Баяндама "Алюминий және оның қосылыстары" тақырыбына PISA типтік тапсырмаларын қолдану

«Алюминий және оның қосылыстары» тақырыбына PISA типтік тапсырмаларын қолдану

Баяндамашы: Даулетияр Шынар Бектасқызы

С.А.Ходжиков атындағы №39 МЛ

химия пәнінің мұғалімі

ө зектілігі:

Қазіргі адамзат қоғамының дамуы үшін алюминийдің маңызы өте зор. Алюминий осы заманғы техникаға қажетті ең маңызды конструкциялық материал болып отыр. Алюминийді түрлі өндірісте өте қажет материал ретінде пайдаланатындықтан Қазақстан Республикасының экономикалық саласын көтеруге де өзіндік орны бар металл.

Сабақ барысында оқушылар оқу материалдарына кіріктірілген PISA тапсырмаларын орындай отырып, бұл металдың адам өміріндегі үлкен рөл атқаратындығын түсіндіреді. Алюминий туралы терең біле отырып, өз ойларын ғылыми тұрғыда дәлелдеуге, ұғынуға, түсінуге мүмкіндік алады.

Жобаның мақсаты:

«Алюминий және оның қосылыстары» тақырыбына PISA тапсырмаларын кіріктіре отырып, оқушылардың оқу барысында алған білімдерін талдай, зерделей отырып, өмірлік дағдыларына ұштастыруын қалыптастыру.

Жобаның міндеттері:

1. «Алюминий және оның қосылыстары» тақырыбын оқушыларға меңгерту

2. Дүние танымдық көзқарасын қалыптастырып, шығармашылық қабілеттерін дамыту

3. Оқушылардың алған білімдерін тұрмыста, еңбекте, өмірде қолдана білу дағдыларын қалыптастыру

Күтілетін нәтиже

1. Оқушылар топта мәселелерді талқылау арқылы тілдік қоры дами отырып, жаңа ұғымдарды меңгереді

2. Күрделі және ақыл- ойды дамытатын тапсырмаларды орындау барысында оқушылардың саралау, өз бетінше шешім қабылдау қабілеттері қалыптасады

3. Өзіне қажетті білімді өзі іздеп тауып, оны шынайы өмірде пайдалана алатын болады

Жобаның болжамы:

Егер, оқушылардың функционалдығын арттыруды алға мақсат етіп қойсақ, онда әрбір сабақты түрлендіре өткізіп, РISA тапсырмаларын кіріктіре отырып білім берсек, онда оқушылар осы дағдыларға қалыптасады. Оны өз қажеттіліктеріне жарата да алады.

Болашақта дамыған 30 елдің қатарына енуге- бәсекеге қабілетті біліммен қаруланған шәкірттер дайын болады .

Жаңашылдығы

• 1. PISA халықаралық зерттеулер аясында оқушылардың ғылыми- жаратылыстану функционалдық сауаттылығын дамыту мақсатында PISA тапсырмаларының, сын тұрғысынан ойлау технологиясының енгізілуі.

• 2. Оқушылардың шығармашылық қабілетіне қарай тапсырмаларды орындауда мәселелерді ғылыми әдістермен шешуі.

• 3. Мектепте алған білімдерін кез- келген мақсатта, түрлі өмірлік жағдайларда қолдана алуы.

Жетекші идеясы

Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық іс- қызмет жоспары мен Қазақстан Республикасы 2011-2020 жылдарына арналған білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасын жүзеге асыру.

Жаратылыстану ғылымдары мен технологияның материалдық, интеллектуалдық және мәдени салаңа әсер ететіндігі туралы білімді өмірлік жағдайларда қолдана алу қабілеттілігі мен мәселелерді ғылыми әдістермен шешуді үйрену арқылы химия пәнінен PISA үлгісімен құралатын логикалық тапсырмаларды қолдану арқылы ЭЫДҰ жүргізетін 2015 жылы өткізілетін PISA бақылауынан жоғарғы нәтиже көрсетуге ықпал ету

Кіріспе

Қоғам ілгері дамған сайын түрлі өзгерістердің орын алуы, жаңа бастамалардығ өмірге келуі заңдылық. Бұл даму мен ілгерілеудің негізі болып табылатын білім саласында жарқын көрініс табуда. Жаңа заман сұранысына сай білім берудің жаңа жүйесі қолға алынып, әлемдік кеңістікке енуге сәтті қадамдар жасалуда.

