D-элементтер. Мыс

15.02.2017ж.

Химия

10 «А» сынып

КӨҢІЛ КҮЙЛЕРІҢ ҚАНДАЙ?

Өте жақсы

Жақсы

Орташа

Үй тапсырмасы

Маңызды s-элементтер және олардың

қосылыстары

Бұл не?

Ертеден  жетеудің  бірімін,

Электроника саласында  ірімін,

Көптеген  құймаларға  кіремін

Әдемілігім жөнінде алтынмен  

тең жүремін. 

d

элементтердің жалпы

сипаттамасы.

МЫС

Сабақтың мақсаты:

Мыс элементін жан – жақты зерттеу

арқылы мыс оның қосылыстары,қолданылуы, маңызы жөнінде білімдерін кеңейту.

Оқушылардың шығармашылық мүмкіндігін, ойлау, қорытындылау, жүйелеу қабілеттерін дамыту.

Топ ережесі:

• Топ жұмысына белсене қатысу.

• Өз ойыңды ашық, жасқанбай айту.

3. Уақытты үнемді пайдалану.

4. Жұмысыңды ұқыпты, тиянақты орындау.

5.Басқа топтардың жұмысын бағалап үйрену.

I топ

D элементтерге сипаттама

Мыстың ПЖО,табиғатта кездесуі,алынуы

II топ

МЫСТЫң физикалық және химиялық қасиеттері

III топ

Мыстың биологиялық маңызы, қолданылуы

оң тотығу дәрежесін көрсетеді

оларды ауыспалы элементтер деп атайды

сыртқы электрон қабатында 2s электрон болуымен анықталады

Периодтарда типтік металдармен типтік бейметалдар арасында орналасқан

d-элементтер

Мыс

ІБ топ  элементі, оның электрондық формуласы:

Сu +29 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 3d 10 4s 1

Латынша – Cuprum

Атом нөмірі – 29

Атомдық массасы - 63,546

Табиғи мыс екі тұрақты изотоптан тұрады - 63 Cu (69,1 % ) & 65 Cu (30,9 % )

Мыс  — адамзаттың ертеден пайдаланып келе жатқан металы.

• Жер қыртысында мыс - 0,01%

• Латын тілінен аударғанда Cuprum   Кипр аралының аталуымен аталады.

• Ертеден белгілі Хеопса пирамидаларын салуға осы мыс пайдаланылған.

Табиғатта кездесуі

• Мыс табиғатта қосылыс түрінде де, бос күйінде де кездеседі. 170-тен астам мыстың минералдары белгілі.

Мыс купоросы

Мыс туындысы

Мыс қосындысы

Таза Мыс

Мыстың алынуы

Пирометаллургиялық

әдіс

Гидрометаллургиялық

әдіс

Пирометаллургиялық әдіс

Сu 2 S + 3О 2 → Сu 2 О + 2SО 2  Сu 2 О + Сu 2 S → 6Сu + 2SО 2

Гидрометаллургиялық әдіс

СuО + Н 2 SО 4 → СuSО 4 + Н 2 О   СuSО 4 + Fe → Сu + FeSО 4 

Маңызды минералдары

• халькопирит CuFeS 2 (30% мыс)
• халькозин "мыс жылтыры"Cu 2 S (79,8% мыс)
• ковелин CuS (64,4% мыс)
• малахит СuСО 3 *Сu(ОН) 2 (57,4% мыс)
• азурит 2СuСО 3 * Сu(ОН) 2 (55,5% мыс)
• куприт Сu 2 О (81,8% мыс)

ковелин

халькопирит

халькозин

малахит

куприт

азурит

Физикалық қасиеттері

Мыс — ашық қызғылт түсті жылтыр металл, тұтқыр,жеңіл болады.  Жылу және  электр өткізгіштігіжөнінен  күміс-тен кейін екінші орында. Балқу температурасы-1083 С

тығыздығы -8,9г/см³

Химиялық қасиеттері

Жай заттармен

• Сu + Сl 2 = СuСl 2 2Сu + О 2 = 2CuO Cu + S = CuS
• Сu + Сl 2 = СuСl 2
• 2Сu + О 2 = 2CuO
• Cu + S = CuS

