«Дарындылар додасы» интеллектуалдық сайысы

Тақырыбы: «Дарындылар додасы» интеллектуалдық сайысы.

Мақсаты:
а) Білімділік: Оқушылардың химия пәніне деген қызығушылығын арттыру, таным-түсініктерін нығайту;

ә) Дамытушылық: Оқушыларды өз бетімен ізденіп, шығармашылық жұмыспен алғырлыққа, шапшаңдыққа, тапқырлыққа баулу;

б) Тәрбиелік: Сайыс барысында ұжымдық комуникативтік дағдыларын қалыптастыру.
Түрі: сыныптан тыс жұмыс.
Әдісі: сайыс түрінде.
Көрнектілігі: кесте қағаздар, тест, нақыл сөздер.
Сайысқа қатысатын сыныптар 8-9-10.
Сайысқа үш топ қатысады:
«Алғырлар» тобы, «Тапқырлар» тобы, «Ойшылдар» тобы.

Сайыстың жоспары:

1. «Ақ тілек – жылы лебіз»

2. «Кім көп біледі?»

3. «Зерек болсаң шешіп көр!»

4. Химиялық жұмбақтар

5. Капитандар сайысы

6. Постер қорғау

7. Мақал- мәтелдер

8. Қорытындылау

1. Кім көп біледі?

I топ сұрақтары:

1. Химиялық реакцияның қандай типтері бар? (қосылу, айырылу, алмасу, орынбасу)

2. Ауа құрамындағы азоттың массалық үлесі (78%)

3. Ерітінді ерігіштігіне қарай нешеге жіктеледі? (Е – еритіндер, ЕМ – ерімейтіндер, АЕ – аз еритіндер)

4. Зат массасының сақталу заңы дегеніміз не? (Реакцияға кіріскен заттардың массасының реакциядан кейін де өзгермей сақталуы)

5. Сүттің ашуы қандай құбылыс? (химиялық)

6. Химиялық теңдеулер дегеніміз не? ( Реакцияларды химиялық таңбалар және формулалар арқылы шартты түрде жазу)

7. Мыстың латынша атауы (купруш)

8. Көмір қышқылының тұздары қалай аталады? (карбонаттары)

9. «Коррозия» дегеніміз не? ( Металдардың қоршаған орта әсерініен бұзылуы)

10. Қиын балқитын металл (вольфрам)

II топ сұрақтары:

1. Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары (оксидтер, негіздер, тұздар, қышқылдар)

2. Бейтараптану реакциясы дегеніміз не? (тұз және су түзе жүретін қышқыл мен негізі арасындағы реакция)

3. Құрамында қызыл фосфоры бар, тұрмыста өөте қажет зат (сіріңке)

4. Жер қыртысындағы оттектің массалық үлесі (49%)

5. Электрөткізгіштігі ең жоғары металл (күміс)

6. Мұздың еруі қандай құбылысқа жатады? (физикалық)

7. Заттардың қасиеттері дегеніміз не? (заттардң бір-бірінен айырмашылығы мен ұқсастығын көрсететін белгілері қасиеттері д.а.)

8. Күкіртті қышқылдың ттұздары қалай аталады? (сульфиттер)

9. Электролиттер дегенімі не? (Ерітінділері мен балқымалары эл. Тогын өткізетін заттар)

10. Кремнийдің латынша атауы (силициум)

III топ сұрақтары:

1. Аллотропия дегеніміз не? (бір химиялық элементтің бірінші жай зат түрінде кездесуі)

2. Ау құрамындағы оттектің массалық үлесі? (21%)

3. «Қышқыл жыңбыр» деегніміз не? (ауадағы газдардың жаңбыр жауғанда жерге қышқыл жаңбыр болып түсуі)

4. Қорғасынның балқуы қандай құбылыс? (физикалық)

5. Консерві қалбыры жасалатын металл (Sn – қалайы)

6. Молекула дегеніміз не? (заттың құрамы мен қасиетін сақтайтын ең кіші бөлшегі)

7. «Диссоциация» дегеніміз не? (Заттарды суда еріткенде немесе балқытқанда иондарға ыдырауы)

8. Кремний қышқылының тұздары қалай аталады? (силикаттар)

9. Коэффициянттар дегеніміз не? (Химиялық теңдеуді теңестіру үшін қойылатын сандар)

10. Электртерістігі бірдей атомдар арасындағы химиялық байланыс (ковалентті полюссіз бс)

II. Зерек болсаң, шешіп көр!

Өзгерістерді жүзеге асыратын реакция теңдеулерін жазыңдар

I топқа:

Алюминий→алюминий оксиді→алюминий сульфаты→алюминий гидроксиді→алюминий хлориді.