Дүние жүзінің озық елдерінің ғылым саласындағы жетістіктерін игеру арқылы заманның озық үлгісін қалыптастыру бірінші кезектегі мәселе. Осы орайда Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасын басшылыққа алып, PISA , TIMSS, PIRLS халықаралық салыстырмалы зерттеулерге қатысатын оқушылардың білім сапасын арттыруда атқарылатын жұмыстардың басты міндеттерін бөліп көрсеткен.

« Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін білім» дегендей білім әлемін нұрландырып, көкжиегін кеңейтіп, жас ұрпақтың білім деңгейін халықаралық дәрежеге жеткізу үшін оқыту мен тәрбиелеуді ұштастыра жүргізетін ұстаздар қауымына «Ғылыми- жаратылыстану сауаттылықты» дамыту мақсатында белсенді оқыту жүйесін қалыптастыру жүктеледі. Алдағы жылы өткелі отырған оқушылардың « жаратылыстану функционалдық сауаттылығын» арттыруда ғылыми консепцияны түсінуге, білуге мүмкіндік жасау болып табылады

Негізгі бөлім

Сабақтың тақырыбы:

Алюминий және оның қосылыстары

Сабақтың мақсаты

• 1. Білімділік: алюминий қосылыстарының қасиеттерімен алыну жолдарын үйрету, алюминий мен оның маңызды қосылыстарының екі жақты қасиет көрсететін мәнін ашу .

• 2. Дамытушылық: оқушылардың іскерлігін, өз бетімен ізденуін ой-өрісін , шығармашылық мүмкіндігін дамыту, ғылыми көзқарасын дамыту, алған білімдерін өмі жағдайларында пайдалануға үйрету

• 3.Тәрбиелік: оқушыларды ізденімпаздыққа баули отырып , пәнге деген қызығушылығын арттыру топпен жұмыс жүргізулеріне және өзгенің пікірімен санасуға тәрбиелеу.

Сабақтың барысы

Сабақты ұйымдастыру

Оқушыларды «Түс таңдау» арқылы екі топқа бөлу

Кезеңдер

Блум. СТО

I кезең.

Білу

Мұғалімнің іс-әрекеті

II кезең.

Түсіну

«Миға шабуыл страгиясын пайдаланып, әр топқа сұрақтар қоямыз:

Оқушының іс-әрекеті

Уақыт

Оқушылар топпен жұмыс істейді. Оқушылар өткен тақырыптарды қайталай отырып, металдар жайлы білімдерін нақтылай түседі. Оқушылар тұрмысқа қажетті металдарға жалпы сипаттама береді. Оқулық мәтінін пайдаланып металдарға анықтама береді. Және де алюминий туралы білімдарін нақтылай түседі.

Мәтінмен жұмыс жүргізуге тапсырма береміз:

• Алюминийге жалпы сипаттама
• Интербелсенді тақтаны пайдаланып оқушыларға бейнеролик көресету

Оқулық мәтінін «Джигсо» стартегиясы бойынша бір біріне түсіндіреді, сұрақ қояды.

І – ші топ атом құрылысы, табиғатта кездесуі, физикалық қасиеті

ІІ – ші топ химиялық қасиеттері, өнеркәсіпте алынуы, қолданылуы.

III кезең.

Қолдану

IV кезең.

Іс-тәжірибе арқылы алюминидің маңызды қосылыстарына мысалдар келтіретеді:

V кезең.

Талдау

PISA үлгісімен құрастырылған логикалық тапсырма береміз

• Алюминийдің қандай маңызды қосылыстарын білесіңдер?
• Олардың табиғатта таралуына мысалдар келтіріңдер

Жинақтау

Оқушылар топтаса отырып маңызды металдың күнделікті өмірде пайдалану жолдарын үйренеді.

Оқу материалының элементтерінен жаңашыл сипаттағы нәтижесін құрастыру үшін оқушыларға тақырып бойынша логакалық тапсырмалар бере отырып, Венн диаграммасын құруға тапсырма береміз

уақыт

Логикалық тапсырмаға жауап береді, жан- жақты ізденеді.

Ұғымдарды, теорияларды практикалық тұрғыдан меңгереді.

Сәйкестік тестін береміз.

