда ірі кристалдар бар

магмалық (интр)

Мен аргилитпін

шөгінді

Менің бойымда бірге цементтелген көп ұсақ үгінділер бар

шөгінді

Менің оңай бөлінетін қабаттарым бар

метаморфты

мен пемзамын

магмалық (экстр)

Менің құрамымда қазба жыныстар көп .

шөгінді

Activity

Какой вид породы эти диаграммы представляют?

igneous

metamorphic

sedimentary

http://www.youtube.com/watch?v=set8lX8ERxc

Activity

Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз .

Тау жыныстарының геологиялық циклы

Балқыған ___________ жер қыртысында немесе жер бетінде қатып,
___________ тау жынысын түзеді.
Олар жауын-шашын, жел әсерінен___________________ .
Олар ___________және химиялық әсерлерден бұзылады.
Олардың ішіндегі маңыздысы ___________ деп аталады.

магма

магмалық

мүжілу

физикалық

қату-еру

Сөйлемдегі бос орындарды толтырыңыз

Тау жыныстарының үгінділері өзенмен ағып теңізге түседі.
Олар мұнда шөгіп шөгінді жынысқа айналады.
Миллиондаған жылдар бойы жылу мен қысым әсерінен және жылжи отырып төменгі қабаттарға түсіп шөгінді жыныс метаморфты жынысқа айналады.
Олардың кейбірі терең жер қыртысына түсіп магмалық жынысқа айналады. Осылай тау жынысының геологиялық циклы жалғаса береді.

Activity

Fill in the gaps in the sentences.

Rocks take part in a rock cycle.
Molten ___________ solidifies at or near the surface of the Earth to form ___________ rocks.
These undergo ___________ where they are broken up by ___________ and chemical effects.
The most important of these is known as ___________.

magma

igneous

weathering

physical

Freeze-thaw

Activity

Fill in the gaps in the sentences.

The fragments of rock are carried to the ___________ by rivers. Here they sink and form ___________ rocks.
Over millions of years heat, ___________ and movement may change these sedimentary rocks into ___________ rocks. Some of these will sink deep into the Earth and turn into ___________ and the cycle is repeated.

sea

sedimentary

pressure

metamorphic

magma