II топқа:

Көміртегі→көміртегі(IV)оксиді→натрий карбонаты→натрий гидрокарбонаты→натрий карбонаты

III топқа:

Темір→темір(II)хлориді→темір(II)гидроксиді→темір(II)оксиді→темір.

III. Химиялық жұмбақтар

Элементтің атын тауып, орысша, латынша аттарын атау керек (толық атаса 30 ұпай, екеуін атаса 20 ұпай, біреуіне 10 ұпай беріледі)

I топ жұмбақтары:

1. Күмістей түсі жылтыр өзі сұйық
   Буланбас қайнатсаңда отынды үріп.
   Көрсететін суықты, жылуды анық,

Қандай зат құрал жасар соны құйып. (сынап, ртуть,гидраргирум)

1. Өзім газбын менімен демаласың,

Жоқ болсам ауа жетпей қиналасың. (оттек, кислород, оксигениум)

1. Осы затпен ескі үйді аластайды,

Түсіне қарасаң, алтынға ұқсайды (күкірт, сера, сульфур)

II топ жұмбақтары:

1. Ертеден белгілі жетеудің бірімін,

Электроника саласында ірімін.

Көптеген құймаларға кіремін,

Әдемілігім жөнінде алтынмен тең жүремін.(мыс, медь, купрум)

1. Ең жеңіл элемент саналады

Периодтық жүйе осыдан бастау алады.

(сутек, водород, гидрогениум)

1. Өзі ауыр металға жатады,

Балалар осы металл құйған сақамен атады

(қорғасын, свинец, плюмбум)

III топ жұмбақтары:

1. Табылса бұрын там-тұмнан
   Қазір көп әрбір өлкеде.
   Қымбат болды алтыннан
   Қандай металл ертеде. (Алюминий, алюминий, aluminum)
   

2. Қыздырып соқсаң иленеді,

Балға мен төстен именеді. (темір , железо,  феррум)

1. Аспандағы айды осы элементпен теңестіреді,

Салмақты адамды мақтауды да келістіреді (күміс, серебро, аргентиум)

IV. Капитандар сайысы.

Өлең жолдарына қарап, ғалымдарды анықтауы қажет

I топқа:

Элементтерді жүйелеуге әркімдер-ақ еңбек еткен,

Ойлағаны орындалмай, еңбектері босқа кеткен.

Заманында 63 элементті топқа бөліп,
Заңдылықты ашуға кімнің қолы жеткен? (Д.И.Менделеев)

II топқа:

Ғалымның әр жұмысы бі-бір дастан,

Химияның дамуына үлес қосқан.

Латынша таңбаларды ойлап тауып,
Кім еді символдардың сырын ашқан? (Я.Берцелиус)

III топқа:

Химиялық символдарды сөйлеткен,

Зат құрамын зерттеген, тер төккен.

Орны дара француздың ғалымы.
Химияның заңдылығын меңгерткен. (Ж.Л. Пруст)

V. Постер қорғау

Тақырыптары:

I топқа: «Химия және қоршаған орта»

II топқа: « Химия және денсаулық»

III топқа: « Химия тұрмыста»

VI. Мақал-мәтелдер. Мақалдың жалғасын табуы керек

I топқа:

1. Көмірді от жейді, темірді тат жейді.

2. Арпа, бидай ас екен, алтын, күміс тас екен.

II топқа:

1. Ескі мата бөз болмас, ескі темір біз болмас.

2. Өшпейтін өмір жоқ, сынбайтын темір жоқ.

III топқа:

1. Сыйлап берген су да тәтті.

2. Өнерлінің қолы алтын, өлеңшінің сөзі алтын.

VII. Қорытындылау.