Оқушылар тақырып бойынша логикалық тапсырмаларды шеше отырып, ойларын жинақтап, Венн диаграммасын құрастырады

VI кезең

Бағалау

Формативті бағалау арқылы жиынтық баға қойылады

Бағалау критерийлері

Рефлекция

1. «Алюминий және оның қосылыстары» тақырыбын меңгеру деңгейін анықтау

уақыт

Оқушылар «БББ ойды жинақтау» әдісі арқылы өтілген сабақ жайлы өз ойларын жазады

Үй тапсырмасы

2. Өмірмен байланыстыра отырып, нақты мысалдар келтіре алуы

§ 38, 4- 7 тапсырмалар, «Кубизм» әдісімен сабаққа дайындалып келу

3. Өз ойын еркін жеткізуі

4. Күтілетін нәтижеге оқыту нәтижесінің сәйкестігі

5. Логикалық тапсырмалардың дұрыс шешімін табуы

Білу 1. Белгісіз әріптерді орнына қойып мағынасын ашу.

« Формула» тобына сұрақ

«Элемент» тобына сұрақ

• 1. Т . . . . л (мәңгі азапқа түскен метал)
• 2. Маг . . . ий (құйма)
• 3. С . . . . ин (құйма)
• 4. Ал . . . . . . . каттар (минерал)
• 5. С . . . . р (көк асыл тас)

• 1. А . . . . . . й (металл)
• 2 К . . . . д (түссіз минерал)
• 3 Б . . . . т (тау жынысы)
• 4 А . . . . . . . .мия (әдіс)
• 5. Д . . . . . . . н (құйма)

Білу

Al

Алюминий алғаш рет дат физигі Х.К. Эрстед 1825 г ашты. А люминий , латын тілінен аударғанда квасц, ертеде матаны бояуда қолданған

13

Реттік нөмірі.

ІІІ период,ІІІ топтың негізгі топшасында орналасқан.

26,9815

Алюминидің атомдық массасы

3

8

2

Электрондық конфигурациясы

+13 Al 2е 8ē 3ē

Түсіну. Мәтінмен жұмыс

«Элемент» тобы

«Формула» тобы

Химиялық қасиеттері, өнеркәсіпте алынуы, қолданылуы.

Атом құрылысы, табиғатта кездесуі, физикалық қасиеті

Қолдану

1. Маңызды қосылыстары:

А)Al₂O₃- қиын балқитын, ақ түсті зат.

Алюминий оксиді суда ерімейді, екідайлы қасиет көрсетеді: Al₂O₃+6HCl = 2AlCl₃+3H₂O Al₂O₃+2NaOH+3H₂O = 2Na[Al(OH)₄] Б)(Al(OH)₃) алюминий гидроксидінің түр өзгерісі екі түрлі : кристалдық және аморфтық.

С)Сұйытылған қышқылдармен әрекеттесіп, тұз түзеді.

2Al + 6HCl = 2AlCl 3 + 3H 2

2. Қолданылуы:

1. Магналий Al + Mn + Mg

Кеме және ғарыш кемесін жасау

2. Дуралюмин (Al + Mg + Si + Cu)

Ұшақ жасау

3. Al + Cu + Mn Алюминий марганецті , қола

Машина тетіктерін жасау

4. Al + Mg + Si

Құрылыс. Тікұшақтардың бұрмалары (винт)

5. Силумин (Al + Si + Na)

Машина жасау

Сәйкестендіру тестісі

Жер қыртысының негізгі құрам бөлігі

Қ.Х. Эрстед

Оңай гидролизденетін ақ түсті кристалды зат

Al 2 O 3 ∙ 2SiO 2 ∙ 2 H 2 O

Каолинит

Корунд

Алюминийді 1825 ж ашқан химик

Алюминий сульфиді

Боксит

Na 3 AlF 6

Алюминийді 1865 ж криолиттен алудың арзан әдісін ұсынды.

Al 2 O 3 ∙ n H 2 O

Өте қатты , түссіз минерал

Алюмосиликаттар

Криолит

Н.Н. Бекетов

Талдау Логикалық тапсырмалар

«Элемент» тобы 1. Алюминий бейметалдармен оның ішінде, оттекпен галогендермен әрекетеседі, бір ғажабы коррозияға ұшырамайтындығы түсініксіз жағдай. Шыбықтың майысқан ұшы дорба сияқты, дорбаның іші мөп-мөлдір бұл қалай?Себебі түсіндір.

2.Алюминий қандай заттармен әрекеттеспейді? а) KOH; ә) NaCl; б) H 2 SO 4 ; в) HNO 3

3. Қазақстанда алюминий зауыты қай жылдан бастап, қай қалада жұмыс жасайды?

Иә

а)Қарағанды қаласында, 2000 жылы

Жоқ

ә)Өскемен қаласында, 1998 жылы

б)Павлодар қаласында,2007жылы

Жауаптары:

2. В) HNO 3

1. Себебі, дорба деп отырғанымыз – алюминийдің сыртын қаптаған оксид. Ол өте жұқа қабатты, металлдың жалтырлығы көрініп тұрады.