• Сu + 2H 2 SO 4 = CuSO 4 + So 2 ↑ + 2H 2 O Сu + 8HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 + 2NO↑ + 4H 2 O
• Сu + 2H 2 SO 4 = CuSO 4 + So 2 ↑ + 2H 2 O
• Сu + 8HNO 3 = Cu(NO 3 ) 2 + 2NO↑ + 4H 2 O

Күрделі заттармен

Жай заттармен

Сu + Сl 2 = СuСl 2

2Сu + О 2 = 2CuO

Cu+S = CuS

Мыс қосылыстары

Сu+2AgNO 3 =Cu(NO 3 ) 2 +2Ag

Сu+2H 2 SO 4 =CuSO 4 +S o 2 ↑+2H 2 O

CuSO 4 +2NaOH=Cu(OH) 2 +Na 2 SO 4

Cu(OH) 2 +H 2 SO 4 =CuSO 4 +2H 2 O

Мыс құймаларынан жасалған заттар

Сергіту сәті

Сандарды сөйлетейік

1083

64

8,9

+1,+2, +3

29

0,01

I,ІІ,ІІІ

170

Медицина

• Адамның қанында шамамен 0,001 мг/л мөлшерде болады.
• Адам ағзасында мыс бауырда концентрленеді. Ол қан түзу процесіне қатысады, тотығу процесін күшейтетін көптеген ферменттердің құрамына кіреді, көмірсу алмасуын, гемоглобин және майлар синтезін, витаминдердің түзілуін қамтамасыз етеді.
• Адам ағзасында мыс мөлшері жетіспеуінен –қан аздық (анемия)  ауруы пайда болады. Ол дұрыс тамақтанбаудан, экологиялық себептерден, әлсіреу, көп қан кету т.б. пайда болады. Бірақ, оның артық мөлшері де зиянды.
• Көп мөлшері жүйке жүйесіне кері әсер етіп, ұйқысыздыққа әкеледі.
• Адам үшін мыстың барлық тұздары улы.

Мысқа бай тағам көздері

Пайдасы

• Тыныштықтың, үйлесімнің белгісі саналады.
• Адамның жан -дүниесіндегі күйзелісті, қиналысты басады.
• Бауырдың,көк бауырдың лимфа жүйесінің жұмысын жақсартады.
• Қолға мыс білезік тағу бауыр ауруына және семіздікке қарсы ем саналады.
• Мыс жарақаттың жазылуына да көмегі бар.

Зияны

• Ағзада мыс жетіспеген жағдайда, ағзадағы қан тамырлары мен байланыстырғыш ұлпалардың дамуы, қалыпты жұмыс істеуі бұзылады.

• Металл күйдегі мыспен оның қосылыстары улы болып есептеледі

Әшекейлердің құймасы

Алтыннан жасалған әшекей бұйымдарға мықтылық және иілгіштік қасиеті үшін қолданады, себебі таза алтын — өте жұмсақ металл және ол әртүрлі пішінге келтіруге төзімсіз.

Экологияға әсері

Мысты ашық әдіспен өндіру нәтижесінде одан улы заттар бөлінеді. Әлемдегі ең лас көл —  Беркли Пит  — мыс кенінің өндіруінен болған. Ол Монтана штатында АҚШ-та орналасқан.

2008 жыл

1984 жыл

Кім жылдам?

I топ:

CuO Cu CuCl 2 Cu(OH) 2 CuSO 4

Кім жылдам?

II топ:

Массасы 40г мыс пен мыс(II) оксидінің қоспасын сутекпен тотықсыздандырғанда 6г су түзілген. Қоспадағы әрбір құраушының массалық үлесін (%) анықтаңдар.

Кім жылдам?

III топ:

CuCl 2 Cu CuO Cu(NO 3 ) 2 Cu(OH) 2

Халькопирит

CuO

Мыс жылтыры

Cu 2 O

Мыс (ІІ) гидроксиді

Cu(NO 3 ) 2

Куприт

CuFeS 2

Мыс (ІІ) сульфаты

Cu(OH) 2

Мыс (ІІ) оксиді

Cu 2 S

CuSO 4

Мыс (ІІ) нитраты

Эссе «Мыс– өмір элементі»

§ 6. 1- § 6. 2 №6 есеп

Үйге тапсырма