3. Жоқ, Жоқ, Иә

«Формула» тобы Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл?   Француз ғалымы Сент – Клер Девиль 1854 жылы тұңғыш рет өндірісте қолдануға жарайтын тәсілмен алды. 1855 жылы бүкіл дүние жүзілік Париж көрмесіне «Девиль күмісі» деген атпен салмағы 0,5 кг күміс түсті жаңа металл қойылды. Бұл металл ол кезде өте қымбат 1 кг-ға 2400 марка болды. Ол баға сол кездегі алтыннан көп қымбат еді. Оның қымбаттығы көпшілікке бұл металдың асылдығының айғағы секілді болып көрінді. Наполеон ІІІ бұл жаңа металға қатты қызығып бүкіл армияға төсбелгі мен бассауыт соқтырмақшы болды. 1899 жылы Лондонда атақты химик Д.И. Менделеевке қымбат сыйлық ретінде сол кездегі аса бағала металдар алтын мен жаңа металдан жасалған таразы ұсынылды. Әлбетте, оның бағасы қазір көп арзан. 1.Сұрақ: Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл? Жауаптарыңды түсіндіріп, дәлелдеңдер.

Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл?

Ол металл – белсенді, амфотерлі қасиет көрсететін элемент.

2. Сұрақ: Алюминийдің физикалық қасиеттеріне тән емес тұжырым.

• А) Алюминий күміс түсті
• В) Алюминий ақ металл
• С) Жеңіл өте иілімді, жұмсақ
• Д)Ауыр металл
• Наполеон ІІІ-ші қатты қызықтырған қай металл? 
• Қазақстанда Қостанай (Торғай жерінде) және Ақтөбе обылыстарында кен орындары кездеседі.

3. Алюминий қосылыстарының қасиеттері қандай?

Оксидтері екі дайлы

Иә

Жоқ

Гидросидтері де екі дайлы

Алюминий фосфаты ериді

Жауаптары:

• 1. Бұл металл – алюминий. Ол-күміс түсті ақ металл, жылуды, электр тогын жақсы өткізеді, соғуға, созуға таптауға икемді. Алюминий жер қыртысында ең көп Табиғатта тек қосылыс түрінде кездеседі, өте жеңіл металл.

2. Д)Ауыр металл

3. Иә, Жоқ, Иә

Сергіту сәті

“ Тендер” ойыны: Оқушылардың бірнеше (тең шамалас) тобы бір тапсырманы орындайды да, кезекпен тендерлік комиссия алдында жұмысты таныстырады. Комиссия қай топтың жұмысын “үздік” деп тапса, сол топ “жеңімпаз” деп танылады.

Жинақтау Венн диаграммасын толтыру

Алюминий

Ортақ қасиеттері

Кальций

Бағалау

Бағалау критерийлері

1. «Алюминий және оның қосылыстары» тақырыбын меңгеру деңгейін анықтау

2. Өмірмен байланыстыра отырып, нақты мысалдар келтіре алуы

3. Өз ойын еркін жеткізуі

4. Күтілетін нәтижеге оқыту нәтижесінің сәйкестігі

5. Логикалық тапсырмалардың дұрыс шешімін табуы

Үй тапсырмасы

• § 38, 4- 7 тапсырмалар, «Кубизм» әдісімен сабаққа дайындалып келу

Кері байланыс

Білемін

Білдім

Білгім келеді

Қорытынды

Қорыта келе,

сабақ жоспарына Pisa үлгісімен құрастырылған логикалық тапсырмаларды кіріктіре отырып, оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға қол жеткіземіз.

Оқушылар тек теориялық біліммен шектелмей, алған ақпараттарын шынайы өмірмен байланыстыра отырып, практикада қолдана алады. Алдына қойған мәселелерді шешуге ұмтылады. Проблемалық ситуацияларды шешудің жолдарын ұсынады.

Pisa үлгісімен құрастырылған тапсырмаларды пән мазмұнына үнемі кіріктіру, оқушылардың алдағы халықаралық бағалау сынақтарынан жоғары ұпай жинауына алғышарт болады деп есептейміз .

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Химия оқулығы, 9-сынып – Н. Нұрахметов, К. Сарманова

2. Химик анықтамалығы журналдары,№3.2013,№1,2,3,4.2014

3. Интернет материалдары

4. Электронды оқулықтар

5. Ел назар жураналы №4.2014